Vrede op aarde. In de mens een welbehagen. (kerstboodschap 2018)

Zo kort voor kerstmis denk ik terug aan de kerstgedachte. Vrede op aarde en in de mens een welbehagen. Ik denk aan warmte van vrienden en familie en aan een kerstverhaal dat in mijn jeugd nog vooral bestond uit een christelijk verhaal over de geboorte van een mensenkind. Het mensenkind zou opgroeien tot een leider, een menselijk offer en voorbeeld, dienstbaar aan alle mensen, zo vertelt het verhaal. Geen kleine opdracht. Bovenal denk ik aan verhalen over medemenselijkheid en warme momenten. Ik denk aan uitreiken naar hen die lijden en het verzachten van hun worsteling.

Ook ik heb meer uitgereikt in deze laatste dagen van het jaar. Zelfs als ik normaal wat op mezelf kan zijn, wilde ik de dagen rondom kerstmis vaak niet alleen zijn. Gezin, familie en vrienden bieden dan natuurlijk een oplossing, maar anders schreef ik me in voor meerdaagse evenementen of ging naar een feest dat ergens georganiseerd werd. Er is altijd wel een plek waar het warm is en we elkaar kunnen opzoeken.

De tweede helft van december is gewoon geen periode om alleen door te brengen. Het is het feest waarin we onze menselijkheid willen vieren en genieten, zelfs als we contact moeilijk vinden.

Als kind hield ik al van kerstverhalen. In de alledaagse omgang konden mensen nogal wreed en hard naar elkaar zijn, vaak genoeg met religie in de hand, maar in kerstverhalen was er warmte en hoop. In kerstverhalen kwam de zachtere helpende kant van mensen naar buiten en loste boosheid op.

Een mens die dachten geen plek te hebben en vergeten te zijn, kreeg in een kerstverhaal het cadeau van vriendschap en nabijheid. Verschoppelingen werden warm ontvangen en verwelkomd, zoals ook de arme ouders van het Christuskind een plek kreeg in een stal, zo gaat het verhaal. Rond kerstmis vergeten we graag de verschillen en zoeken elkaar op in ons medemens zijn. Kerstmis gaat over herinneren en delen.

Soms gaan kerstverhalen over weldoeners die nooit iets voor zichzelf vroegen en die in een moment van nood en wanhoop, verrast werden door de vruchten van hun weldaden. Dan mochten ze voelen wat ze in al die tijd voor anderen betekent hadden en mochten ze zelf ervaren hoe het was om uit de nood geholpen te worden. Niet meer ploeteren, niet meer eenzaam, maar opgenomen in een warme gemeenschap van betekenisvolle relaties. Het toont de waarde van lid zijn van een gemeenschap.

En natuurlijk hield ik van verhalen over een opgedroogd en verbitterd mens , wiens hart smolt en opende onder invloed van de geest van kerst. Het is een verhaal wat elke kerst wel een aantal keer voorbij komt en wat al in vele versies is verfilmd. Door kerstmis werd dit mens ze weer mens onder mensen en herinnerde zich wat het betekent om erbij te horen en te delen met elkaar.

Kerstmis is vooral een cultuurfeest, waarin we elkaar herinneren aan dat we er allemaal bij horen en dat we iets mogen doen voor de minder bedeelden en de eenzamen. Het is een feest van traditionele waarden die herinnerd mogen worden. Kerstmis is misschien wel ons belangrijkste voorbeeld van hoe we eigenlijk het hele jaar wilden zijn. Herinneren is belangrijk en even stilstaan bij hoe we het doen.

Zijn er diepe verlangens die je eigenlijk eens zou willen oplossen en die niets met materie te maken hebben? Velen van ons zouden het gemakkelijk willen hebben in ons leven, velen van ons kampen met gevoelens van overspannen zijn, eenzaamheid of depressie, of simpelweg een staat van voortdurende boosheid en strijd naar andere mensen. Dat is geen prettig leven, en kerstmis toont ons daarin een ander voorbeeld.

Als je kampt met gemis aan verbinding en leeft met gebrek kan dat je pijn flink voelbaar maken, maar het kan je ook doen uitreiken, waar je dat al lang niet meer deed. Kerstmis is een gemengd genoegen op die manier. Hoe wil je ontvangen worden? Hoe wil je zijn? Hoe ervaar je je bestaan tot nu toe?

Door de verhalen leren we dat ons bestaan prettiger en beter is als we elkaar elkaar vinden en helpen. We leren dat deze plek bewoont wordt door een gemeenschap van mensen niet door individuen alleen. We leren dat elk mens andere mensen nodig heeft en dat elk menselijk leven momenten van crisis kent waarin we op elkaar nodig hebben. We leren uitreiken, samenwerken en op elkaar vertrouwen. Op Kerstmis zijn we een groot menselijk volk en heeft elk mens waarde en een plek.

Rond Kerstmis denken we dus iets meer aan elkaar, geven elkaar aandacht en affectie en gunnen elkaar iets beters. De daklozen krijgen dan een dak van ons en de armen krijgen een plek waarin ze even kunnen ervaren dat er ook voor hen gezorgd wordt. Laat niemand alleen zijn op kerstmis en laat ons vrede hebben met elkaar. Zo gaan onze traditionele verhalen, en ook nieuwe verhalen hebben veel van deze thema’s in zich.

Natuurlijk begint het vaak met iemand die het te druk heeft en opgaat in zijn persoonlijke zorgen of de strijd voor meer. Voor er warmte en welzijn komt moeten we eerst ervaren hoe het is om arm te zijn, ziek te zijn, een verbitterd hart te hebben, of helemaal alleen te zijn.

Maar de strijd moet zich oplossen en het eindigt dus in een vredevolle, zelfs feestelijke opname in een groep mensen. De boodschap van kerst is vooral een boodschap van hoop en bij elkaar horen. Alle mensen tesamen in een groot feest waarin we vieren dat we er allemaal bij horen, dat we allemaal een plek hebben en waardevol zijn. Kerstmis is het feest waarin we geven wat we kunnen, ook als we niet veel hebben om te geven.

In de moderne versie, overgenomen uit de USA, is kerstmis ook een feest van cadeautjes, zoals bij ons vooral op 5 december gebruikelijk was. Santa Claus zal ongetwijfeld een Amerikaanse versie zijn van de Sinterklaas die we hier nog hebben, al is de zwarte piet geen deel van die volkoren en is het verhaal minder christelijk en meer magisch geworden, met een vliegende slee en elfen.

Het kerstkind enigszins vergeten en vervangen door een kinderfeest met cadeaus, maar de boodschap van saamhorigheid en de warmte van een steunende familie en vriendenkring, ook sterk aanwezig in dat verhaal. Kerstmis is een tijd voor vrede en het oplossen van conflicten. Een periode waarin de tijd een beetje stilstaat en we naar elkaar toe bewegen en laten weten dat we belangrijk zijn voor elkaar.

Als je niemand hebt in die periode voelt de eenzaamheid misschien wat dieper, maar er is voor velen een plek en we zorgen meer voor elkaar en reiken uit naar gezelschap, dan misschien in de rest van het jaar. Laat iedereen een warme plek hebben, een dak en een warme maaltijd.  Laat iedereen opgenomen zijn in een verwelkomende groep, terwijl we vieren dat het goed met ons gaat.

Ik heb kerstmis door mijn leven heen meestal ervaren als een warme periode. Hoe ging het ook alweer… “Vrede op aarde. In de mens een welbehagen”? Het is een mooie boodschap en de verhalen en momenten die we in deze periode met elkaar delen zijn verwarmend voor het hart en verzachten wat we misschien op andere momenten ervaren.

Ik ben opgegroeid als kind van ex-officieren in het Legers des Heils. Mijn ouders waren in mijn jeugd nog steeds actief als heilsoldaten, zoals dat daar heet, en ook het bijwonen van kerstbijeenkomsten hoorde er dan bij. Mijn vader werkte als manager van een dienstencentrum voor bejaarden en later als directeur in een bejaardentehuis, dus ook daar hadden we feesten waar wij als kinderen bij verwacht werden.

Maar ons huis werd aangekleed met een kerstboom en de open haard brandde terwijl we pakjesavond hadden, of op televisie keken naar een kerstfilm, en we kookten en aten samen een maaltijd. Mijn ouders leefden vooral in een werkcultuur waarin hun roeping en waarden bepalend waren, mijn vader misschien wat streng en volgens de regels van zijn roeping, maar deze periode had ons leven iets meer jus en iets meer kleur. Buiten was het koud, maar juist daardoor was het binnen meer gezellig dan normaal.

Deze herinneringen maken misschien dat de droom van kerstmis me goed is bijgebleven en ik in deze periode ook zelf iets meer uitreik en anderen opzoek. Zouden we zo niet altijd naar elkaar kunnen zijn, zijn als kermis met iets meer aandacht voor elkaar, iets meer een open en warm hart? We gaan zo op on de dagelijkse zorgen van onze eigen problemen en vergeten daardoor misschien wel eens dat we niet alleen zijn.

Mijn ouders hebben hun leven besteedt aan zorg voor anderen, eerst jongeren in hun officierentijd en de tijd waarin mijn vader maatschappelijk werker was, maar later vooral aan ouderen in centra en tehuizen. Het was misschien een iets eenvoudiger tijd waarin ons ritme wat rustiger was en we nog niet zo probeerden om mee te doen met de hele wereld. Het bombardement van reclame en media was nog rustig en alles leek wat simpeler misschien.

Toch blijft kerstmis een herinnering die we mogen koesteren. Natuurlijk is het fijn om lekkere maaltijden en uitjes te plannen, met degenen die ons dierbaar zijn, en is het gezellig om cadeaus uit te wisselen en iets van onze rijkdom door te geven.

Het is ook fijn om jezelf te herinneren aan de menselijkheid die we allemaal delen en dat conflicten en psychische pijn niet prettig zijn en om hulp vragen. Misschien kunnen we die moment dus gebruiken om nog eens uit te reiken naar elkaar en uit te spreken waar het pijn doet en wat we eigenlijk verlangen, of gewoon dat we elkaar waarderen en graag bij elkaar zouden zijn. Kerstmis gaat ook daarover.

Als dit moment je helpt om een brug te bouwen over het ravijn, of een ladder tegen een muur te zetten en over de muur te klimmen, zodat we elkaar weer kunnen liefhebben, dan heeft het kerstverhaal zijn doel bereikt en heeft de geboorte van een kind en hoe we dat met elkaar vieren nog steeds zin.

Ik heb dit jaar veel goeds meegemaakt en misschien heb ik hier en daar wat goeds mogen bijdragen aan het bestaan van anderen. Ik ben dankbaar voor de gelegenheid en de zaadjes van mijn ouders leven zeker ook in mij verder. Vorig jaar mocht ik afscheid nemen van zowel mijn moeder als mijn vader, inmiddels opgenomen in een verpleegtehuis en 89 jaar oud. In mij leven ze verder, al is het maar in de waarden die ik leef. Ze zijn mijn oorsprong en ik ben hun kind.

Dit jaar ben ik nog veel met hen bezig geweest. Het leeghalen van hun eigen woning was een flinke klus en heeft hier en daar wat nieuwe inzichten gebracht, maar ook de afwikkeling van de nalatenschap had een belangrijke rol voor mij. Het lijkt erop dat de boodschap van mijn jeugd “Je bent precies je vader” ook betekent dat ik iets van de rol van mijn vader heb gekregen in deze periode. Zo gaat dat soms.

Volgend jaar begin ik opnieuw en dat betekent in mijn geval ook een nieuwe plek. De zorg voor mijn ouders is nu niet meer nodig, hun leven heeft zijn verloop gehad, en het is daarmee aan mij om verder te gaan. De nieuwe plek zal niet meer in Nederland zijn, maar net over de grens in Duitsland. Ik dank deze plek aan mijn ouders, want zonder hun spaarzame en ietwat sobere leefwijze was deze stap niet mogelijk geweest.

Kerstmis is een periode waarin we onze wortels en onze verbindingen herinneren, ons herinnenen waar we uit voorkomen en wie en wat belangrijk voor ons is. Mijn ervaring is dat wat belangrijk is eigenlijk altijd gaat over de relaties die we koeteren of missen.

Mocht je ook herinneren wie belangrijk voor je zijn of wie je graag wilt uitnodigen om wat dichterbij te komen, dan wil ik je graag uitnodigen om die uitreiking te volgen en eerlijk te durven zijn over hun waarde voor jou. Geef iets van jezelf aan hen, iets wat waarde heeft en oprecht is, en durf daarin gerust je kwetsbaarheid te ontmoeten.

Dat kan best spannend zijn en je weet natuurlijk nooit zeker of de deur opengaat en die ander iets vergelijkbaars met jou zal delen, zelfs niet of de ander weet hoe te reageren en handig zal zijn, maar het is zo belangrijk om jezelf deze kans te geven. Oefenen met jezelf delen kan je zoveel geven.

Deel om het delen en laat het aan de ander om zijn respons te bepalen. En leer vervolgens om met die reactie om te gaan. Je leven zal er zoveel rijker door zijn.

Als je begaan bent met een vreemde, waarom niet delen dat je begaan bent en dat vertalen in een uitnodiging. Doe gerust wat je anders niet doet en leer een ander mens kennen, terwijl je ook jezelf meer laat (en leert) kennen.  Organiseer ook eens wat en ervaar vervolgens hoe dat zich ontvouwt.

Wees regelmatig eens stil en leer dan hoe je je emoties kan kalmeren en ontdekken daarin wat je eigenlijk heel graag zou willen. Als de drukt oplost, zal je merken dat het eigenlijk veel eenvoudiger was dan je dacht. Misschien valt er dan veel weg van wat je dacht dat je wilde en blijft er maar een enkel ding over. Leer vervolgens hoe je daar komt.

Mijn ervaring is dat de meeste vragen slechts over een enkel onderwerp gaan. Het zoeken naar betekenisvolle verbinding. Die ene vraag heeft vele vormen, maar is erg eenvoudig in zijn kern. Als je thuiskomt in je oorsprong en het zich daar kalmeert, dan heb je kerstmis gevonden. In mij leeft kerstmis het hele jaar door.

De mensen die ik ontmoet laten schillen en maskers vallen en geven me een kans om hen echt te leren kennen. Ik koester die ervaring en geef hen iets van mijzelf terug waar ze mee verder mogen.

Ik heb veel geleerd van deze ontmoetingen en weet dat mijn rol bescheiden was. Ik mocht slechts even bij hen zijn en zij waren bij mij, maar die ontmoeting gaf ons beiden iets dat deel van ons werd. Kerstmis betekent dat je even niet alleen hoeft te zijn. Ik hoop dat ik kerstmis ook dit jaar weer waardig was.

Dankjewel lieve mamma, dankjewel lieve pappa. Jullie hebben het goed gedaan en nu ga ik verder met jullie cadeau.

Het is bijna kerstmis en daar voorbij ligt een nieuw begin. Ik hoop je daar weer te ontmoeten.

p.s. Laten we ook aan de niet-mensen denken en even goed voor hen zorgen. Alles is verbonden en ook zij hebben een plek en mogen  een waardig bestaan leven.