Inspirerende lessen van Mahatma Gandhi

De alom beroemde verzetsstrijder Mahatma Gandhi heeft iets heel bijzonders gedemonstreerd in zijn leven. Waarom was hij in staat om bergen te verzetten? Misschien is dit een tipje van de sluier…

Mahatma Ghandi, was niet zomaar een man. Hij kreeg van zijn volgelingen respectvol de titel Mahatma, wat grote ziel betekent, en werd ook wel liefdevol Bapu genoemd, wat vader betekent. Hijzelf wuifde dat weg en probeerde een rechtschapen deugdzaam mens te zijn en probeerde zijn zonden te overkomen. Hij cultiveerde dus waarden zoals bescheidenheid eenvoud, eerlijkheid en waarheid. Gandhi was klein van stuk, maar wist door zijn voorbeeld en leiderschap eerst apartheid in Zuid-Afrika en vervolgens de overheersing van India door de Engelse regering op de knieën te krijgen. Wat was het dat het verzet van deze kleine man zo krachtig maakte?

Moreel overwicht

Allereerst was hij een moreel man, die de weg van moreel overwicht zocht. Een diep denker die de tijd nam om zijn reacties te bepalen en ook anderen vanuit respect benaderde. Zijn waarheid was gebaseerd op rechtvaardigheid en de mogelijkheid tot samenleven van iedereen ongeacht hun achtergrond of religie. Zijn campagnes begonnen en eindigden met dit feit, en hij bleef ondanks alles een uitgestoken hand van vriendschap handhaven, terwijl hij tegelijkertijd koppig trouw bleef aan de principes van wat hij rechtvaardig en juist achtte. Het betekent dat van alle campagnes ongeveer de helft ook is afgebroken om te zorgen dat ze aan dit principe voldeden.

Wijsheid en betrokkenheid

Gandhi deed niet zomaar wat, hij plande zijn campagnes met anderen grondig, en nam ook de tijd om tot een moreel en goed inzicht te komen, nam de tijd om tot een beter antwoord te komen dan het simpelweg teruggeven van het ontvangen geweld of het handelen vanuit emotie.  Dat vraagt behoorlijk wat volwassenheid, rechtschapenheid en bereidheid tot persoonlijk onderzoek. Gandhi probeerde zijn leven onder het oog van God (en hij was ruim in zijn definitie van wat God was) te leven op een deugdzame en morele manier. Hij koos vanuit dat inzicht ook voor een eenvoudig leven, en ging daar ook erg ver in. Hij koos zijn eigen woorden en acties zorgvuldig, en toonde daarin ook zijn respect. Het niet zelf gebruiken van geweld was evenzeer een strategie als dat het voortkwam vanuit zijn overzicht en principes. Hij voerde actie om iets te veranderen, niet om te straffen of persoonlijke pijn uit te leven. Waarom een ander straffen voor fouten en gebreken die we allemaal hebben? Gandhi was op zijn eigen manier bruggen aan het bouwen en toonde betrokkenheid bij allen.

Persoonlijke offers

Gandhi was bereid tot grote persoonlijke offers. Niet alleen leefde hij zelf op een luxe-niveau van de armen (veelal boeren) waar hij voor opkwam, en droeg dezelfde kleding, hij was bereid om elke consequentie van zijn keuzes zonder meer en moedig te ondergaan en leven. Zo koos hij bijvoorbeeld om zelf kleding te spinnen en weven, nadat hij ontdekte dat het importeren van kleding en stoffen uit Engeland diepe armoede en hongersnood onder de boeren in India opleverde, en gaf hen daarmee een strategie en hun waardigheid terug.

Moedig consequenties nemen

Gandhi ging echter verder en in zijn verzetscampagnes zonder enige tegenwerking de consequenties van zijn wetsovertredingen. Hij liet zich gevangen zetten en bleef door burgerlijk verzet drukken tot het zo zeer deed dat het onrechtvaardige regime reageerde. Zijn bereidheid om consequenties niet alleen te aanvaarden maar zelfs op te zoeken, en in die daad de onrechtvaardigheid en wreedheid van het regime zichtbaar te maken, was een belangrijk element in zijn succes. Hij ging voor ook in dat feit, en klaagde niet over wat hij creëerde en terugkreeg.

Zichtbaarheid

Gandhi was een in Oxford goed opgeleid advocaat, en had een eigen krant, en bracht simpelweg door onderzoek vergaarde informatie aan het licht die het onrecht duidelijk maakte en wist dat ook naar de internationale pers te brengen, zodat burgers over de hele wereld konden zien en lezen hoe de overheersing van India tot onrechtvaardigheid en armoede leidde. Deze zichtbaarheid was belangrijk, want hij wist dat een nieuwsbrief of krant nodig is om een gemeenschap te verbinden, en de internationale pers zou kunnen zorgen voor steun en betrokkenheid vanuit andere regimes en burgers in de wereld. Hij creëerde daarmee momentum voor zijn strijd. Ook de campagnes waren opgezet om zichtbaar te zijn via publiciteit.

Geweldloosheid

Gandhi maakte ook geen misbruik van de zwakte van het regime door in oorlogstijd, een tijd waarin de wil en kracht van het overheersend regime onder druk stond omdat de aandacht noodzakelijkerwijs elders lag. Hij wilde dat ze uit eigen beweging tot het inzicht kwam dat weggaan of het opgeven van verschillen de juiste weg was, en hielp dat inzicht door de principes en effecten zichtbaar te maken. Hij speelde geen oorlogje, maar werkte eigenlijk aan de transformatie van volkeren naar een hoger inzicht, en meer morele en liefdevolle samenleving. En hij besefte dat dat een langer spel was, maar zag ook in hoe het zelf inzetten van geweld alleen maar tot meer pijn en geweld zou leiden. Allereerst was hij een heel slim, wijs en vooral ook principieel moreel mens, die leefde vanuit morele waarden.

Gandhi herkende de principes van geweld en werkte daarmee om hun effecten zichtbaar te maken. Zijn strijd was tegen die principes en niet tegen de mensen die ze uitvoerden. Mensen die misschien nog niet tot een juist inzicht waren gekomen of geen andere keuze hadden dan hun rol in het geheel te vervullen. In onze rol zijn we tegenstanders, maar als mens kunnen we elkaar respecteren. Het was uitermate slim van hem om geen geweld terug te geven, en daarmee het moreel gelijk aan zijn kant te houden. In Zuid Afrika waren de Indiërs een minderheid geweest, dus was het ook nodig om andere wegen te kiezen, maar in India had hij geweld wel succesvol kunnen inzetten, en waren er andere leiders die dat wilde, maar bleef hij ze overtuigen van de morele weg en hield daarmee ook naar buiten toe de overhand. Hij wist dat de reactie op zijn campagnes en daden pijn zou gaan doen, maar hij wist dat het terugbrengen van geweld nog veel meer pijn zou veroorzaken aan beide kanten. Niet alleen verstandig, maar ook edelmoedig naar de leden van het regime.

Non-coöperatie

Misschien is geweldloosheid wel de belangrijkste sleutel geweest, want het is vooral door de eigen geweldloosheid dat het geweld en de overheersing van de ander zichtbaar wordt. Die wordt natuurlijk pas zichtbaar als er non-coöperatie is, want pas dan wordt de overheerser uitgenodigd, of zo je wil uitgedaagd, om zijn wil zichtbaar en voelbaar gaan opdringen. Daarmee wordt het geweld van de overheerser zichtbaar voor hemzelf en de wereld. En het was juist die koppige discipline in het vrij blijven van terugslaan, terwijl ondertussen de confrontatie werd opgezocht met een moedige bereidheid om de straf en consequenties van de overheersing te ondergaan, die de overheerser uiteindelijk tot overgave deed buigen.

Het is belangrijk om te beseffen dat non-coöperatie beduidend verschilt van andere vormen van verzet. Het is een houding waarin je niet toegeeft aan onrechtvaardige of onredelijke wetten en regels, maar waarin je wel vol bereid bent de consequenties van die houding te ondergaan zonder zelf geweld te gebruiken. Dat vraagt een heel andere moed en bereidheid dan het luidruchtig verzet dat we misschien van onszelf of anderen kennen in de pubertijd. Dit is een volwassen meer morele vorm van verzet. Geweldloze non-coöperatie. Actie, Ja, maar zonder zelf af te stappen van het morele pad, en met volle verantwoordelijkheid voor en acceptatie van alle gevolgen, een bereidheid om pijn met mededogen te ontvangen en het erbij te laten. Wat een kracht is dat! Wat een diepgang en inzicht toont dat!

Een spiegel

Op die manier kan zelfs een relatief klein deel van een bevolking, met genoeg zichtbaarheid, discipline en moed, een onrechtvaardige wet of onrechtvaardig regime breken. Het is een spel van lange adem, maar uiteindelijk kan het niet anders dan werken wanneer het regime zelf of zijn omgeving zich beroept op rechtschapenheid en waarden. In dat geval krijgt het door deze vorm van actie de spiegel van zichzelf voorgehouden en zal zich ook aan de wereld die meekijkt, zijn eigen omgeving, en aan de eigen burgers moeten verantwoorden.

Eenheid (en verval van eenheid)

Gandhi had zijn volk een strategie gegeven waarmee ze zich tegen een overmacht konden verzetten, een moreel antwoord, en had zolang de overhand bij de overmacht lag daarmee eenheid kunnen brengen onder zijn volk. Nadat helder werd dat autonomie van India zeker zou gaan komen, ze voor de deur stonden, was hij echter niet in staat om de eigen bevolking op dit morele pad te houden. Andere leiders in India zaaiden angst, mogelijk omdat ze een deel van het bestuur wilde voor de eigen doelgroep, en zorgden ervoor dat India in twee delen gesplitst moest worden of er een burgeroorlog zou ontstaan.

Het was ongetwijfeld een groot verlies voor Gandhi dat hij niet in staat is geweest om blijvende eenheid en samenwerking binnen zijn eigen volk te creëren. En al terwijl hij nog leefde moest hij zien dat ook de eerste Indiase leiders niet langer zijn principes en inzichten volgden. Hij was een groot man in zijn denken en daden, en is uiteindelijk zoals veel moreel en grote en zichtbare mensen vermoord. En met hem velen, want niet iedereen is zo zichtbaar geworden in zijn leven. Zijn boodschap klinkt echter nog luid door, en wordt door velen gevolgd, en dat is zeker niet een gemakkelijk pad.

Hebben we geleerd van deze lessen?

Ja, er zijn strijders die een soort Gandhi zijn geworden, ik denk dan bijvoorbeeld aan Nelson Mandela, die ooit begon als een terrorist, maar later een vredesduif is geworden, en een in veel opzichten vergelijkbaar pad is gaan wandelen. En ook de vietnamese monnik Thich Nhat Hanh is een inspirerend voorbeeld en toont eenzelfde weg naar vrede.

Maar hoe anders is het nu in veel oproepen tot verzetsstrijd? In vergelijking tot het morele overwicht en de wijsheid van een Gandhi, is veel ervan ronduit als geroep van verwende kinderen. We Willen het, en we willen het NU, en we willen vooral bediend worden en geen offers laten. Geen lange termijn maar NU, en geluiden en daden vol met verwijt, geweld en oproep tot geweld.

Geld moet afgeschaft worden, oproepen tot niet meer consumeren, oproepen tot het ondermijnen van overheid en het lamleggen van economie, een oproep van geweldzuchtige kinderen die het bad en de baby met het badwater weggooien omdat ze niet genoeg bediend worden en bang zijn geraakt. Alle visie ontbreekt, en verzet is vooral dat: verzet.

En in het verzet is er nauwelijks zichtbare bereidheid tot verantwoordelijkheid en het nemen van persoonlijke consequenties, nauwelijks volwassen standpunten en er zijn eigenlijk geen duidelijk zichtbare leiders die een moreel pad voorleven en die verbindende visie wel brengen. Verdeeldheid en actieve ondermijning en tegenstand lijkt veel meer het devies.

Waar zijn de hedendaagse Gandhi’s die hun volk verbinden en die met begrip, diep inzicht, hulpbereid en een uitgestoken hand van vriendschap toestappen op degenen wiens systeem ze proberen te veranderen? Waar zijn diegenen die net als Ghandi langdurig in de loopgraven doken en door het gedegen verzamelen van informatie en het doen van een voorstel om het beter te doen, naar diezelfde mensen stapten?

Waar is de betere maatschappijvisie, die zodanig is uitgewerkt dat hij realistisch kan werken? Nee, er is veel onvrede en geroep, maar de moraliteit, geweldloze houding en gedisciplineerde inzet lijkt niet meer zo populair onder het verzet. En dat is jammer, want daarmee missen we een kans om werkelijk tot oplossingen en eenheid te komen, daarmee gooien we veel hardwerkende mensen en veel verdiensten van onze voorouders in de sloot en gedragen ons als ondankbare kortzichtige kinderen.

Kunnen we beter dan dit?

Is het nodig is om zo te doen? Ik denk van niet, maar net als in de tijd van Gandhi moeten we ons dan wel verzamelen en samenwerken, zowel onderling als met diegenen die het systeem dragen om tot iets beters te komen. Net als Gandhi of Nelson Mandela of Thich Nhat Hanh vraagt het van ons dat we een moreel zuiver pad wandelen en dat we daarin gedisciplineerd zijn.

Ik ben heel benieuwd naar je ideeën, en oplossingen, want we hebben ze hard nodig, en misschien zijn er hele grote oplossingen nodig en grote stappen, maar dan moeten we dat wel plannen en tot een gedegen vervanging komen van wat er nu is. Iets dat aantrekkelijk lijkt voor velen, maar werkelijk niet in ons belang ligt, is de chaos van een onbestuurde revolutie, het omverwerpen van het regime. Dat is echter kinderpraat, en heeft nog niet nagedacht over wat er daarna komt. De bovenstaande voorgangers zouden daar zeker niet voor kiezen.

Ik hoop dat je gedegen oplossingen zult willen, waar we allemaal deel van uit kunnen maken, want op het pad van revolutie zullen we zelfs als we niet willen geen weg meer terug hebben en alle consequenties wel moeten dragen. Dan komt je inzicht pas nadat het kalf verdronken is.

Maar als we samenwerken naar een meer duurzame en vredelievende wereld, dan ben ik met je. Dan wil ik je graag steunen. Dan moeten we ook deskundigheid opbouwen en ons voorbereiden, maar met velen is dat goed te doen en kunnen we veel. Ik hoop dat we met elkaar de lessen van een Gandhi gaan leren en volgen, en dat het er komt. Want die mooie vreedzame wereld vol gezondheid, geluk en natuur, dat wil ik ook wel. Ik ga je daar ontmoeten.

Laat me eens weten wat je gedachten en verlangens zijn over het bovenstaande. Schrijf een reactie hieronder. Ik zou graag je visie op de toekomst en dit onderwerp lezen. En markeer en deel het artikel gerust op facebook, als je het interessant vond.

✔ Reageer ✔ Deel ✔ Vind het leuk