Eindelijk was het dan zover: 9 mei 2024, vroeg uit de veren. We gaan naar Schiphol voor ons grote avontuur in Spanje. De pelgrimstocht van Sarria naar Santiago is begonnen en voor mij is het helemaal nieuw. 115 kilometer door berg en dal, naar het graf van Sint Jacobus. Vandaag ben ik een pelgrim en stap in de voetsporen van alle eerdere pelgrims. Hoe zal het zijn? Ik vertel het je hier.
Bedevaart naar Santiagio de Compostela
Jaarlijks gaan zo’n 100.000 pelgrims te voet naar Santiago in Spanje. De omgeving is erop voorbereid, want er zijn vele plaatsen waar je kunt slapen, rusten, eten en drinken en stempels halen.
Met zoveel bedevaartgangers is het een economie op zichzelf, maar gelukkig houden ze het toegankelijk en je betaalt zeker niet de hoofdprijs.
De stempels in je pelgrimspaspoort zijn een middel om aan het eind te bewijzen dat je de tocht echt hebt gelopen en de Compostela mag ontvangen. Die kan je op allerlei plekken onderweg verzamelen en je moet er van elke gelopen dag twee hebben met een datum erbij.
Op sommige plaatsen kan je zelfs nog een ouderwets waszegel krijgen. Dat bestaat uit wat gesmolten was, waar een stempel in gedrukt wordt. Lekker middeleeuws en leuk voor in je paspoort.
Ooit werden daarmee perkamentrollen en enveloppen gesloten en het is waar de zegelring voor gebruikt werd, als een symbool van adellijke afkomst of status.
De Compostela haal je bij aankomst. Het is een officieel kerkelijk certificaat, dat verklaart dat je deze tocht hebt gemaakt.
Sint Jacobus de Meerdere
De pelgrimsroute wordt ook wel de Sint Jacobsweg genoemd, verwijzend naar het eindpunt van de bedevaart, het graf van Sint Jacobus de Meerdere.
Jacobus de Meerdere was een van de apostelen van Jezus en de eerste apostel die een marteldood stierf.
Jacobus is de broer van een andere apostel, Johannes (de doper), waar ikzelf naar ben vernoemd. Dat is dan natuurlijk weer iets leuks om te vermelden.
Je vindt het graf van Sint Jacobus de Meerdere in de enorme en indrukwekkende kathedraal in Santiago. Althans als je gelooft, want meer dan overleveringen hebben we daarover natuurlijk niet. Dat graf is in elk geval ons reisdoel!
Sint Jacobus wordt “de Meerdere” genoemd omdat er nog een apostel was die Jacobus heet. Die apostel wordt Jacobus de Mindere genoemd. Er is nog een Jacobus en die wordt Jacobus de Rechtvaardige genoemd. Om het gemakkelijk te houden.
Je snapt het al wel. Deze pelgrimstocht heeft een katholieke oorsprong en trekt daarom veel christenen. De originele bedoeling ervan is om eer te bewijzen aan de apostel Sint Jacobus de Meerdere.
Of die intentie nog als een levend vuur in elke pelgrim brand? Waarschijnlijk niet, maar dat maakt ook niet zoveel uit. Elke pelgrim mag zijn eigen reden hebben.
Eren in familieopstellingen
Als familieopsteller is eren en erkennen ook wel helemaal mijn ding. Het is een groot deel van wat we doen in opstellingen en de beweging van eren en erkennen is belangrijk. Het verbind je aan wat waarde voor je heeft en ook aan waar je vandaan komt.
Eren van onze ouders en voorouders, van offers en gemis, van onze leraren en wat we kregen, maar ook erkennen van ons gemis en ons eigen aandeel in situaties. Heel belangrijk allemaal en een diep menselijk fundament. Ere wie ere toekomt!
Natuurlijk ligt een oorsprong van deze beoefening ook in religie, dus niet voor niets zijn er ook overeenkomsten in de lessen en rituelen. Bert Hellinger heeft een groot deel van zijn leven in de kerk doorgebracht en dat kan je ook in zijn creatie (familieopstellingen) nog herkennen.
Deel zijn van iets groots
De kern van de beoefening ligt in de erkenning van dat we slechts een klein deel zijn in iets dat veel groter is dan wijzelf. Het brengt je bij het besef dat je leven veel van zijn betekenis ontleent aan andere factoren dan jezelf en dat het ook niet om jou gaat.
Het is een beoefening die leidt naar deemoed, wat een oud woord is dat een innerlijke houding beschrijft waarin je erkent dat er veel is dat groter en machtiger is dan jezelf en dat je slechts een bescheiden rol vervult in dat grotere.
Wij zijn de voortzetting van iets en staan op schouders van anderen die net als wij bijdroegen om ons hier te brengen met alles wat er is. Best mooi eigenlijk. We hebben een plek en horen ergens bij en daarin zijn we allemaal gelijk.
Er zit veel kracht en waardigheid in het erkennen van onze eigen kleinheid en onmacht in het oog van dat grotere. We kunnen dan ontspannen en onze bijdragen leveren en het is niet erg als we minder dan perfect zijn, want daarin zijn we gelijk aan elkaar.
Zondaars kunnen het heel goed met elkaar hebben, zei Hellinger ook wel. Onschuld en perfectie zijn een last die in de weg kan zitten. Daar wil je dus niet aan vasthouden. We hebben allemaal iets om te dragen, allemaal imperfecties. Religie en familieopstellingen wijzen beiden naar dat soort feiten.
Maar voor dit verhaal zijn dat soort gedachten natuurlijk een terzijde. Nu gaat het om de voetreis die we op het punt staan te maken.
Een voettocht voor iedereen
Je hoeft geen christen te zijn, of katholiek, om de pelgrimsroute naar Santiago te lopen. Sommigen lopen hem als meditatie, sommigen gewoon als avontuur, sommigen om spirituele redenen, of uit traditie, of gewoon omdat het kan.
Elke pelgrim is welkom en je vindt er dus een grote diversiteit aan mensen van vele nationaliteiten. Het is echt voor iedereen. Er zijn dus ook mensen die hem in een rolstoel hebben gemaakt.
Saamhorigheid
Onderweg merk je dat de gezamenlijkheid van dit avontuur ook een beetje een gemeenschap maakt van degenen die hem lopen. Iedereen is vriendelijk en er wordt veel begroet. Buen Camino! (of Bon Camino!), roepen we dan naar elkaar. Camino is Spaans voor weg en voor pelgrims is het Jacobspad dus simpelweg de Camino.
Door heel Europa en Noord-Afrika
Als je trouwens denkt dat het een enkele route is, dan kan ik je snel uit die droom helpen. De pelgrimsroute naar Santiago de Compostela bestaat uit een enorm netwerk van wegen met vertakkingen naar alle uithoeken van Europa en zelfs Noord-Afrika.
De bedevaart naar Santiago de Compostela kan dus op vele punten in Europa (en Noord-Afrika) starten en alleen het eindpunt is voor elke route gelijk.
De route die wij gekozen hebben is relatief kort (115 km) en begint in Sarria. Dit traject is deel van een langere route die de Camino Frances (de Franse weg) wordt genoemd. De Franse weg begint in St Jean in Frankrijk en is in totaal 680 kilometer lang.
Pelgrimsroute voor later
Een iets langere route (259 km), die we misschien later nog eens zullen doen, begint in Porto in Portugal en volgt de kust. Dat traject is deel van de Camino Portugues (de Portugese weg).
Maar dat is voor een andere keer, want dan moeten we ruim twee weken voor de reis uittrekken. Of we kunnen starten in Vigo in Portugal, dan is de afstand vergelijkbaar.
De Portugese weg start in Lissabon en is in totaal 643 kilometer lang. Deze route loopt langs de kust en door het Portugese platteland en dat klinkt ook erg leuk.
Een groepsreis
Natuurlijk begon ons avontuur niet op Schiphol, of zelfs in Spanje, maar al maanden eerder. Tineke had vorig jaar september al eens deze route zelf gelopen en allebei hadden we zoiets dat het een leuk idee zou zijn om dat eens samen met een groep te doen.
Zo gezegd, zo gedaan. Dus snel een goed gevulde evenementpagina gemaakt met een aantrekkelijk aanbod en ook een online cursus, om deelnemers te helpen in de voorbereiding.
Daarna organiseerde Tineke nog een informatiebijeenkomst voor degenen die interesse hadden getoond en al snel waren er 5 deelnemers, naast onszelf.
Onze eigen voorbereiding
Toen begon de voorbereiding ook pas voor onszelf, want ook wij moesten nog zorgen dat we alles in huis hadden voor de reis.
Tineke had al een rugzak en veel materialen, maar ik nog niet. Daarbij had Tineke nu ervaren hoe het de vorige keer ging en dat had haar paklijst nog wat aangepast. Elke kilo telt, zegt ze, dus zo min mogelijk meenemen en wat je meeneemt moet licht zijn.
Alle kleding en handdoeken moesten ook nog sneldrogend zijn, want dan kan je ‘s-avonds een was draaien en hoef je geen natte spullen in je tas te doen. Ik mocht dus geen linnen of katoen meenemen en mijn hele garderobe moest om. Laat dat maar aan Tineke.
Ik moest goede wandelschoenen hebben, die vooraf ingelopen moesten zijn, sokken van merinowol, een goede rugzak, en nog veel meer. Een hele lijst en zo gaandeweg werden alle items afgevinkt. Ik weet nu zelfs wat een buff is.
Verlangen naar eenvoud
Ik denk op zo’n moment met weemoed terug aan de vele trekkende jongeren die ooit met alleen een enkele spijkerbroek en een t-shirt op de bonnefooi door Europa trokken, van jeugdherberg naar jeugdherberg. Waarschijnlijk droegen die rustig een vuil of nat shirt en lieten die aan hun lijf drogen.
Als bijna 60-ger en moderne wandelaar moet je natuurlijk goed uitgerust voor de dag komen. Tineke vond ook dat ik me dagelijks zou moeten scheren, omdat het anders een no-kijk zou zijn op de foto’s.
Ik schik me braaf in mijn lot. Je moet er wat voor over hebben.
Vluchten, bussen en pensions boeken
Omdat Tineke zo ongeveer alles voor me regelde, was de voorbereiding voor mijzelf niet zo ingewikkeld.
Zo anders was het voor haarzelf, want ze had nu de verantwoordelijkheid voor een groepsreis en heeft dus heel wat middagen en avonden zitten zoeken en puzzelen om vluchten te boeken en pensions te vinden en reserveren.
Om zoiets een eerste keer voor anderen te organiseren en voorbereiden is een leerweg en een ervaring, maar ze sloeg zich er goed doorheen.
Niet alles kon lang vooraf gereserveerd worden, dus soms moest ze wachten en later terugkomen, en soms kon het pas in Spanje zelf geregeld worden (zoals de busreis naar Sarria). Een hoop gepuzzel en geregel dus, zodat het voor de deelnemers helemaal verzorgd is.
Elke deelnemer kreeg bij aankomst een pelgrimspaspoort uitgereikt en een overzichtelijke lijst met de pensions waar we zouden overnachten. Ze had het allemaal prima voorbereid en mochten we elkaar dan kwijtraken, zouden de deelnemers in elk geval de bestemming kunnen bereiken.
Voorbereiding door en voor deelnemers
Ook de deelnemers zelf waren al flink aan het voorbereiden. Regelmatig kwamen er een berichten binnen over materialen die gekocht waren, of hoe er al afstanden gelopen werden. De groep had er duidelijk zin in.
Tineke zelf had ook nog een ontmoeting tussen de deelnemers georganiseerd, een wandelmiddag in de buurt van Assen, dus vele momenten waarop er voorpret kon zijn en de voorbereidingen in beweging bleven. De deelnemers hadden er duidelijk zin in.
Op reis naar Santiago in Spanje
Op 9 mei zaten we vroeg in de trein naar Schiphol, waar we de rest van de deelnemers zouden ontmoeten. We vlogen in hetzelfde vliegtuig, op weg naar Santiago met een tussenstop in Madrid. Best een avontuur als je niet vaak vliegt. Zo’n reisdag is altijd wat druk en chaotisch.
De vluchten verliepen verder zonder incidenten en we kwamen heelhuids in Santiago aan, waar we de bus naar Sarria zouden nemen. Het georganiseerde deel van de reis begon hier.
Chloorwater
Op het eerste vliegveld in Spanje maken we ook al kennis met het Spaanse kraanwater. Het ruikt en smaakt sterk naar zwembad, oftewel ze maken rijkelijk gebruik van chloor in het drinkwater en we kiezen daarom al snel voor gekocht water uit een flesje.
Naar Lugo en Sarria
Helaas bleken de bus niet, zoals verwacht, klaar te staan. De vlucht was iets vertraagd en de bus was net vertrokken. We moesten dus eerst een half uur op de bus naar Lugo wachten.
In Lugo bleek vervolgens dat de overstap naar Sarria pas een uur of twee daarna zou vertrekken. Dat was voor ons het sein om een avondmaaltijd in te lassen. Het was daar ook een mooie tijd voor. De bus zou pas om 20:30 weer vertrekken.
Het vinden van een restaurant bleek nog niet zo eenvoudig. Misschien kwam het omdat het Hemelvaartsdag was, maar veel horeca bleek nog gesloten en we waren natuurlijk niet bekend in Lugo. Aan de andere kant draait Spanje op een andere klok en zijn veel keukens sowieso tot 19:30 of zelfs 20:00 gesloten.
Uiteindelijk liepen we ergens binnen waar we werden doorverwezen naar een leuk terras even verderop. Het bleek ook nog vlak achter het busstation te liggen, wat eigenlijk goed uitkwam.
Er was ook een tapas restaurant, wat trekkracht in de groep had, maar vanwege tijd kozen we voor een terras waar we zeker snel aan de beurt zouden zijn. Het bleek een goede keuze en een mooie start, want we hebben daar erg lekker gegeten. Vooral de maaltijdsalades bleken erg rijk gevuld en heerlijk.
Al met al was het een lange reisdag. Pas rond 21:30 waren we bij het juiste pension en daar zochten we al snel onze bedden op. Omdat we veel later dan gepland waren aangekomen, was de pensionhouder zelfs al naar huis gegaan en moest weer terugkomen om de deur te openen en ons in te checken.
De volgende ochtend zouden we vroeg ontbijten en vertrekken voor onze eerste voetstappen naar Santiago. Dan begint onze bedevaart echt, al zaten we natuurlijk ook vandaag al voluit in het avontuur van de reis.
De nacht in het pension verliep rustig. We sliepen in een grote ruimte op stapelbedden en het was best warm binnen. Maar na zo’n drukke volle dag reizen wil je wel slapen.
naar Portomarin
De eerste dag zouden we 22 kilometer lopen naar een volgend pension in het plaatsje Portomarin.
Spaans ontbijt
De dag begon met een lekker ontbijt in het pension. Mijn favoriete ontbijt omvat in elk geval een kop Café con leche (zoals ze dat in Spanje noemen) en een verse croissant.
Maar vaak zijn er ook andere opties, zoals een mierzoet chocoladebroodje, toast met jam, of zelfs een soort taartpunt met tonijn erin. Croissants zijn groter dan je hier vaak krijgt en meestal zijn ze bestreken met iets zoets zodat ze glimmen als taart soms doet.
Op veel plekken hebben ze ook verse jus, die ze Zumo noemen (zumo de naranja betekent sinaasappelsap). Dat verse sap werd al snel populair in de groep. We raakten zelfs zo verwend, dat we alleen sinaasappelsap namen als het vers geperst was. Per slot verwacht je dat in Spanje, toch?
In elk geval stonden we rond half acht buiten klaar om te gaan lopen.
Wandelstokken
Onderweg kwamen we al snel langs een toeristenwinkel waar we voor weinig geld nog even een uitschuifbare wandelstok scoorden, want Tineke had dat als handig ervaren, vooral bij het afdalen.
Ikzelf besloot al snel erna dat ik liever zonder liep, maar de rest van de groep heeft hem steeds gebruikt.
Lopen en de omgeving verkennen
Daarna was het vooral veel lopen en ontdekken. We kwamen die dag regelmatig langs terrassen, winkeltjes en watertappunten. Daar werd die dag nog vaak even gestopt, wat het tempo flink vertraagde, maar omdat het nog een relatief kleine afstand was, waren er genoeg uren in de dag en kwamen we op een redelijke tijd aan.
Het weer was zonnig en warm en dat betekent voor iemand als ik (die snel zweet) goed drinken. Daarvoor kan je gebruik maken van de tappunten met natuurwater die je onderweg tegenkomt, maar als die er niet zijn kan je bij elk terras en soms tussendoor kleine en grote flessen bronwater (agua sin gas) kopen.
Al snel leerden we dus om grote flessen te kopen, omdat je toch al snel anderhalve liter per dag drinkt.
We liepen over smalle paden, door natuur en mooi groen landschap, dus de omgeving was heerlijk en dan was er weer een paar koeien om te bewonderen en dan weer iets anders. Veel indrukken die dag en veel afleiding om te bekijken en foto’s van te maken.
Natuurlijk zijn het niet alleen visuele indrukken die je krijgt. Onderweg krijg je ook natuurconcerten te horen van de vele vogels, krekels en kikkers. De kikkers herinnerde me aan vakanties in mijn jeugd in Hoeve. Daar was een ven waar ook veel kikkers leefden en als kind kon je dan kikkerdril vangen en kikkervisjes zien groeien.
De geuren en geluiden van bossen en kleine boerderijen herinneren me nog steeds aan dat soort ervaringen, zoals ook het kamperen in een boomgaard van een kleine boerderij in de bergen met koeien, kippen en varkens. Het zijn fijne herinneringen uit mijn jeugd.
Andere pelgrims op ons pad
Onderweg kwamen we ook andere groepen tegen, sommige hadden geluid bij zich en bij een groep herkende ik dat ze een gebed aan het reciteren waren, iets met Madre Maria erin. Voor hen was het dus echt een bedevaart. We zouden dezelfde groep later in de week nog een aantal keren tegenkomen.
Soms was het even zo druk op een smal pad dat je in een lange rij achter elkaar aanliep, vaker was het rustiger, meestal waren er andere pelgrims in zicht.
Veel moestuinen
Mijzelf viel vooral op hoeveel grote moestuinen we tegenkwamen. Het leek alsof hier veel gezinnen hun eigen groente verbouwden, en we kwamen veel stukken grond met aardappels, kolen en andere groenten en fruit tegen.
Natuurlijk mocht ik er al snel niet meer over beginnen, of naar wijzen, want Tineke associeert dat met thuis en werk. Ik heb wat te schaften met die vrouw. Allemaal spelregels om aan te houden. Ik moet me wel gedragen.
Ik weet niet meer of het deze dag was, maar ergens op de route kwamen we voorbij een veld waar een oude man gebukt bezig was in een folietunnel. Zijn ook oude vrouw stond net buiten de tunnel en hield wat groente vast en was aan het toekijken.
Als ik zeg in de folietunnel dan geeft dat een beetje een vertekend beeld, want de folietunnel leek zelf een heel stuk verderop naast de ruimte waar de man bezig was te zijn.
Toen ik goed keek, bleek dat de folietunnel op een rail stond en helemaal open geschoven kon worden. Ik had zoiets wel eens in video’s van Elliot Coleman gezien, maar nog nooit in het echt. Erg modern van die ouwetjes. Ik was een beetje afgunstig toen ik het zag.
Verrassingen onderweg
Regelmatig zijn er verrassingen, zoals een hele oude half holle boom die erg fotogeniek bleek te zijn. Onder de boom stond een tafeltje waar je flessen water mocht pakken tegen een vrijwillige bijdrage en ernaast lag een schitterende hond en een vriendelijke vrouw van wie de tafel was wees nog wat bezienswaardigheden aan.
Al met al een dag waarin we rustig konden kennismaken met hoe het is om een pelgrim te zijn en konen wennen aan het wandelen door minder vlak terrein.
Natuurlijk nog lekker wat gegeten en gedronken op terrasjes onderweg en we hadden goed weer.
Ik heb zelfs in een toeristenwinkel nog wat Camino sokken gekocht om aan Tineke te geven. Ze hadden de felle lichtblauwe en gele kleur van de pelgrimsroute. Ik vertelde haar dat een beetje pelgrim wel met Camino sokken moest lopen.
Ze heeft ze uiteindelijk pas thuis voor het eerst gedragen. Tijdens de Camino had ze teensokken, oftewel sokken die de tenen gescheiden houden, waardoor je minder last krijgt van blaren en pijnlijke plekken. Zo is me verteld.
De 100 kilometer mijlpaal
Natuurlijk is het passeren van de 100 kilometer paal een moment waarop iedereen natuurlijk even op de foto moet. Dus ook ikzelf.
Deze mijlpalen vinden we langs de hele route en vertellen ons hoeveel we nog te gaan hebben.
Op plekken waar geen palen staan kan het zijn dat er koperen schelpen in de weg zijn verwerkt die als aanwijzing dienen.
De moeilijke route
Ook blijkt dat je soms verschillende routes aangeboden krijgt, waarvan er een simpeler is en de andere wat avontuurlijker (meer klim en springwerk vraagt). Tineke had die andere route al eens ervaren en koos voor ons de minder avontuurlijke.
Het was al avontuur genoeg, denk ik zo. Moeilijk doen kan altijd nog.
De Liberty Bell van Portomarin
Bij de ingang van Portomarin, bij een uitkijkpunt langs het water, vonden we de Liberty Bell, die je kan luiden. Natuurlijk deden we dat. Zo’n monument is altijd een mooie aanleiding voor weer een foto.
Werken aan een lekker strak kontje
Je leert ook dat soms aan het eind van zo’n dag lopen, je soms nog flink moet traplopen om bij je pension te komen, vooral als een plaatsje tegen een helling is gebouwd en alle wegen stijl zijn. Hier in Nederland is alles vlak, maar daar dus niet.
Het zou niet voor het laatst zijn dat we aan het eind van de dag nog even een flinke helling op moeten. Dat hoort er natuurlijk gewoon bij. Gewoon de ene voet voor de andere en dan kom je uiteindelijk waar je zijn moet.
Je voelt bij het stijgen wel dat je andere spieren gebruikt dan je gewend bent en dat maakte dat ik al snel tegen Tineke zei dat we na de reis vast een strak kontje zouden hebben. Ik weet niet of ze het grappig vond (maar ik zou wel gelijk krijgen).
Al met al een gezellige wandeldag, goed weer en een mooi gebied. Een mooie binnenkomer voor de rest van de week.
Afstemmen onderweg
Omdat we geen vaste pauzepunten hadden moesten we uitvinden hoe we zorgen dat we elkaar weten te vinden als dat nodig is, maar dat ging verder goed. We leven gelukkig in een tijd waarin we mobiele telefoons kunnen gebruiken.
De eerste dag hadden we een paar momenten waarop we niet helemaal zeker wisten waar een of twee deelnemers waren en dan is het handig om af te spreken dat je je telefoon aan hebt staan.
Zo op de eerste dag moet je dat soort dingen even uitvinden en met elkaar afstemmen zodat je elkaar in elk geval kunt bereiken om even af te stemmen als dat nodig is.
Avondmaaltijd en pension
Het pension zag er netjes uit en na wat douchen en omkleden, vonden we al snel een terras in de buurt waar we konden wachten tot de keuken zou openen. Het bleek maar goed dat we dat vroeg genoeg waren, want later ontdekten we dat er geen nieuwe mensen meer bij mochten.
Je leert ook al snel dat Spanje op andere tijden draait dan wij hier en dat keukens vaak pas om 19:30 of zelfs 20:00 weer opengaan. Maar het eten was goed en het pension geriefelijk.
Deze nacht hadden we twee slaapkamers voor onszelf en geen stapelbedden. het was ook meer een pension dan een pelgrimsplek. Opgemaakte bedden en twee schone handdoeken. Het voelde als luxe.
De eerste blessure
Helaas hadden we ook een eerste blessure. De andere man in de groep had onderweg last van zijn schouder gekregen, waardoor het dragen van de rugzak pijnlijk was geworden.
Hij kreeg daarvoor eerste hulp van zijn kamergenoten (een flinke massage) en het zou later weer genoeg herstellen. Voor de rest van de reis betekende het dat het nog een paar dagen wat extra aandacht zou vragen en dat de rugzak regelmatig bijgesteld moest worden.
Als het dragen van een rugzak echt niet meer mogelijk was geweest, hadden we ook nog de mogelijkheid gehad om de rugzak naar een volgend pension te laten versturen. Ook dat is een service die aan pelgrims geboden wordt, maar dat bleek niet nodig.
Misschien genoot hij ook teveel van al die vrouwen in de groep die hem verzorgden. We zullen het nooit weten. Hij heeft stoer zijn lot gedragen.
Op naar de volgende dag.
naar Palas de Rei
De nacht was voor mij wat onrustig verlopen. Ik was een paar keer wakker geworden en toen ik opstond protesteerden mijn liezen wat en daar maakte ik me even wat zorgen over. Ik dacht toen dat het al bijna ochtend was, maar dat viel mee, het was nog relatief vroeg en tegen de tijd dat we opstonden voelde mijn lijf weer rustig.
Ik leerde daardoor wel dat je in een groep moet oppassen wat je antwoord als iemand vraagt hoe je nacht is geweest. Ik heb de hele dag antwoord mogen geven op de vraag hoe het met mijn liezen ging. Deze groep is betrokken bij elkaar.
Vandaag zouden we 25 kilometer lopen naar Palas de Rei, iets langer dan gisteren. De dag ervoor hadden we er lang over gedaan, veel langer dan Tineke zelf gelopen had, dus we gingen proberen om iets sneller te zijn, maar dat ging eigenlijk vanzelf.
Deze route had gelukkig minder stoppunten en winkeltjes. Gelukkig voor de voortgang dan. want terrasjes en winkeltjes en kleine van keien gemaakte huisjes zijn natuurlijk erg gezellig.
Helaas geen ontbijtkamer
Helaas voor Tineke was er geen ontbijtmogelijkheid toen we vertrokken, dus we moesten eerst een stuk lopen tot we iets zouden tegenkomen. Ze had wat repen bij zich, dus als er nood was, zou ze wat noten kunnen grijpen.
Het ochtenduitzicht vanuit Portomarin was meteen prachtig. Groene bosrijke hellingen met mistvlagen en water. Een mooie start van een wandeldag.
Wandelsandalen of wandelschoenen?
Twee groepsleden hadden die dag hun zware wandelschoenen vervangen door sandalen. Ik complimenteerde dat en vertelde dat ik een beetje jaloers was, want met warm weer worden je voeten erg warm in wandelschoenen.
Het bleken ook net zomaar sandalen te zijn. Ik kreeg uitleg over comfort en schuimlagen en dat het merk (Teva) al heel oud was, maar steeds overleefde omdat ze zo comfortabel waren. Ze waren niet goedkoop, maar ze hadden geluk gehad dat ze in een aanbieding waren geweest omdat ze van vorig jaar waren.
Soms krijg je opeens veel meer info dan je wilde. Herkenbaar.
Toen ik met de nieuwe info beter keek, zag ik dat ze toch inderdaad wel erg 2023, waren, maar ik heb dat pijnpunt verder maar met rust gelaten. Ze leden al genoeg. Maar dat kan natuurlijk echt niet meer als je mee wilt met alle trends en modes.
In elk geval heb ik voor dit jaar weer een verjaarscadeau voor mezelf bedacht. Ik heb zoiets al eens geprobeerd, maar was er nog geen tegengekomen die ik prettig vond zitten. Misschien Teva maar eens passen.
We hadden dure deelnemers die van alles goede merken hadden. Geen cent was bespaard en de materialen waren natuurlijk bij een top outdoor winkel aangeschaft. Voor minder doen we het niet. Echte pelgrims gaat voor comfort en fotogeniek.
Maar alle gekheid op een stokje, had ik graag ook dat soort sandalen bij me gehad. Ik loop eigenlijk maar weinig met gesloten schoenen aan. Tineke en ik hebben ook geen blaren gehad en zij wel, dus hoe de schoenen daarin een rol speelden weet ik niet.
Deze groepsleden in elk geval hebben veel plezier gehad van hun wandelsandalen, want de rest van de pelgrimage hadden ze die aan hun voeten.
Toch weer moestuinen
Onder een pension lagen ook weer een moestuin, met sla en andere planten, maar ook hellingen die met druiven waren beplant en met kiwi’s. Fijn dat er zoveel voedsel verbouwd wordt. Ik hou daarvan.
Deze moestuin had takken met bladeren gebruikt om de jonge peper-plantjes wat schaduw te geven, zodat ze een kans hadden. Ze hadden ook omgekeerde waterflesjes zonder bodem in de grond gestoken.
Misschien als een soort irrigatie-systeem, al kan je zo’n fles ook gebruiken om als een soort kasje te fungeren als het koud is. Ik zie rode sla en aardbeien onder het druiven-dak. Best divers en het meeste moet nog opkomen, want de halve moestuin is nog leeg.
Aan de overkant van de weg zie ik nog meer tuinen tegen de helling die puur met druiven of kiwi’s beplant zijn als een soort boomgaard. Er wordt hier veel verbouwd en allemaal op wat kleinere schaal.
De druivenplanten zagen er vaak als kleine boompjes uit. Een dikkere korte stam met wat groen erboven. Ik had zoiets wel eens op een foto gezien. Ze snoeien het dan zo dat er wat trossen aan hangen, maar de groei relatief compact blijft. Een veld vol met dat soort stammen telt op.
Soms (zoals hier) worden druivenranken ook omhoog geleid naar een rek en hangen ze later omlaag aan een plafond van bladeren en takken.
Spaanse kool
Ik heb nog niet achterhaald wat voor koolsoorten er in Spanje veel verbouwd worden. Ik heb er veel zien staan, maar meestal was het een lange kale stam met grote koolbladeren in de top.
Ik dacht eerst misschien spruiten, maar dat is een herfst en wintergroente, dus dat zal het niet zijn. Boerenkool zou kunnen, maar die wij verbouwen hebben smallere langere gekrulde bladeren en een dikke nerf.
Er zijn boerenkoolsoorten met een breed blad, maar dat zijn vaste struiken die er anders uitzien. Die doen meer denken aan een tabaksplant.
Toch maar eens opzoeken of er populaire gerechten zijn met kool erdoor en welke kool daarvoor nodig is. Vooralsnog blijft het een vraag.
Een goed tempo
Verder met de pelgrimstocht. Al snel lopen we weer vol in de groene natuur en tussen weiden. We gaan de eerste tijd al omhoog, maar het was goed te doen en kwamen we in een goed ritme. We waren ook niet de enige die een vroege start hadden gemaakt. Het pad is al goed gevuld met snelle en minder snelle pelgrims. Bon Camino!
Toen we na anderhalf uur bij een eerste terras aankwamen, bleken we tot onze verrassing al 9 kilometer afgelegd te hebben (volgens de stappentellers), dus het tempo was beter dan gisteren en met dit tempo zouden we veel eerder onze bestemming bereiken.
Natuurlijk hielp het dat we pas na anderhalf uur de eerste pauzeplek tegenkwamen. De eerste dag was gewoon ook veel voller geweest met afleidingen en plekken om even naar binnen te gaan.
Benen in je nek
Ergens op een pauzeplek zagen we een Aziatische man uitgebreid rekoefeningen doen. Zijn been languit op een muur en hoger dan voor velen comfortabel zou zijn. Hij was opvallend lenig en dat viel ons op. Hij liep samen met een vrouw, maar die lag ondertussen lekker op haar rug in de zon op een muurtje.
We kwamen diezelfde man ook later weer tegen terwijl we pauze hielden en een aantal in de groep maakte toen contact met hem. Hij bleek yogaleraar te zijn en was graag bereid om wat van zijn kennis over te dragen.
Hij gaf o.a. een oefening waarbij je de stok in je nek legt en dan je armen eroverheen legt en die heb ik dus meermaals gezien terwijl we verder liepen
Een pelgrim uit onze groep bleek trouwens ook erg lenig en kon aardig met deze yoga-man meedoen. Ze liet dat ook graag zien, toen we ons voor het eerst verbaasden over de lenigheid van deze man.
We hebben hem daarna nog regelmatig op voorbij zien komen.
Aankomst in Palas de Rei
De dag is verder goed verlopen en we waren een stuk sneller op de bestemming. Goed nieuws, want als we dit tempo zouden doorgaan, is de 30 kilometer van morgen geen probleem.
Tineke had inmiddels wel door dat ze de aankomsttijden moest aanpassen richting de pensions. Met een groep loop je toch iets langzamer dan alleen.
Ook in Palas de Rei hadden we een pension met kamers voor onszelf en gewone bedden. We hadden zelfs een eigen badkamer in de kamer, dus helemaal top. Natuurlijk was er ook Wifi, maar dat heb je tegenwoordig in alle slaapplekken.
Fris en fruitig naar de maaltijd
Nadat iedereen weer lekker gedoucht had en was opgefrist gingen we weer op zoek naar een plek om te dineren. Het was een leuke plek daar, want vlak buiten het pension was er een kerkje met wat groen erom waar we later nog zouden blijven hangen.
We vonden dit keer een terrasje langs een weg waar ze onder andere pizza hadden en hamburgers en de groep besloot dat dit geschikt was. Niet iedereen kan alles eten, dus we zochten steeds wat dat voor iedereen een geschikt gerecht zou hebben.
De pelgrimsmenu’s die Tineke op haar vorige reis had ervaren, hadden we nog niet gevonden op onze bestemmingen. Het loopt toch vaak weer net iets anders dan je wilt, maar dit was ook goed en aan het eind van zo’n dag is een warme maaltijd en lekker zitten op een terras erg welkom.
IJs, zingen en een dansje bij de kerk
Op de weg terug kwamen we nog langs een ijswinkel met heerlijk (Italiaans?) schepijs in allerlei smaken en daar zijn we dus nog even gestopt. Likkend aan ons ijsje liepen we terug richting pension en bleven nog even hangen het muurtje rond een kerkje ernaast.
Het weer was nog steeds droog en geriefelijk en de sfeer zat erin. Wat muziek en zang erbij en een dansje. Het was erg gezellig. Het kan erg fijn zijn om wat tijd met elkaar door te brengen. We hebben het goed zo.
De nacht verliep verder rustig en we stonden de volgende dag al vroeg weer klaar om verder te lopen naar Arzua.
Pas op je nek bij deze video, want halverwege draait de camera (een trademark van een van onze pelgrims) en als je dan meedraait… Het was erg gezellig.
naar Arzua
Als je 30 kilometer wil lopen, dan is het goed als je een vroeg start maakt. Dat hebben we dus gedaan. Het doel was om rond 7:30 te ontbijten en dan uiterlijk om 8 uur met de route te starten. Een inmiddels bekend ritme.
Stijgen en dalen
De dag zelf was een aaneenschakeling van mooi Spaans terrein en afwisselend lopen en pauzeren. Soms een stuk helling op en dan loop ik wat langzamer, terwijl anderen juist een sneller tempo hebben.
Later in de week zou Tineke me volgen en besloot ze dat kleine stappen bij het stijgen eigenlijk wel gemakkelijk is en een goed idee. Bij het dalen was ik juist weer sneller, omdat ik zonder stok de zwaartekracht dan voor me laat werken. Zo loopt elk zijn tempo en komen we samen toch weer verder.
Aandacht voor omgeving en elkaar
30 kilometer is best een stuk en vooral mijn voetzolen hadden het aan het eind wel een beetje gehad. Ik heb geen blaren gehad, dus dat is fijn, maar concludeerde zelf dat een wat kortere afstand per dag eigenlijk wel fijner is, omdat je dan meer je aandacht naar de groep en de omgeving kunt brengen.
Een volgende keer verloopt dat dus weer anders en wordt deze afstand in twee stukken geknipt.
Fotomomenten
Onderweg waren er weer wat plekken waar we moesten stilhouden, omdat de een na de ander er nog even op de foto wilde. Bijvoorbeeld bij een beeld van een pelgrim langs de weg, maar dat hoort er natuurlijk allemaal bij.
Onze dag werd gevuld met veel mooie omgeving, veel groen, veel mooie Spaanse huizen en ook een mooi oud kerkje.
Soms moet je dan weer even stempelen en daarbij kwamen we ook een Engelse vrouw tegen die voor haar landgoed zat en die een boek had geschreven over een moeder die een kankerdiagnose krijgt en besluit om eerst met haar dochter de pelgrimstocht naar Santiago te maken wanneer blijkt die aan drugs verslaafd is.
Het is vast een mooi verhaal en ze was ook bezig om consumpties te mogen aanbieden, maar daarvoor had ze nog geen vergunning.
Natuurlijk hebben we tussen het lopen door ook heerlijk genoten van drankjes en hapjes op de diverse terrassen die we tegenkwamen. Als je zoveel loopt op een warme dag moet je zorgen dat je niet uitdroogt.
Mocht je je afvragen van dat houten bouwwerk op de foto’s is? Het lijkt op een gebouwtje, maar het is te klein om in te wonen. Het is een graanopslag en soms is hij van hout, soms van stenen met gaten erin. De gleuven en gaten laten de lucht door zodat het graan droog kan blijven.
Zo doen ze dat hier, of in elk geval deden ze het zo hier. Ik verwacht dat ze inmiddels ook wel meer moderne opslagwijzen zullen hebben.
Bruggen
We zijn ook over veel bruggen gegaan, van beton en modern, tot oud en van rots, tot simpelweg een rij grote keien in een waterstroom. Dergelijke bruggen zijn soms een uitdaging als je met de fiets bent. Je kan er eigenlijk alleen lopend overheen.
Zou je willen wonen hier in Spanje?
Onderweg vroeg Tineke me nog of ik hier wel zou kunnen wonen en dat beaamde ik. Ik weet dat ze graag in Spanje zou willen wonen en dit gebied zou zeker fijn kunnen zijn. het deed me denken aan gebieden die ik in vakanties heb ervaren in Frankrijk, zoals de Provence.
Ik heb dat soort groen gebied altijd als prettig ervaren en zou gerust mijn eigen moestuin daar kunnen vestigen. Tineke kan dan het pension regelen en de pelgrimsroute doet de rest. Een mens kan dromen, natuurlijk.
Bijzondere bomen
Onderweg kom je ook veel bomen tegen die een soort camouflage tekening hebben, alsof ze militair zijn. De bast is van de boom afgevallen en het geeft een bijzonder beeld. Het schijnt normaal te zijn bij deze bomen, maar hier in Nederland zie je zoiets niet. Ik heb het opgezocht en de bomen heten platanen en het zijn snelle groeiers.
Een echt pelgrimspension
Bij aankomst in Arzua, landen we dit keer weer in een echt pelgrimspension met stapelbedden en centrale ruimtes voor recreatie, koken en de was doen. Een mooi groot pension dat alles lijkt te hebben wat je nodig kan hebben.
Tineke was hier al eerder geweest en de man bij de balie heeft de kamer exclusief voor ons gereserveerd, ofschoon er voor meer pelgrims ruimte was. Helaas bleek de volgende dag wel dat de koffiemachine geblesseerd was, dus voor koffie moesten we naar buiten.
We zouden hier twee dagen overnachten en Tineke had de volgende dag als een rustdag ingebouwd, zodat we tijd hadden om nog iets anders te doen of te herstellen als dat nodig was.
Dat laatste bleek niet nodig en de consensus was dat we gerust ook de dag erna hadden kunnen wandelen. Een les die we meenemen naar een volgende keer.
Het weer slaat om
Helaas zou het weer veranderen en werd er regen verwacht, dus een dagje samen naar het strand was daardoor minder aantrekkelijk geworden. We zouden dus gewoon in Arzua blijven en elk is vrij om zijn of haar invulling te kiezen.
Spaanse gerechten voor de avondmaaltijd
Het was even zoeken naar een geschikte plek voor ons avondeten. Na wat zoeken landen we op een terras met een puur Spaans menu met traditionele Spaanse opties. Niet de beste keuken die we ervaren hebben, dus geen restaurant waar we naar terug zouden gaan.
Ook hadden ze het menu niet vertaald, zoals op veel andere plekken wel is. Dat maakte de keuze wat moeilijker en we moesten veel zoeken op de telefoon om eruit te komen.
Maar het was interessant om eens wat traditionele gerechten te ontdekken. Het is een andere keuken dan we gewend zijn, met sardientjes en andere vissoorten die toch weer anders zijn klaargemaakt.
Een probleem was wel dat een stuk varkensvlees niet overal gaar bleek te zijn, terwijl mijn eigen stuk vlees aan de onderkant juist bijna zwart was. Dat soort fouten wil je niet hebben, natuurlijk.
De volgende dag zouden we een betere plek vinden. Maar het was goed genoeg voor vandaag en de dag is verder rustig afgesloten.
Gedurende de week had de andere man in de groep verteld over zijn zoon. Die was toen hij vertrok nog op een avontuurlijke vakantie en morgen zou hij jarig zijn en mocht de vader hem vertellen wat hij cadeau kreeg. Als groep wilden we daar nog wel aan bijdragen. Het ontstond spontaan vanuit de groepssfeer.
Een vrije dag in Arzua
Op onze geplande vrije dag in Arzua regende het helaas wat. We vonden een goede plek voor een kop koffie en een ontbijt. Niet op een terras dit keer, want daarvoor wat het niet meer warm genoeg en het regende.
De eerste blaren
Enkele groepsleden waren helaas niet meer vrij van blaren en daarvoor moesten we ook nog even lang een apotheek. Ze hadden de hele week Compeed plakkers gebruikt en wilde daar nog wat van kopen, maar de apotheker vertelde dat die alleen waren bedoeld ter preventie.
Als je eenmaal blaren hebt moet je die niet meer gebruiken. Gaasjes, een injectienaald en desinfectiespray gingen daarna over de toonbank en daarmee kon iedereen weer verder.
Winkelen en nieuwe regenponcho’s
Degenen die dat wilden zijn verder nog wat gaan winkelen. Allereerst voor wat flessen met water, want je drinkt veel op zo’n tocht, en verder zijn er zeker vijf regenponcho’s aangeschaft. Als je met stokken loopt is het fijn als de poncho ook je hele arm bedekt.
De komende dagen zou het blijven regenen, zo was de prognose, en de hele dunne regencapejes die we zelf hadden waren te kwetsbaar gebleken. Ook wij gingen dus voor een upgrade.
Maaltijd(en) in een pizzeria
Bij het zoeken naar een lunchplek raakte Tineke helaas wat overvoerd door de herrie in veel horecagelegenheden, dus we moesten op zoek naar een iets rustiger plek. Die vonden we in een pizzeria, die we eerder al hadden bekeken.
Het was daar niet stil, maar gezellig en iets rustiger. Tineke was helemaal op slot gegaan door de eerdere herrie en die had dus even een rustig moment nodig.
Deze zaak had lekkere broodjes (zoals stokbrood met serranoham of een soort schnitzel) en andere kleine gerechten. Het was gezellig en ook Tineke ontspande al snel weer en we zouden dus later ook weer besluiten om hierheen terug te gaan voor het avondeten.
Het was een fijn klein restaurant om wat te eten en de keuken was goed.
naar O Pedrouzo
Verjaardag
Deze dag begint met een feestje. De zoon van een van de deelnemers is jarig en we hadden de avond ervoor afgesproken om hem als groep te feliciteren en samen voor hem te zingen (via beeldbellen). Daarna zou zijn vader hem vertellen wat voor mooi cadeau ze voor hem hebben bedacht.
Dus voor het ontbijt staan we als groep klaar en als de zoon opneemt zingen en feliciteren we hem uitbundig. Een leuk groepsmoment en vast een onverwachte verrassing voor de jarige zoon.
Ze gaan samen skydiven, een stoer cadeau van zijn ouders. Eerder die week kwam hij ook al terug van een verre vakantie, dus avontuur genoeg.
Ontbijt
Daarna is het tijd voor ontbijt en dat doen we op het plein waar we ook eerder hadden gezeten. Het was nog wat fris en niet droog, dus we zitten binnen. Deze dag zouden we 20 kilometer afleggen, wat in verhouding een makkie lijkt.
Lopen, lopen, lopen
De tocht is weer een gevarieerde afwisseling tussen dorpjes, landelijk gebied en wat minder landelijk gebied. Natuurlijk stoppen we onderweg ook weer regelmatig voor wat eten en drinken.
Ons eerste pelgrimsmenu
Rond lunchtijd komen we bij een restaurant met een pelgrimsmenu en besluiten om de maaltijden om te draaien en die middag het pelgrimsmenu te eten en dan die avond iets kleins. Het pelgrimsmenu was heerlijk!
Beter weer dan verwacht
We hebben geluk met het weer, want ofschoon het een regendag is en we de regencapes deels aan hebben gehad, blijkt dat het eigenlijk terwijl we lopen hooguit wat miezert en dat de grotere regenbuien plaatsvinden als we net onder een afdak of ergens binnen zitten. Erg handig dat het zo voor ons is gepland.
De kikker en een prins
Natuurlijk moet ik onderweg nog even op de foto als ik een beeld van een kikker tegenkom (geef hem een zoen en je hebt een prins). Maar dat is gebruikelijk voor een prinselijk gezelschap.
Muziek onderweg
Onderweg komen we nog een muzikant tegen en andere kraampjes om nog even bij stil te staan en natuurlijk stempelen we onze paspoorten waar het kan. De muzikant heeft borden met allerlei wijze (boeddhistische) spreuken geplaatst. Zo draagt ieder zijn steentje bij aan de ervaring.
Zieke bomen?
Onderweg zie ik ook opvallend veel van die platanen met de schors hangend aan de stammen. Het ziet eruit alsof het bos ziek is, maar het is normaal en een gevolg van weersomstandigheden.
Een Duitse pelgrim op blote voeten
Onderweg passeren we een pelgrim die op blote voeten loopt. Ik heb nog even kort met hem gesproken. Als ik me goed herinner was zijn reis in Hamburg begonnen, dus hij had al een lange reis achter zich.
Hij had die dag al zo’n 20 kilometer afgelegd en zou pas in Santiago stoppen. Zijn pelgrimstocht zou dus vandaag al eindigen.
Hij vertelde hoe hij ergens onderweg zijn schoenen was kwijtgeraakt en daarna had hij eerst slippers geprobeerd, maar dat voelde niet goed en zijn voeten waren opgezwollen (of zoiets).
Nieuwe schoenen die hij had gekocht bevielen ook niet, dus is hij maar op blote voeten verder gegaan. Zijn voeten waren inmiddels al een stuk beter en gewend aan het op blote voeten wandelen.
We zouden dezelfde man later weer tegenkomen in Santiago en daar liep hij met sokken aan op slippers, dus het is vast goed gekomen. We zijn trouwens wel meer pelgrims regelmatig tegengekomen.
Weer stapelbedden, maar minder stil
Die nacht slapen we in weer een pelgrimspension met stapelbedden en dit keer zijn er ook anderen bij en is er ‘s-nachts ook rumoer buiten de slaapruimte van gasten die niet zo op de stiltetijden letten. Maar het is goed verzorgd en ze hebben ook recreatieruimte, dus het is prima zo.
Een ietwat teleurstellende avondmaaltijd
Voor de avondmaaltijd vinden we een terras aan de overkant van het pension. Het is niet een plek waar ik vaker heen zou gaan, ik moest mijn bestelling aanpassen omdat ze niet konden leveren en de koffie was niet echt goed, maar het eten was lekker genoeg en op zo’n reis roei je met de riemen die je hebt.
Het was dichtbij en dat was ook iets waard, na zo’n regendag lopen. We zijn niet meer teruggegaan voor een ontbijt.
Het thema grenzen
Het was ook daar dat een van de deelnemers eindelijk besloot om duidelijk haar grenzen aan te geven. Dat deed ze heel duidelijk en voor haar was dat een grote stap waar ze erg tegenaan had gehikt.
Het onderwerp grenzen was al vaker opgekomen tijdens de tocht en de man in de groep gaf zelf aan dat het allemaal over grenzen leek te gaan, dus als er een thema was, zou dat het geweest kunnen zijn. Ik vond het een mooi inzicht en beaamde het onmiddellijk.
Ik werk vaak en graag met dat thema als ik hulpvragen krijg, want vooral daar is veel te winnen.
De laatste loodjes naar Santiago
Dit is dus de dag. Vandaag komen we aan op ons doel in Santiago, na zo’n 115 kilometer pelgrimstocht. Natuurlijk nog wel even de laatste 20 kilometer lopen, maar dat is inmiddels routine geworden en we weten dat we dat gemakkelijk kunnen.
Een iets andere omgeving
De weg van vandaag loopt wat meer door bebouwd gebied en loopt deels door een stad heen, dus het echte landelijke missen we een beetje op deze dag.
Een beetje jammer natuurlijk, ik hou van natuur en groen, maar het is nog steeds een avontuur en we zijn lekker buiten. Ook het weer werkt mee. Soms regent het een klein beetje, maar het blijft vrij droog met een goede wandeltemperatuur, dus het is prima zo.
Uitzicht op de kathedraal
De dag verloopt soepel en na wat uren wandelen en wat pauzes, voor onze blaas en wat drinken, zien we al snel Santiago en de grote Kathedraal die als een baken er bovenuit steekt. Hier was het dus voor, ons doel is in zicht.
Eerst rugzakken afleggen, dan verder
We besluiten om eerst onze rugzakken naar het pension te brengen, omdat die op onze route ligt, en daarna wandelen we verder richting de kathedraal. We hadden de lunch uitgesteld, dus onderweg stopten we nog bij een binnenterras voor iets lekkers en wat te drinken.
Een indrukwekkend gebouw en plein
Eenmaal bij de kathedraal, in het centrum van een drukke binnenstad met veel horeca en winkeltjes, kwamen we op een indrukwekkend plein omringd door een nog indrukwekkender oud bouwwerk.
Het doet denken aan de enorme kastelen die we ook al eens bezocht hebben, een bouwwerk van een omvang, rijkdom en mate van detail die we nu eigenlijk zelden nog zien bouwen. De kerk weet indruk te wekken met haar pracht en praal.
Geraakt door de ervaring
We nemen het allemaal in ons op en het eindpunt van de pelgrimstocht raakt elk van ons op zijn eigen manier, sommigen wat zichtbaarder dan de anderen. Ook Tineke, is erg geraakt en ontroerd, merk ik al snel, en ze heeft even geen ruimte voor woorden of contact.
Een moment dat om stilte vraagt, met op de achtergrond en doedelzakspeler die in de poort zijn muziek laat horen. Hier blijkt dat het echt een pelgrimstocht is geweest. Tineke zal niet de enige zijn die tranen in de ogen krijgt. Bij sommige groepsleden komt dat iets later pas los.
Pelgrims onder elkaar
Het plein is vol met andere pelgrims, allen aangekomen op dezelfde bedevaartsplaats en het plein doet daarmee denken aan een park waar iedereen zijn tas neerzet en ergens een plek op de grond zoekt om even te genieten van de atmosfeer en de zon die op ons neer schijnt.
De echte “show” zal nog komen, want dat is de pelgrimsbijeenkomst die dagelijks in de kathedraal plaatsvind speciaal voor de pelgrims. Maar dat is voor de volgende dag.
De Compostela
De volgende stap is om de Compostela te halen en Tineke had verteld dat er soms lange rijen staan, met uren wachttijd, waar je dat moet doen, dus we wisten nog niet of dat diezelfde dag nog zou lukken.
Maar dit jaar bleek dat er een “verkeersregelaar” stond, die ons als groep meteen naar beneden liet gaan, waar een muur met computers stond die ons meteen alles liet registreren. We hadden dus al vrij snel onze Compostela. Dat viel erg mee. Ook de kerk doet aan modernisatie.
Modernisering in het Vaticaan?
Allemaal hadden we gekozen om naast het gratis document ook het document te kopen waarop de afstand zou staan en onze naam in het latijn. Dat zou volgens Tineke handgeschreven zijn, maar ook dat leek inmiddels door een computer gedaan te worden.
Tineke had gepland om de certificaten zelf uit te reiken, maar dat had ze nog niet genoeg gecommuniceerd en dus ging het door wat verwarring niet helemaal zoals ze in gedachten had. Een leerpunt ook voor ons.
Snelheid is wel gewenst als je zoveel pelgrims moet verwerken. 100.000 certificaten in een seizoen, wat duizend of meer op een dag betekent. Dat kan je beter niet meer met de hand doen in deze moderne tijd. Mensen uren laten wachten vinden ze vast niet fijn genoeg om te eisen dat het met de hand moet.
Een onverwacht exclusieve maaltijd
Daarna gaan we terug richting pension, een mooie schone en goed verzorgde plek met alles wat je nodig hebt, van scheermesjes tot shampoo zijn verzorgd.
Voor het avondeten is het weer de dans tussen openingstijden en hongergevoelens. De Spaanse klok past zich niet aan ons aan (gek he?). Uiteindelijk kiezen we voor een wat luxer restaurant vlak naast het pension en daar vieren we de aankomst nog eens zachtjes na.
Best een beetje chic daar, ook het menu. Niet wat we normaal zouden kiezen als pelgrim, maar toch ook weer een fijne ervaring waar de groep zin in had. Sommigen willen een wijntje bij de maaltijd en dat mogen ze zelf regelen, want Tineke is duidelijk geweest dat alcohol niet bij de reis hoort.
Vragen helpt
Nadat ik een tijdje worstel met de Spaanse teksten en mijn telefoon (om te vertalen) besluit ik om een Engelse kaart te vragen en wonder boven wonder komt de kelner (waarschijnlijk eigenaar) kort erna aan met een paar velletjes uitgeprint papier waar de tekst in het Engels staat.
Vragen helpt dus echt en maakt je leven een stuk gemakkelijker. Je bedenkt het niet.
Elk maakt zijn keuze en we sluiten de avond zo gezellig af, sommigen met een wijntje, ikzelf met een fles bronwater en het eren van het dier dat zijn leven gaf voor de maaltijd op mijn bord. Het smaakt allemaal erg goed.
Een laatste dag en een pelgrimsmis
Vroege pelgrims kunnen zitten
Onze laatste hele dag in Santiago vult zich allereerst met een ontbijt en een wandeling terug naar de kathedraal, waar we een pelgrimsdienst zullen bijwonen. We zijn er al vroeg zodat we zeker weten dat we een plek hebben.
Dat bleek verstandig, want later moesten we de plekken van de groepsleden die nog even hun plek verlieten “verdedigen” toen er steeds meer mensen bij kwamen en sommigen begonnen aan te dringen.
Indrukwekkend interieur
Ook van binnen is het een indrukwekkend oud gebouw, al is de drukte van al het goud en de taferelen voor mij wat teveel van het goede. Woord “over de top” en decadent komen op.
Aanloop naar de pelgrimsmis
Voor de kerk blijkt die evenement een geoliede machine en een optreden dat je beetje bij beetje ziet ontvouwen. Dat is iets waar vooral de Rooms Katholieke kerk erg goed in is. Ze hebben ook al vele eeuwen ervaring erin.
Alle elementen werken mee. Terwijl we daar zitten horen we iemand oefenen op het enorme orgel.
Helaas krijgen we daardoor steeds opnieuw dezelfde reeks te horen, met steeds dezelfde slordigheid of fout erin. Het doet denken aan iemand die het nog aan het leren is en die een probeert een moeilijke frase in de vingers te krijgen.
Gelukkig blijkt dat degene die speelt tijdens de dienst de muziek beter in de vingers te hebben, dus dan gaat alles goed.
Natuurlijk krijgen we voor aanvang van de mis instructie dat we geen opnames mogen maken, dus als je de mis wilt ervaren zal je naar Santiago moeten. Ga gezellig mee als we weer gaan, dan gaan we samen. De eerstvolgende keer vertrekt op 10 september 2024.
Kerkelijk teamwerk
Alles bij elkaar is een heel team mensen voor ons bezig geweest. Er is een security die zich soms laat zien en instructie geeft via een microfoon.
Voor de dienst, terwijl vele bezoekers naar binnen stromen om de kerk te bekijken of de mis bij te wonen, horen we met enige regelmaat een wat streng “Silencio”, wat het geroezemoes weer wat dempt en de sfeer van gespannen afwachting en eerbied een beetje opvoert.
Aan het begin van de mis krijgen we vervolgens ook nog wat aankondigingen. Er zijn drie mensen die elk voor een andere taalgroep aankondigen waar en wanneer er diensten in hun eigen taal zullen zijn en waar ze eventueel voor een gesprek en kop koffie kunnen komen.
Op een podium staat een man in een kerkelijk uniform, die als taak lijkt te hebben om de echo-teksten uit te spreken wanneer iemand een gebed uitspreekt, of een kerkelijke tekst reciteert. De man blijkt ook prachtig te kunnen zingen en klinkt dan veel voller van stem.
Er is ook iemand in een rood uniform draagt, deze is op kniehoogte afgesneden terwijl de rest tot de grond gekleed is. Die man lijkt te moeten zorgen dat alles tijdig op zijn plek staat (zoals de microfonen) en op andere momenten fungeert hij als een verkeersleider die de aanwezigen wijst waarheen ze moeten gaan.
De hoofdrollen
En dan komen de hoofdpersonen in lange witte gewaden aan, de oudste van de groep blijkt de dienst voor te zitten en de anderen zijn erbij als entourage en hebben ook soms een taak. Sommigen van hen mogen ook spreken, anderen hebben deel in de rituelen.
De oudere man begint te spreken en de dienst ontvouwt zich merendeels in het Spaans. Soms spreekt iemand anders een tekst en steeds is de man op het podium er om echo teksten te spreken of een bel te luiden op de rituele momenten.
De hosties
Natuurlijk worden er ook hosties uitgedeeld. De gelovigen worden dan uitgenodigd om naar een rij hoofdpersonen met bekers te lopen om hun hostie te ontvangen.
De man in rood gewaad gebaard dan naar degenen die hem niet meteen in de mond steken dat ze dat moeten doen en dat als een rij leeg is anderen naar die rij gaan zodat alles snel verloopt. Sommigen de hoofdrol en anderen een assisterende.
Krachtig spul die rituelen
Krachtig spul, die Fishermans friends, zegt Tineke soms, wanneer ze merkt dat ik ontroerd raak door een film, of zo. Maar de rituelen van de kerk en hoe die zich ontvouwen, zelfs als je de taal niet spreekt, zelfs als je geen christen bent, hebben hun uitwerking.
De kerk weet goed hoe je de harten van aanwezigen moeten beroeren en de rituelen zijn genoeg verweven met onze cultuur om ons te vinden en binden.
De cadans van sprekers en de echo vanaf het podium heeft zijn werking, de klassieke muziek, gezongen door de echo-man, is sterk en alles bij elkaar is genoeg om zelfs iemand die niet katholiek is te raken op een diepe plek en te beroeren. Het is iets dat vele generaties oud is en dat diep in ons nog levend is.
Vader help me
Ik meen dat een van de echo’s zoiets was als een verzoek aan God om ons bij te staan, en die zin werd steeds herhaald tussen tekstdelen heen. Erg krachtige woorden en erg ritueel. Er is iets in ons dat daarop diep resoneert, ongeacht religie, of geloof.
Een getuigenis met steeds een hulpvraag ertussen heeft een bijzondere uitwerking. Het is als een kind dat uitreikt naar zijn ouders om hulp, iets wat me als familieopsteller meer dan bekend is.
Vader help me, zegt het kind met alle oprechte onmacht. Ik ben maar klein en jij bent zo groot en machtig. Help me alsjeblieft. Het is een krachtige beweging, of je hem nu in religie gebruikt of naar je biologische vader.
Fitness met een enorm wierookvat
Toch was er ook iets dat we misten aan de mis. Tineke had verteld over haar ervaring van vorige keer en dat ze een enorm vat met wierook door de kerk slingeren, over je heen. Dat ritueel was er dit keer niet en we kunnen het dus alleen in een video ervaren.
Misschien een volgende keer weer. Ik begrijp dat het vat gerenoveerd werd en dus even uit roulatie was. Jammer, want het voegt toch wat spektakel toe aan deze religieuze bijeenkomst.
Hoeveel monniken zijn ervoor nodig om een vat wierook door de kerk te zwaaien? Het antwoord lijkt zeven te zijn.
Tineke had nog een video van vorige keer, waarin je het laatste stuk nog kunt zien.
Als je meer wilt zien, kan je deze video eens bekijken (2:09). Deze video (6:38) en deze video (4:45) laten meer zien van hoe het vat op gang wordt gebracht.
Al met al was het toch vervullend en was het goed om erbij te zijn. Volgende keer gaan we voor een herkansing.
Een dagje vrij om te winkelen, snuffelen en genieten
Als de dienst eenmaal voorbij is gaan we rustig weer naar buiten en hebben de dag verder aan onszelf. Er wordt nog even overlegd hoe we dat zullen doen en een deel van de groep heeft behoefte om even op vrij van de rest van de groep te zijn en hun eigen weg te gaan. Dus dat hebben we gedaan.
De rest van de dag vulde zich met snuffelen in winkeltjes, het zoeken naar leuke souvenirs voor de thuisblijvers en onszelf en nog een dagje genieten van de Spaanse atmosfeer en horeca.
Mijn eerste Spaanse tapas ervaring
Voor de maaltijd kozen we op deze laatste dag voor een tapas restaurant en het eten was daar erg lekker.
Tijd om naar huis te gaan
En dan is het zover. De tijd van komen is voorbij en het is tijd om weer te gaan. Tegenover het pension blijken we nog heerlijk te kunnen ontbijten (hadden we dat maar eerder geweten) en daarna gaan we op zoek naar de bus, niet helemaal zeker wetend of en wanneer die zal komen.
Wachten op de bus
Er komen bussen voorbij en sommigen stoppen zelfs bij de bushalte, maar het blijken steeds ofwel charterbussen, of buiten dienst bussen, te zijn, dus het schiet nog niet op. Gelukkig komt er iemand voorbij die weet te vertellen welke kleur de stadsbussen hebben en dat er een zal komen, dus het gaat goed.
Flinke vertraging in Madrid
Aangekomen op het vliegveld bleek de terugreis minder voorspoedig te verlopen dan de heenreis. De vlucht vanuit Madrid was vertraagd en later bleek dat we daardoor de aansluiting zouden missen. Wat nu?
Er ontstond in eerste instantie veel verwarring en dat gaf ook flink wat stress, temeer door persoonlijke omstandigheden bij een van de groepsleden. Het duurde dus even eer de situatie zich ontvouwde en er duidelijkheid was over hoe we thuis zouden komen.
Nieuwe mogelijkheden
Gelukkig merkten we dat de luchtvaartmaatschappij het goed oppakte en de meeste groepsleden kregen nog dezelfde avond een plek in een vlucht van KLM (waar we opeens in het Nederlands begroet werden), maar drie van ons konden pas de volgende ochtend en moesten nog een nachtje naar een hotel (wat ze mochten declareren).
Niet de terugreis waarop we gerekend hadden
Het was dus niet de terugreis waarop we gehoopt hadden en al met al hadden we veel vertraging, maar gelukkig konden we nog dezelfde dag weer thuis aankomen. Natuurlijk hadden we dat graag nog samen kunnen doen, maar je hebt niet alles in de hand.
Wij hadden onze rugzakken moeten inchecken, dus we konden helaas niet dezelfde trein halen die de andere groepsleden zouden nemen, maar al met al verliep het verder soepel. Het was alleen jammer dat de groep voortijdig uit elkaar moest gaan en we daardoor een wat versnipperd afscheid hadden.
Op treinstation Zwolle werden we afgehaald door de dochter van Tineke, die ook op ons huis en de dieren had gepast, en kort erna sprong Kyra alweer tegen ons aan en werden we laconiek genegeerd door onze poezen.
Weer terug thuis. Het had best nog wat langer mogen duren.
Groepswerking
Zo terugkijkend is een vraag natuurlijk hoe het was met deze groep te reizen. Wat mij betreft vond ik het een erg fijne groep mensen bij elkaar. Niet elk moment was heel gemakkelijk, maar we hebben het best goed gehad met elkaar.
De groepsleden waren betrokken bij andere groepsleden en hielpen elkaar wanneer dat nodig of gewenst was en iedereen deed zijn best om van de week een positieve ervaring te maken.
Natuurlijk is het niet alleen maar feest, want als je met 7 mensen een week lang optrekt ga je meer kanten van elkaar kennen dan je misschien in het voorbijgaan ontdekt.
We zijn allemaal verschillend en komen vanuit andere achtergronden, hebben andere ritmes en gewoonten, andere loyaliteiten en andere manieren om met situaties om te gaan, misschien zelfs andere dromen en verlangens. Om daarin je weg te vinden en langere tijd een fijne groep te zijn is best een bijzonder iets.
Er waren en paar kleine momenten die wat spannend waren en waarin even wat spanning botste, of uitgesproken werd, en op dat soort momenten heb ik vaak nog even geholpen. Dan ontspande het vaak ook weer snel en konden we weer verder.
Achteraf kwamen er dan nog wat complimenten over hoe ik dat gedaan had en als die komen neem ik ze graag aan. Het is nuttig als spanning naar buiten komt, want ofschoon het misschien even spannend kan zijn, voorkomt het dat het een geheim wordt en gaat woekeren.
Een zo’n spannend moment, kwam al helemaal in het begin van ons avontuur. Er was in de voorbereiding al wat onderlinge spanning binnen de groep ontstaan, deels doordat niet iedereen alles had uitgesproken en deels door misverstanden en onhandige communicatie.
Dat kwam dus heel onverwacht nog even omhoog, voordat we met de bus zouden vertrekken, en leek heel snel te escaleren. Tineke stond in dat vuur, maar het betrof een situatie waarin meerdere deelnemers betrokken waren en dat nog niet goed uitgesproken was. Even schrikken dus, maar gelukkig ook weer snel opgelost.
Persoonlijk denk ik dat het goed is geweest dat het gebeurde, want daardoor kon het ontspannen en ontstond er gelijk meer openheid naar elkaar. Geheime emoties en oordelen hadden anders de reis kunnen belasten en dat is nu niet gebeurd.
Het is onvermijdelijk dat mensen op elkaar reageren en waar er aanleiding was hebben we een moment genomen om even iets te bespreken en ruimte te geven aan wie iets kwijt wilde, of ergens nog mee rondliep. We hebben niet veel van dat soort momenten gehad, maar het is goed om dat soms te doen.
Elk groepslid heeft zijn achtergrond, voorkeuren en manieren en soms moet dat even in elkaar passen. Als je de onverwachte momenten rustig en goed begeleid is er dan niets aan de hand, weet je iets meer over wat er in de anderen leeft en kan de groepssfeer verder prettig kan blijven.
Iedereen heeft deze reis goed meegedaan en prettig bijgedragen. Waar nodig hebben leden op elkaar gewacht, of zijn bij iemand gebleven, en dat is wat je van een fijne groep ook hoopt en verwacht.
Wat mij betreft is het dus een groep waar ik zeker deze reis nog eens mee zou kunnen doen, al is het natuurlijk altijd fijn om ook weer een nieuwe samenstelling en groep te ontdekken.
Het is best wonderlijk hoe snel een groep vreemden kan transformeren in een onderling betrokken en steunende groep mensen en hoe er al snel steeds meer eerlijkheid komt.
Ik merk dat vaak ook in workshops. Als je iets van betekenis samen deelt, dan vallen de muren al snel weg en ontstaat er steeds meer open eerlijkheid tussen de groepsleden en in de groep als geheel.
We hebben leden in de groep dus ook zien veranderen en hier en daar mogen helpen met een persoonlijk thema.
Iemand die het moeilijk vond om grenzen te stellen en onvrede te uiten, mochten ik een beetje daarin helpen, waarna ze het echt aanging en meer naar buiten begon te komen. Fijn om dat mee te maken.
Transformerende reis
Zo’n Camino is vaak een transformerende reis en dat is niet altijd perse gemakkelijk. Tijdens de reis kreeg Tineke bericht dat de zoon van een jeugdvriendin plots overleden was en we moesten dus hopen dat we op tijd voor de uitvaart weer terug zouden zijn.
Daarbij overleed op de voorlaatste avond de moeder van een deelnemer en gelukkig was er net voor die tijd nog een laatste contact via beeldbellen mogelijk, maar dat is een lastige situatie als je zo ver van thuis bent.
Toch was het ook daarin fijn dat de groep onderling zo betrokken en steunend was. Je wilt een ander graag alle pijn besparen en hoopt soms dat je het kunt wegnemen, maar dat is nooit echt mogelijk.
Maar het is fijn als je niet alleen hoeft te staan in je gemis en anderen om je heen bereid en beschikbaar zijn om je op te vangen en bij je te zijn als je dat wilt. En soms wil je juist even met rust gelaten worden en is het goed als anderen dat begripvol respecteren en wachten tot je weer iets nodig hebt.
Hoe pijnlijk dat soort momenten ook zijn, het hoort ook bij de transformatie van zo’n reis dat je tegenslagen ontmoet en dat dingen steeds veranderen. Leven en dood situaties zijn het meest ingrijpend, maar daarin merk je ook hoe je deel bent van iets groters en hoe de omgeving er voor je is (of juist niet).
Uiteindelijk weet geen van ons, terwijl ons pad zich ontvouwt, wat de betekenis is van gebeurtenissen in ons leven.
Wanneer we terugkijken begrijpen we soms wat meer van de rol van een stap of gebeurtenis in ons leven, maar vaak genoeg zijn we machteloos in het moment. Het grotere ontvouwt zichzelf en wij kunnen slechts reageren en ons schikken in ons lot.
Uiteindelijk is de camino ook deel van het grotere pad dat we leven noemen, waarin we al onze bewegingen maken. Ik ben blij met de mensen die we bij ons hadden en ben supertrots op hoe goed Tineke is omgegaan met situaties. Ze heeft hard gewerkt en het resultaat mag er zijn.
Ik snap dat zo’n eerste keer best stressvol is geweest, want het is niet niets om opeens een groep mee te nemen in zo’n intieme reis van jezelf, maar op de momenten dat er iets was heeft ze zich meer dan bereid getoond om er te zijn voor de groep en voor individuele leden in de groep.
En natuurlijk mag ze ook gerust zelf een mens zijn en soms tegen iets aanlopen, of overvoerd raken, dat hoort ook bij de Camino.
Geluiden na terugkomst
In de periode na de pelgrimstocht bereikten ons druppelsgewijs nog wat reacties van de deelnemers. We hadden natuurlijk allemaal nog wat tijd nodig om de vele indrukken van de reis te werken en eventuele lessen te herkennen.
De man in de groep had op voorhand veel vragen gesteld over mogelijkheden om los van de groep te kunnen blijven en had zich soms erg kritisch getoond, maar hij ontpopte zich als een fijn en actief groepslid en ik was bij met zijn aanwezigheid.
Hij is dicht bij de groep gebleven en verraste me zelfs achteraf door op te roepen om voor een beter afscheid nog eens af te spreken.
Van een andere deelnemer hoorde we dat het veel had gedaan, maar dat ze nog niet zover was om daar verder details te geven.
In de wandelgangen (altijd weer verwarrend, die wandelgangen) hoorden we dat een van de deelnemers ook zelf zo’n reis wil organiseren. Ze heeft ideeën over hoe het beter kan en natuurlijk heten we dat van hartelijk welkom.
Als we deelnemers inspireren om ook zo’n reis te maken en weer anderen te inspireren, dan vinden we dat alleen maar mooi. Mogelijk bereikt deze prachtige tocht daarmee nog meer mensen. Er is genoeg ruimte voor ons allemaal.
Natuurlijk nemen ook wijzelf de lessen van deze eerste keer en zullen blijven leren van onze ervaringen. Wanneer we denken dat het beter kan, zullen we verbeteren en zo brengt elke ervaring ons (en onze deelnemers) een stuk verder.
Er zijn meerdere vormen denkbaar en als we een vorm neerzetten zijn het de deelnemers die kiezen welke vorm toekomst heeft.
Een deelnemer heeft al tijdens de tocht laten blijken dat de reis haar ogen geopend heeft en ze geeft aan niet meer terug te gaan naar hoe ze was. Door haar ervaring op de reis en de gesprekken, heeft ze besloten te veranderen in haar keuzes en gedrag en heeft dat ook al getoond.
Erg fijn en een mooi proces. Ze heeft ook al anderen op onze volgende reis gewezen en die aanbevolen. Met onze dank, natuurlijk.
Al met al zijn we blij met deze uitkomst en we hopen dat het verder doorzet. Het is altijd fijn als zo’n reis ook op langere termijn goed doet en iets in gang zet. In elk geval was het een fijn avontuur met een fijne en gevarieerde groep mensen.
Wat extra leuk was, was dat ook de volgende reactie van een van de deelnemers aan de volgende pelgrimstocht. Zijn reis is hier al begonnen. Erg fijn om nu al zo’n reactie te ontvangen.
Ik heb net met veel plezier je reisverslag “voetstappen naar Santiago” gelezen.
Het geeft een heel mooi volledig beeld van de reis van afgelopen mei. Je beschrijft op een prachtige, respectvolle manier hoe het in de groep is geweest, met een vleugje humor.Het geeft mij in elk geval een beeld wat te verwachten als deelnemer voor de komende pelgrimstocht. Jou verhaal maakt het een stuk wezenlijker en ik kijk er naar uit.
Pelgrim in spé
De volgende bedevaart op 10 september
Zelf kijk ik uit naar een volgende keer, die er zeker zal zijn. We hebben een volgende groep gepland voor 10 september en in die reis hebben we de lessen van deze keer verwerkt.
Er zijn al deelnemers, maar je kunt tot 1 juli nog inschrijven en je ticket bestellen. Of ikzelf er ook weer bij zal zijn, weten we nog niet (zal ook afhangen van het aantal deelnemers), maar Tineke is er in elk geval.
Ik kan het je deze reis aanbevelen. Gewoon doen!
Mocht je trouwens iemand weten voor wie de reis interessant kan zijn, beveel hem dan aan, of stuur dit verslag door. Altijd fijn als je helpt.
Interessant? Schrijf je dan in!
Als je inschrijft dan krijg je automatisch bericht van alle nieuwtjes.
Hoera! Je hebt je succesvol ingeschreven. Tot gauw!