Keren gedeeld60Facebook LinkedIn Tweet Pin WhatsApp Telegram E-mail

De periode rond kerstmis voelde voor mij altijd al als een relatief warme periode. Een periode waarin we ooit hebben afgesproken om samen iets te vieren. Het is vooral in die periode dat we onderlinge verschillen opzij lijken te zetten en elkaars gezelschap en gezelligheid opzoeken.

Rond kerstmis doen we meer ons best om elkaar te verwelkomen en tijd te nemen. We organiseren bijeenkomsten, maaltijden, doen iets om minder bedeelden, zieken en ouderen te betrekken en een fijn moment te geven.

We proberen rond kerstmis om onze betere instincten te volgen, iets meer te ontspannen, zelfs als het voor onszelf een drukke periode is en we moeten werken om fijne momenten voor anderen mogelijk te maken.

We versieren onze wereld en vieren kerstmis samen en omdat zovelen vieren is het een feest op wereldwijze schaal. Films, boeken, muziek, wenskaarten, evenementen, kerstboodschappen, familiebijeenkomsten, we zijn er allemaal druk mee en het is een complete industrie.

Het is drukte, maar een goede drukte. “Kunnen we leven zoals in een picknick?”, vroeg Thich Nhat Hanh ooit. Rond kerstmis doen we dat.

Soms mopperen we er misschien nog wel wat over, maar we hebben ook plezier in kerstmis en de meesten van ons doen mee. Wat ooit begonnen is als een religieuze viering, is inmiddels een volksfeest geworden.

Er zijn meerdere verhalen die in ons kerstfeest levend houden. In grote lijnen kunnen we drie richtingen op: Christus, Kerstman en medemens.

Geboorte van Christus

Het christelijke verhaal wijst ons op de geboorte van een kind en de betekenis van dat nieuwe leven. Kerstmis ontleent zijn naam aan dit verhaal en het is voor velen nog steeds DE betekenis van dit feestmoment. Voor kerken is de kerstmis veruit de meest bezochte mis van het jaar.

Als je op zoek gaan naar de oorsprong van het woord Kerstmis dan kom je bij het Middelnederlandse woord kerstesmisse. ‘Kerstes’ duidt op Christus en ‘misse’ op mis, dus kerstmis is een Christusmis, een kerkdienst ter viering van Christus.

Het woord Kerstmis wijst daarmee direct naar de kerkdienst (mis) ter viering van geboorte van Jezus Christus, een Joods kind dat in de christelijke bijbel wordt gepresenteerd als de zoon van God. Een kind dat volgens onze bijbel is geboren uit een maagd.

De datum waarop we het vieren is misschien niet helemaal kloppend met de historische feiten (de eigenlijk geboortedatum van Jezus zou 17 juni 2 jaar voor Christus kunnen zijn), maar dat maakt het feest zeker niet minder. We vieren het dus op 25 en 26 december en volgens kerkelijke traditie wonen we dan op de avond van 24 december een kerstmis bij.

Cadeaus van Kerstman

Ofschoon dat een mooi verhaal is, hebben we in een gemeenschap die steeds meer seculier (of niet-christelijk) is geworden ook alternatieven nodig.

Het Christus verhaal, wordt dus in het publieke domein steeds vaker overschaduwd door de Amerikaanse versie van Sinterklaas. Kerstmis wordt het feest van de jolige Santa Claus, of in onze eigen taal: de kerstman met elven en rendieren als zijn helpers.

De kerstman biedt ons een mooi sprookjesachtig verhaal voor kinderen, met als bijkomend voordeel van een pakjesavond die allerlei mogelijkheden biedt voor commercie.

Net als bij Sinterklaas worden de pakjes door een schoorsteen bezorgd, alleen is de hoofdman in dit verhaal geen Katholieke Sint en leeft in een koud klimaat. Zwarte pieten heeft de Kerstman ook niet, want zijn helpers zijn niet menselijk (elfen en vliegende rendieren).

Menselijke eenheid

En dan hebben we natuurlijk nog een derde verhaal, dat is het verhaal van onze mede-menselijkheid en de menselijk eenheid. Het is een herinnering aan dat we met een open hart mogen leven en vooral samen-leven. Goed zijn voor elkaar en vooral voor de minder bedeelden, degenen die hulp kunnen gebruiken.

De betekenis hier is dat we elkaar mogen opvangen in tegenslagen en dat we degenen die buiten de groep dreigen te vallen mogen terughalen en laten weten dat ze welkom zijn.

Dit derde verhaal wijst erop dat we in de eerste plaats deel zijn van een menselijke gemeenschap. Vrede op aarde, betekent hier vooral vrede onder mensen. Ons kerstfeest is iets voor alle mensen, zonder uitzondering, en het kerstgevoel is de motor die het drijft.

Plek voor iedereen

In feite is dat laatste verhaal een boodschap ook wat we zien als we een familieopstelling neerzetten en kijken naar de patronen van allerlei omstandigheden.

Ook daar is het belangrijkste feit dat elk lid van een gemeenschap een plek heeft en als die plek in gevaar komt zal er in die gemeenschap een corrigerende reactie zijn. Iemands recht op een plek ontstaat uit het lid zijn van die gemeenschap (meestal door geboorte).

Hier ontdekken we hoe belangrijk het is om iedereen een plek te laten behouden en hoe alles verbonden is. Het wijst ons erop hoe een gemeenschap als geheel een hoge prijs betaalt voor wie ze buitensluit.

Evenzeer laat het zien hoeveel we bereid zijn te offeren voor ons lidmaatschap aan de gemeenschap. Het levensverhaal van Jezus is een heel alledaagse blauwdruk, als je op dat niveau kijkt naar familieverbanden. Gelukkig is niet elk kind geroepen om zijn leven te offeren voor het goed van de groep.

Een verbindend verhaal

Het kerstverhaal dat vertelt over onze medemenselijkheid kan op zichzelf staan, maar het is ook deel van de ander kerstverhalen. Vanuit zowel religie, spiritualiteit, als een kerstman kom je toch ook steeds bij een verhaal over mensen en medemenselijkheid.

Al die verhalen zitten vol van menselijke verlangens en inzichten over hoe te zijn. Elk verhaal probeert op zijn eigen manier te verenigen en verbinden. Religieus of niet religieus, we zijn allen verbonden in onze menselijkheid.

Onze verhalen zijn dus vooral spiegels die we voorhouden om onszelf te herinneren aan hoe we willen zijn en dat we bij elkaar horen. Uiteindelijk gaat het steeds over onszelf en de verhalen zijn slechts pogingen om elkaar te vinden en een brug te bouwen tussen deelgemeenschappen.

Beter samen of alleen?

Het gaat beter met ons als we samen optrekken, zo suggereert dit verhaal. Egoïsme, wanneer dat ten koste gaat van anderen, kost zowel het individu als de groep teveel. In het algemeen gaat het beter met ons als we elkaar opzoeken en samenwerken.

Dat is een diep in ons verankerde waarheid, zelfs al gebeurt dat samenwerken vaak grotendeels buiten ons zicht en niet altijd vanuit warme emoties (of zelfs vrijwillig). Emoties blijken vaak moeilijk rustig en positief te houden, maar uiteindelijk blijven we elkaar maar opzoeken, zelfs in onze pogingen om alleen te zijn (paradoxaal genoeg).

Menselijk samenwerking

Terugkijkend is het menselijk avontuur een enorme groepsinspanning waarin we tal van grote vragen oplossen. De schaal ervan is zo groot en de tijdlijn al zo lang, dat het moeilijk is om de volle omvang ervan te beseffen. Het is simpelweg te groot en allesomvattend om het totaal te kunnen overzien.

De geschiedenis van slechts een enkel element, zoals de kabel die zorgt dat je deze tekst kunt lezen, heeft al zoveel inspanning, samenwerking en mensenlevens gevraagd dat het overduidelijk is dat we niet op onszelf staan, maar deel zijn van iets dat heel groot en oud is.

Hoeveel mensen, materialen, denkkracht en uren zijn er geofferd in de pogingen om een kabel door de oceaan te trekken die Europa met Amerika kon verbinden? Dat was ook een enorm project.

Hoe lang is die kabel eigenlijk? Hoe lang is er gepland en voorbereid? Hoeveel pogingen waren er nodig? Hoe waren de bouwers eigenlijk in staat om een kabel van zo’n lengte te maken en vervolgens te zorgen dat deze kabel door weer en tijd heel bleef en nog steeds informatie overdraagt?

We kunnen terugkijken naar de antwoorden, maar dan nog hebben we weinig besef van wat het vroeg om daar te komen.

Hoe groot is de collectieve inspanning om al onze huizen te verbinden met glasvezel? Hoeveel werk is er verricht om bij dat soort technologie uit te komen? Wat voor uitvindingen waren daarvoor nodig?

Het zijn maar twee elementen, maar elk ervan vroeg een volhardende wereldomspannende samenwerking tussen vele volkeren over vele generaties. Het maakt mogelijk dat wij van dat alles niets weten, omdat het gewoonweg werkt en aanwezig lijkt.

Het is gemakkelijk om te denken dat je niemand nodig hebt, als de wereld al veilig en comfortabel voor je is gemaakt en jij niet degene hoeft te zijn die hoeft te zorgen dat het allemaal blijft werken.

Er zijn zo ontzettend veel van dit soort feiten die eenzelfde veelomvattende geschiedenis hebben. Het is een georganiseerde samenwerking die tijd en afstand succesvol heeft overbrugd en ons uiteindelijk op dit punt bracht met alle welvaart die we leven.

Het is goed om daar in deze periode nog even bij stil te staan en te herinneren dat elk van ons iets kan geven aan een ander mens, al is het maar een stille nabijheid en een kop thee.

Waar we uit angst, verwendheid en ambitie sowieso al vaak met elkaar in gevecht gaan (en ons boos en ondankbaar van elkaar afkeren), is het goed om ook deze boodschap in elk geval een keer per jaar te ontvangen.

Degenen die hem horen hebben dan een kans om te stoppen met strijden en het afkeren te veranderen in een uitreiking. Dat is belangrijk, want comfort vinden in nabijheid is niet gemakkelijk als je eenmaal bent gestopt met uitreiken en gewend bent geraakt aan het idee dat je alleen bent en op niemand kan vertrouwen.

Rond kerstmis doen we dat dus anders. We nodigen elkaar uit om in contact te komen met dat grotere, of dat nu uit religie komt of simpelweg uit een diep spiritueel of historisch inzicht. Binnen dat grotere hebben we maar beperkt invloed, maar we kunnen daar veel waarde en betekenis vinden. De viering helpt ons dat te ervaren.

De pijn van een eenling

Andersom kunnen we in deze periode tot inzichten komen over de prijs die we betalen wanneer we ons afkeren van dat grotere, van de gemeenschap. De prijs die we betalen als we met elkaar strijden of proberen te leven als een eenling.

Voor degenen die worden geconfronteerd met de leegte in hun bestaan is dat een uitermate pijnlijke les, maar niettemin een hele waardevolle. Het kan aanzetten tot terugkeer naar de groep. Depressie is een terugtrekking, maar het kan ook motiveren.

Ook Scrooge leerde deze les in het beroemde kerstverhaal van Charles Dickens. Een kerstvertelling vol met levenslessen, dat eindigt met een door een Kleine Tim uitgesproken kerstboodschap: “God bless us, everyone.”

God zegene ons, elk van ons!
Kleine Tim in Een kerstvertelling door Charles Dickens

De geboorte van een religie

Die enkele zin in het Dickens boek, brengt ons dan weer terug bij het religieuze kerstverhaal waar onze kerstmis uit geboren is. Het feest van de geboorte van het kindeke Jezus in Bethlehem.

Met die geboorte werd gelijk ook een nieuwe religie geboren, voortbouwend op het Joodse geloof, maar met een charismatische Jezus Christus als menselijke vertegenwoordiger van God.

Maar eerst moest het kind er komen. De gemeenschap rond het kind volgde pas later. Dat is een verhaal op zichzelf.

Een prachtig mooie dag

Dit Afrikaanse jongetje (Rushawn) inspireerde velen met zijn zangkunsten. De tekst nodigt uit naar dankbaarheid en geluk.

Zwangerschap

Ze probeerden al een tijd kinderen te krijgen en hun eerste kindje had door een miskraam niet overleefd. Dat was uitermate pijnlijk geweest en opnieuw proberen moest uitgesteld worden omdat de baarmoeder beschadigd was.

Eigenlijk was het doktersadvies om te wachten in de hoop dat de baarmoeder zich zou herstellen.

Maar wachten was geen optie meer, aangezien de vrouw alweer zwanger bleek. De ouders waren angstig over de risico’s en wat er al eerder was gebeurd, maar toch waren ze ook weer blij en hoopvol en deden er alles aan om het kindje te helpen.

Die hulp bleek al snel nodig, want de baarmoederwand bleek te zwak om een zwangerschap te doorstaan. Een operatie volgde en die leek goed te gaan, maar opnieuw was er een complicatie en de moeder moest dus weer snel terug onder het mes.

Vaders zorgen

Voor de vader was er geen andere mogelijkheid dan wachten en naar de klok staren tot het verlossende bericht zou komen, of heel slecht nieuws. Hij was zelf ook chirurg en wist precies wat ze zouden moeten doen en hoe lang dat zou duren, maar het duurde langer en langer en het wachten viel hem zwaar.

Steun door nabijheid

Maar hij bleek niet alleen. Na een tijd kwam zijn baas naar de wachtkamer en ging stil naast hem zitten, stil wachtend, luisterend naar wat er zou komen.

En collega’s die inmiddels hadden gehoord van de operatie en kwamen erbij en gingen stil zitten. Allemaal bezorgd en betrokken, stil dichtbij, wachtend, hopend op een goede uitkomst.

Niemand zei een woord, maar iedereen was er voor hem, was bij hem, wachtend met hem, hopend op een goed bericht. Dit was zijn gemeenschap en de gemeenschap was er nu voor hem. Zijn kind zou “een dorp” om zich heen hebben en zijn ouders zouden ergens bij horen.

Het was een krachtig moment, terwijl achter de gesloten deuren werd gevochten voor het leven van zijn zoontje en zijn vrouw.

Seconden kropen voorbij en werden minuten, minuten werden werden een uur, en uiteindelijk kwam dan het langverwachte bericht. De operatie was goed gegaan en moeder en kind leefden nog.

Uiteindelijk zouden deze ouders ook de geboorte van hun zoon meemaken en dat vieren met hun gemeenschap. Zorgen maken hoort bij ouderschap, je bent opeens totaal verantwoordelijk voor een ander leven, maar het helpt als je een betrokken gemeenschap om je heen hebt.

Het vraagt een dorp

Er wordt gezegd dat het een dorp vraagt om een kind te helpen opgroeien. De zegt dat een kind meer vraagt dan een enkel individu kan bieden.

Natuurlijk was dat ooit mee vanzelfsprekend, want ooit woonden we met meerdere generaties als familie bij elkaar. De generaties werkten samen in deze gemeenschap en de ordening (posities) waren duidelijker en meer gerespecteerd.

Mogelijk staan we steeds zwakker doordat we de generaties ontrafeld hebben en we verder uit elkaar zijn gaan leven. Als individu sta je zwakker dan als een gemeenschap. Veel kinderen hebben niet eens meer een echt gezin met twee ouders om in te leven.

Maar belangrijker dan de actieve aanwezigheid en hulp is het stille fundament dat een familieband je kan geven. Als dat fundament stevig is, staat je als mens steviger en rustiger in alle omstandigheden.

Met een stevig en rustig fundament voel je ook rustiger en staan je emoties niet meer zo snel in brand. Het is allereerst daar waar familieopstellingen helpend zijn.

Verbinden vraagt geen woorden

Verbindingen zijn allereerst woordeloos en een resultaat van ergens bij horen. Ook contact begint woordeloos en wordt vaak moeilijker als er eenmaal woorden bijkomen. Het is door tijd en nabijheid, het delen van ervaringen, dat verbinding en liefde ontstaan.

Dat is de magie van een menselijke gemeenschap en van ons mens zijn. Dat wat belangrijk is, vraagt weinig tot geen woorden en is niet te vinden in onze media.

Het vraagt en dorp om stevig te staan als mens en ons eerste dorp is het resultaat van onze geboorte. Dat simpele feit smeedt een bloedband tussen ouders en kind en dat is de lijm die families verbindt.

We zijn allen verbonden in bloed. We zijn allemaal een voortzetting van iets, deel van iets.

Zwanger van God

De aanloop naar de geboorte die we in Kerstmis vieren was niet minder zorgelijk. Het verhaal begon met Maria die zwanger bleek terwijl haar man Jozef (een timmerman) wist dat hij niet de vader kon zijn.

De bijbel vertelt dat Jozef eigenlijk wilde weggaan, nadat hij leerde van de zwangerschap, omdat hij wist dat het niet zijn kind kon zijn. Hij wilde dat stil doen, om zijn vrouw Maria een openbare schande te besparen. Dat sierde hem.

Gelukkig werd Jozef snel gerustgesteld door een engel, die hem vertelde dat er geen andere man was en dat Maria nog steeds maagd was. God zelf had Maria tot vrouw genomen en een kind in haar verwekt.

Geloof is optioneel

Natuurlijk kan je over zo’n verhaal gemakkelijk sceptisch zijn. Ik hoor atheïstische komieken, zoals Ricky Gervais, al enthousiast met de vertelling aan de haal gaan. Als je religie en geloof uit wegneemt, dan wordt Jozef slechts een sukkel die bedrogen is met een magisch sprookje.

Het is natuurlijk de taak van onze moderne narren om de macht wat van het voetstuk te halen, dus niet iets om over op te winden.

De grote religies hebben allang bewezen te overleven en als je zo gelooft in God dat atheïsme je ergert, dan mag je ook herinneren dat God almachtig genoeg is om niet bedreigd te worden door wat humor en ongeloof.

Misschien is er hoogmoed verpakt in het idee dat God verdedigd moet worden door en tegen mensen. Alles is goed. Of kan ik beter zeggen: Alles is God? Wij zijn maar klein in het aangezicht van het grote.

Vernieuwing van een religie

Het leven van Jezus spreekt mijzelf vooral aan omdat het bovenal een herkenbaar menselijk verhaal is vol menselijke ervaringen en emoties. Dat was ook de intentie van de persoon Jezus. Hij zou een belangrijke brug zijn voor mensen naar God.

Bovenal was Jezus een mens tussen mensen en hij zou in elk geval compassie toevoegen aan de religieuze beoefening en de strengheid van het oude testament corrigeren.

Zijn acties lieten ons zien dat de machtigen niet perse goed waren en dat de nedrigen en onaanraakbaren ook een plek mochten hebben en niet afgekeurd hoefden worden om hun verleden.

Ze mochten hulp ontvangen en hun acties konden goed zijn. Hij toornde daarmee aan de macht van een positie en bracht onze aandacht naar keuzen en daden. Natuurlijk wees hij daarmee ook naar de hoogmoed die velen ervan weerhoudt om te doen wat eigenlijk goed is. Hij deed voor wat hij wilde dat zijn volgelingen zouden doen.

Het verhaal gaat dus ook over een cultuurverandering en dat bedreigt noodzakelijkerwijs de macht van de oude cultuur. Jezus was een rebel, zoals alle veranderaars en grote leiders in zekere mate een rebel zijn tegenover het bestaande.

Hij stond voor een vernieuwing van het Joodse religieuze beoefening, waarin status niet meer belangrijk was. God was de machtige en wij als mens zijn alleen dienaren van God op aarde.

Religie als fundament

Of je gelooft of niet, je kan er niet omheen dat religie een belangrijk fundament is van onze hedendaagse gemeenschap. Daar hadden Keizer Karel de Grote en de Rooms Katholieke kerk voor gezorgd.

Karel had bedacht om zijn rijk tot een eenheid te smeden via het kerk en het christendom. Hij wilde de stammencultuur doorbreken en het plan werkte.

Christelijke religie en trouwen was daarom ooit verplichte kost en de rijkdom en positie van de kerk gaf haar ook veel seculier eigendom en veel bestuurlijke macht. De stammencultuur werd hierdoor grotendeels verboden en vervangen door de kerkelijke macht.

Die dwang was ook niet zachtzinnig (denk inquisitie), maar het is ook ontstaan in een tijd dat lees- en schrijfvaardigheden alleen voor de elite waren en daardoor werd gedacht dat we tolken nodig hadden om het woord van de bijbel te verkondigen en interpreteren.

Boeken waren onbetaalbaar voor het volk, want de boekdrukkunst bestond nog niet en alles werd met de hand op hout of perkament (bewerkt lamshuid) geschreven en geïllustreerd. Dat gebeurde bijna alleen door monniken en de boeken waren bezit van de kloosters of misschien hier en daar een edele.

De kerk was de vertegenwoordiging van God op aarde en ook de bestuurlijke macht (de adel) had de kerk nodig. Dat was natuurlijk zowel om het volk in toom te houden als om zelf vergeving van zonden te krijgen.

Als er oorlog gevoerd was, betaalde dat bestuur dus rijkelijk in land en geld voor gebeden en het overnemen van boetedoening. Nog steeds is de RK kerk daardoor een van de grootste bezitters van land, onroerend goed en rijkdom ter wereld. Het Vaticaan is zelfs een eigen staat.

Het gaf ons gelukkig wat vrije dagen en feesten rond belangrijke momenten in het leven van baby Jezus.

Geboorte van een nieuw leven

De geboorte van een kind is altijd een fijne aanleiding voor een feest. Het is het meest onschuldige moment van een mensenleven en zit vol met potentie en hoop, niet alleen voor de ouders van het kind.

Maar Jozef zat in een lastige omstandigheid, omdat het niet zijn eigen kind zou zijn. Hij zou zich schikken in de wil van zijn God. Het verhaal vertelt over een engel die Jozef ertoe bracht om het kind van God te aanvaarden en te verzorgen als ware het zijn eigen kind.

Hij zou weten dat het kind hierheen kwam om een opdracht van God te vervullen voor de mensheid. Zijn zoon zou een afgezant van God zijn, en zou een spiritueel leider worden en een verlosser van mensen. Hij zou zijn leven offeren aan dit doel.

Hoe zou het voor hem geweest zijn? Zou hij als een (stief)vader even bezorgd zijn geweest over zijn vrouw en kind als de chirurg in het verhaal hierboven?

Hij nam de verantwoordelijkheid van een echtgenoot en vader op zich en daarmee zouden ongetwijfeld de zorgen voor het welzijn van zijn vrouw en kind aangenomen zijn.

Maar hij was niet de ster van het verhaal, dat zou zijn zoon zijn. Zijn zoon zou als Joodse Rabbijn beroemd zou worden en zou inspireren om een nieuwe tak van geloof te starten die een groeiende gemeenschap van niet-joden zou verenigen.

Of je gelooft in dit verhaal of niet, dat een bijzonder feit. De meeste predikanten overleven de eeuwen en generaties niet. In de tijd van Jezus waren er vele inspirerende leiders, maar het was Jezus die we nog massaal eren en herinneren.

Natuurlijk staan we op kerstmis nog maar aan het begin van het levensverhaal van Jezus. Dat verhaal zou ook pas lang na zijn dood door volgelingen opgeschreven worden. Kindeke Jezus was nog hulpeloos en onwetend. Die moest eerst nog geboren worden.

Voettocht naar Bethlehem

Voor de geboorte zouden Jozef en Maria eerst nog een reis moeten maken. Er was op dat moment een volkstelling en daarvoor moesten Jozef en de hoogzwangere Maria naar Bethlehem.

Ze waren niet rijk en er waren nog geen auto’s, bussen en treinen, dus het werd een voetreis van zo’n 150 kilometer, met een hoogzwangere Maria zittend op een ezel.

Eenmaal in Bethlehem vonden ze een plek in een stal (alle herbergen waren vol) en daar werd op een nacht het kind geboren. Het schetst de eenvoud van dit moment, een kind geboren in het stro van een stal.

In de geboorte van dit kind zat de hele belofte van alles wat erop zou volgen. Op dit kind was alle hoop voor de toekomst van de mensheid gestapeld. Het is die nacht, dat moment, waar kerstmis zich op richt.

Alle kinderen zijn als Jezus

Een onmogelijke opdracht, maar hoe normaal ook voor een kind in een gemeenschap en familie. Dat is ook de kracht van het verhaal: elk kind is als Jezus voor zijn ouders en familie, voor zijn gemeenschap.

Elk nieuw kind wordt al bij de geboorte gevuld met de hoop van zijn gemeenschap en een opdracht om de gemeenschap te helpen en verder te brengen dan de vorige generatie kon.

In systemisch werk zien we dat keer op keer terug en de offers die daarin gevraagd en gegeven worden zijn niet perse klein. Steeds als we kijken naar grote bronnen van lijden in een familie, zien we in familieopstellingen hoe een kind aan het werk is om de familie te helpen.

Liefde toont zich in de offers die we bereid zijn te doen. Maar liefde is bovenal een onbewuste kracht, we worden bewogen door het systeem, maar we voelen niet dat we bewogen worden. De diepgang blijft vaak verborgen, om pas zichtbaar te worden als we contact maken met de diepere lagen zoals in familieopstellingen.

Een mooi boek van een bekende opsteller (Stephan Hausner) heeft als titel “Zelfs als het me mijn leven kost“. De ziel blijft onbewogen door de overgang tussen leven en dood.

Een rijkelijk welkom

Het uitverkoren kind Jezus werd al meteen rijkelijk verwelkomt door wijzen en herders, die in het bijbelverhaal op wonderbaarlijke wijze over zijn komst waren geïnformeerd en naar de geboorteplek waren afgereisd.

Het wonder zat in de belofte en conceptie van dit nieuwe leven, maar het kind was verder nog heel gewoon. God had gekozen om in menselijke vorm naar de aarde te komen en dat menselijke maakt Jezus uitermate herkenbaar.

Als je de meer magische elementen even uit het verhaal wegdenkt, dan blijft een geïnspireerd mens over dat als zovelen zich voor een groter doel heeft ingezet en daarin een leider werd die velen in zijn spoor meenam.

In die zin is kerstmis ook een gewoon menselijk verhaal, want voor elke ouder is een eigen kind bijzonder en een belofte voor wat kan komen. Alle mogelijkheden beginnen op dat moment en via kinderen zetten we iets van onszelf voort.

Ouderschap als ultieme lotsbestemming

Vader of moeder worden is daarmee de ultieme lotsbestemming en een weg naar onsterfelijkheid (via de familielijn). De meest alledaagse vorm van grootsheid en onsterfelijkheid is het voortzetten van je leven door geboorte. De rest is bijzaak of compensatie.

Het is onze biologie die door ons heen werkt en ons drijft tot deze voortzetting, Je mag het gerust God noemen, zoals je kind allereerst naar jou zal kijken als zijn of haar God. Er is veel van een ouder te herkennen in hoe we denken en schrijven over God. De patronen overlappen elkaar.

In familieopstellingen drukken we dit uit door te stellen dat elk kind zijn moeder is en zijn vader en iets van zichzelf. Het brengt ons terug bij het inzicht dat veel van ons gedreven wordt door de groepsziel, oftewel onze familielijn, met als toegangspoort onze ouders.

De groepsziel en de grote ziel

We kunnen denken vrij te zijn, maar dat maakt ons nog niet vrij. Veel van die gedachte komt uit ego en onwetendheid. Er zijn krachtige invloeden die door ons heenwerken los van onze bewuste wil en waartegen we weerloos zijn. We voelen die bewegingen niet, maar ze bepalen wel onze acties en levenspad.

Bert Hellinger onderkent familie als zo’n onbewuste invloed (de groepsziel), maar hij spreekt ook van de grote ziel als hij wijst op de grote bewegingen waarin velen worden meegesleept, zoals wereldoorlogen.

Bert is uitermate helder in zijn definities en het woord ziel beschrijft hij dus simpelweg als een kracht die door ons heen werkt en ons in beweging brengt. Elke ziel komt voort uit iets waar we deel vanuit maken.

We zijn lid van groepen (zoals onze familie) en van daaruit werkt de groepsziel op ons in, en we zijn mens en van daaruit komt de grote ziel en de beweging die hele volken met zich meesleept.

Kinderen met een opdracht

Net als Jezus krijgen veel kinderen een opdracht, soms min of meer uitgesproken door de ouders, maar veel vaker onbewust en impliciet vanuit de familiestamboom. Kinderen dragen mee aan wat daar onopgelost is gebleven, of proberen iets op te lossen wat nog niet opgelost is.

Soms wordt die opdracht verder uitgewerkt en expliciet gemaakt tijdens de opvoeding. Maar het kind ziet ook het systeem achter de familieleden en kiest zelf wat het kan bijdragen.

Dus wat is de betekenis van een vaak herhaalde zin in als “Je bent sprekend je vader!”? Ik hoorde die zin vaak in mijn jeugd en door familieopstellingen ben ik gaan inzien dat het meer is dan een vaststelling. Het is ook een opdracht. Is het toeval dat ik in veel opzichten lijk op mijn vader? Is het meer dan alleen DNA?

Is het toeval dat ik nog steeds grotendeels de waarden van mijn ouders naleef, zoals eenvoud, dienstbaarheid en plicht? Is het door het systeem waar ik deel vanuit maak dat ik vooral betekenis vind in anderen verder helpen en datzelfde moeilijk vind naar mezelf?

Waarschijnlijk niet, want het is bovenal de waarde van het systeem van mijn oorsprong. Mijn vader was groot aanwezig en dat maakt dat ik religie niet hoefde zoeken om het gemis naar een vader op te vullen.

Al dat ik inmiddels weet is dat ik zowel mijn moeder als mijn vader heb herkend in mijn eigen levenspad en aard. Als kind van mijn ouders heb ik beide verenigd en lijkt het zo te zijn dat ik betere oplossingen probeer te vinden hun thema’s. Ze zitten in mij en de reis begint dus met het verenigen van die aanwezigheid in mijzelf.

Ondanks veel verzet, blijk ik op hun pad te wandelen en in hun voetsporen. En wat meer is: het is helemaal goed. Ik heb vrede met mijn oorsprong en met wie mijn ouders zijn. Ik zou niet meer anders willen of kunnen. Het is de verbinding met mijn eigen oorsprong.

Heel bijzonder, maar ook heel gewoon

De overeenkomst tussen elk kind en Jezus van Nazareth en diens lot, is daarmee minder uitzonderlijk dan we geneigd zijn te denken, maar normaal meer gericht op de familiebanden dan de mensheid als geheel.

Er zijn vele miljarden kinderen geboren en dat maakt elke geboorte heel gewoon. Maar voor de ouders van het kind is het vol hoop en verwachting en dus ook heel bijzonder en wonderlijk.

In een groepscultuur zijn kinderen ook de vernieuwing van de groep en wordt een geboorte als groep gevierd, zowel om het kind te verwelkomen als om het in de groep op te nemen en al meteen te leren dat het deel is van de groep. De komst van een nieuw groepslid kan heel feestelijk zijn.

Het Christus kind is geboren

Het verhaal van Jezus begint met deze geboorte en al meteen blijkt dat God (via Engelen) in gang heeft gezet dat Jezus geëerd wordt als de verlosser. Jezus werd buiten zicht in een stal geboren, maar toch was er een feestelijk en rijk onthaal van dit kind. Vertegenwoordigers van de groep waren gekomen.

Het is een voorbode van het verhaal dat volgt wanneer het leven van Jezus zich verder ontwikkelt. Jezus werd dus al vanaf zijn geboorte herkend en geëerd en zou later een groot rabbijn zou worden, met als taak om het Joodse geloof meer in lijn met Gods wil te brengen.

Natuurlijk waren er op dat pad tal van wonderen en zowel volgelingen als vijanden en uiteindelijk een publieke en zelfgekozen dood die nodig was als vervulling van zijn Goddelijke missie hier op aarde.

Het is een wonderlijk verhaal, bovenal omdat er in zijn tijd zoveel andere spirituele leiders waren en bijna alle leiders van die tijd totaal vergeten zijn. Alleen dat al maakt van Jezus en zijn verhaal iets om te bewonderen en bestuderen. Je hoeft er niet perse religieus of christelijk voor te zijn.

Fijne kerstdagen

Of je nu religieus bent, christelijk, atheïst, of anderszins, wens ik je graag een hele fijne periode zo richting het eind van dit jaar. Er is veel om van te genieten, kerstmarkten, bijeenkomsten, uitgaansmogelijkheden, groepsweekenden, ski-vakanties, wat je maar wilt en kiest.

Misschien is de mooiste kerst gewoon thuis met wat vrienden en/of familie. Je eigen dorp om je heen, met de mensen waar je echt bij thuis bent en die betrokken zijn in je leven. Als je dat hebt, ben je zeker rijk en ben ik blij voor je.

Mocht dat een gemis zijn, reik dan eens uit en laat van je horen. Er zijn vast mensen die je uitreiking graag willen beantwoorden en je een plek geven om welkom in te zijn.

Een beetje zorgen voor elkaar en vragen om wat je echt nodig hebt, is misschien alles wat we nodig hebben. Onze menselijke ervaring wordt er in elk geval minder eenzaam en prettiger door. Wat stille nabijheid kan al heel rijk zijn.

Misschien ontdek je dan wel dat je eigenlijk helemaal niet zoveel meer nodig hebt. Een kleine vriendelijke daad betekent als zoveel voor iemand die het ontvangt en nodig heeft.