Hoe weerloos is vrede, waar blijft het geweld?

Is vrede noodzakelijkerwijs de verliezer in elke strijd? Heeft het Boeddhisme ook andere antwoorden dan simpelweg alles opgeven wanneer iemand het af wil nemen? Is er iets in het Boeddhisme dat mensen of bezit kan beschermen tegen agressors? Ik wilde het echt weten en de komst van een Tibetaanse Lama naar Dordrecht leek me een uitgelezen moment om het antwoord te krijgen. Per slot was de Lama een geschoolde professional op het gebied van Boeddhisme.

Weerloos Boeddhisme

Al de informatie die ikzelf had verzameld leek te suggereren dat het Boeddhistische pad weerloos was en als enige oplossing had om zelf te vertrekken of onderworpen te worden als er een sterke kracht op zijn pad kwam.

Hoe zou deze vrede ooit respect kunnen uitlokken, als ze zich zo zwak toonde tegen elke kracht van buiten? Zou de kracht van vrede, compassie en liefde niet juist moeten blijven staan tegenover geweld en zich moedig tonen? Hoe kon het zo zwak zijn en steeds opnieuw slechts buigen en schikken? Was dan niets van waarde genoeg om voor te gaan staan, ongeacht de prijs? Is vrede slechts de droom van een klein bang kind, dat zich afsluit voor een enge buitenwereld? Had het bescherming van anderen nodig om te kunnen bestaan? Is er misschien een volwassen vrede naast de zwakke versie, zoiets als een Mahatma Gandhi of een Jezus, die moedig het geweld weerstond zonder te wijken en zonder terug te slaan?

Als er een antwoord bestond, dan zou deze Lama het vast weten. De geschiedenis van zijn volk had dit thema ondergaan en ongetwijfeld hadden ze deze vraag onderzocht. Dat was althans mijn hoop en ik vond het antwoord dat ik zelf had gevonden niet echt bevredigend. Ik was en ben niet op zoek naar zwakte.

Is vrede wel levensvatbaar?

Hoe kon vrede zichzelf redden, een plausibele en duurzame leefwijze zijn, als het zo slecht in staat was haar leefgebied en bewoners te beschermen tegen welke agressor dan ook? Is het ook voor vredelievende volken nodig om geweld en agressie in hun midden te hebben, al is het maar om stand te houden tegen de onvermijdelijke agressie van buitenaf? Is een situatie met alleen maar vrede wel houdbaar?

Zelf niet willen terugslaan

Al sinds ik kind was heb ik gezocht naar antwoorden op geweld en agressie die zelf niet dat geweld in zich hadden. Ik was een merendeels teruggetrokken kind met een redelijk zacht karakter en wilde ook toen niemand pijn doen, wat betekende dat ik niet terugsloeg als ik geslagen werd, zelfs niet wilde terug slaan.

Ondergaan of terugtrekken?

Een enigszins weerloos persoon met intelligentie en zelfdiscipline als enige verweer tegen de agressie van een strenge driftige vader. Innerlijk en uiterlijk terugtrekken was mijn enige optie tegen zo’n krachtige overmacht, en tot op de dag van vandaag ken ik geen beter antwoord dan blijven staan, om het te ondergaan, of terugtrekken.

Onvoldoende antwoord

Nog steeds blijkt agressie me keer op keer voor uitdagingen te stellen, en voelt mijn eigen antwoord als onvoldoende of in elk geval onbevredigend omdat het te kort schiet in het beschermen van mijn ruimte. Keer op keer voel ik in die ontmoeting de uitnodiging om ook zelf naar agressie te gaan en keer op keer kies ik om daar niet heen te gaan. Het voelt als verliezen, maar de prijs van winnen is te groot.

Sterke plichtsgetrouwe vader

Misschien wil ik gewoon niet zijn wat mijn vader was in mijn opvoeding, en ook mijn vader was niet echt gewelddadig, eerder plichtsgetrouw, gedreven en dienstbaar. Hij was een gelovig man die zijn best deed het leven van de ouderen onder zijn hoede zo prettig mogelijk te maken en deed dat op de enige manier die hij kon. Hij heeft het goed gedaan.

Hij was een fysiek en geestelijk sterke man, die zijn dienstbare roeping plichtsgetrouw heeft geleefd. Pas nu herken ik iets van zijn Rotterdamse oorsprong in zijn houding. Het is nooit een gemakkelijke relatie voor me geweest, ik had moeite met zijn strengheid en drift, al heb ik tegelijkertijd nooit gewild dat hij minder sterk werd of kleiner. Nu weet ik dat hij deel van me is.

Timide mensen trekken agressie naar zich toe

Inmiddels weet ik dat teruggetrokken zachte mensen vaak de agressie oproepen van anderen om zich heen. Onbewust willen die anderen hen meer voelen en zoeken de kracht en agressie in hen om dat te bereiken. Vaak genoeg hoor je verhalen over een zoon die na jaren het geweld te hebben ondergaan eindelijk opstaat en de vader met kracht stopt en confronteert.

Naar binnen in plaats van naar buiten

Ik heb dat nooit gedaan, ik heb mijzelf gewoon teruggetrokken en daarmee mijn ouders buitengesloten en liet nog maar weinig zien wat in me was zodat niemand meer macht over me kon hebben. De enige manier die ik daarvoor kende was om mijn emoties af te vlakken, want ik was niet goed genoeg in liegen.

Ik reageerde door te leven in een onbereikbare cocon waar ik zelf zeggenschap had en rust vond, maar waar ik ook heel alleen was. Het was de meest dragelijke pijn, en eigenlijk keerde ik het geweld daarmee iets naar mijzelf. Mijn jeugd was prettig genoeg, maar niet erg vreugdevol (ik was een serieus kind) en vooral een lange sleur waarbij ik vooral bezig was met lezen en leren, althans tot ik begon te stijldansen. Dat gaf me het excuus om andere mensen te ontmoeten in een ongedwongen setting.

Onvoldoende vermogen tot zelfregulatie

Nu weet ik dat ik gewoon niet in staat was om te gaan met zulke ruwe inbreuken in mijn ruimte, dat het gewoon veel teveel is geweest voor dat kleine jochie. Overleven was het enige wat ik kon doen uit loyaliteit naar mijn ouders, maar ik had geen plek meer en veiligheid vinden buiten mezelf was moeilijk. De prijs was groot.

Mijn familiesysteem van oorsprong heeft veel onopgeloste pijn in zich en veel verbroken contacten. Mijn moeder had gebroken met haar familie, en de historie van beide ouders is eigenlijk nooit door hen gedeeld. Ze waren hun rol geworden en leefden slechts routinematig, een werkcultuur. Voor hen precies goed, maar voor mij voelde het als niet genoeg. Misschien hadden zij ook iets meegemaakt wat te moeilijk was? Het is hun geheim.

Begrenzen als andere optie

Terugtrekken of jezelf pijn laten doen is misschien niet genoeg in de ontmoeting met agressie en geweld. Begrenzen met afgestemde tegen-agressie zou een andere optie zijn op een agressieve invasie, maar dat vraagt bereidheid om zelf geweld te gebruiken en escaleert gemakkelijk.

Veel vragen, weinig bevredigende antwoorden

Wat is het antwoord, als je geen geweld wilt gebruiken maar ook je geliefden (inclusief jezelf) wilt beschermen? Is vrede wel genoeg, of is het verlangen naar vrede weer slechts een regressie naar weer een onbevangen en onschuldig kind zijn onder bescherming van een grote ouder die het veilig maakt? Is vrede een onverantwoordelijk kind dat alleen onder bescherming kan leven, van iets of iemand die deze luxe niet heeft? De antwoorden op dit soort vragen blijken niet zo gemakkelijk.

De invasie in Tibet door China

7 oktober 1950 viel een Chinees leger Tibet binnen om het zonder pardon in te nemen. De Tibetanen waren weerloos tegen dit geoefend en grootschalig geweld en hadden ook niet gezorgd dat ze bondgenoten hadden die een dergelijke invasie tegen konden houden.

Nee, ze hadden zich juist zeer afgescheiden en hielden vast aan een simpele en spirituele leefwijze met nauwelijks technologie. Je had boeren en het boeddhisme en dat was het wel. De oudste zonen kregen de boerderij, alle anderen werden monnik. Een weerloos hapje voor een hongerige buitenwereld. Het kon niet zo blijven.

Vreedzame Tibetaanse cultuur

In het westen spreekt de simpele vreedzame leefwijze van de vroegere Tibetanen nog steeds velen aan. De westerlingen hebben wel een wat geïdealiseerd beeld van het oude Tibet, waar de Lama’s een elite vormden en ook brute lijfstraffen gewoon waren, maar nog steeds is er een Free Tibet beweging die oproept om Tibet weer terug te geven aan de Tibetanen.

De vreedzame verliezer krijgt bescherming

En de Tibetanen? Veel ervan zijn met de Dalai Lama naar India verhuisd naar een ‘eigen’ gebied waar ze onder bescherming van India relatief veilig hun eigen cultuur kunnen leven. De Dalai Lama en zijn Lama’s zijn een aantrekkelijk ‘product’ geworden die hun cultuur en kennis de wereld in brengen voor spiritueel georiënteerde westerlingen.

De agressor wist elk spoor van zijn terreur uit

De kans dat Tibet ooit teruggegeven zal worden is na zoveel jaren wel te verwaarlozen. China beschouwt Tibet als een eigen provincie en heeft niet bepaald zachtzinnig (om het mild uit te drukken) zoveel mogelijk van de Tibetaanse cultuur en historie uitgewist.

Ze hebben daar ruim ervaring mee want ook de eigen geschiedenis staat vol met verhalen van revolutie en gedwongen heropvoeding. De Tibetanen waren kansloos tegen een land met zoveel meer materieel en mensen en een cultuur die geen enkel respect wilde opbrengen voor andere culturen en vooral religie.

Hoe kan een strikt Boeddhistische cultuur zo vasthouden aan een stuk grond?

Het verhaal van Tibet heeft vele vragen in zich. Een ervan is bijvoorbeeld: Hoe het kan zijn dat een streng Boeddhistische cultuur zo vasthoudt aan een gebied, terwijl de Boeddha juist bezit als een bron van lijden neerzet? Zou je dan niet eerder verwachten dat deze Boeddhisten zich neerleggen bij wat er gebeurd is en gewoon opnieuw beginnen op de plek waar zij dan zijn?

Elke plek is per slot maar een plek en geen plek is bezit, in elk geval niet voor Boeddha. Alles vergaat en verdwijnt is zijn inzicht, en dus hou je aan niets vast en bouwt het verlies als het ware alvast in. Toch houdt deze streng Boeddhistische cultuur 75 jaar na dato nog vast aan hun vroegere gebied. Gewoon vanuit menselijke hechting, maar vreemd vanuit Boeddhistische leer met de Dalai Lama als diens boegbeeld.

Kan de Boeddhistische vrede een volk wel beschermen?

Een andere vraag wilde ik stellen aan de Lama. Tibet is een voorbeeld van een  agressor die nam wat hij wilde toen hij het wilde, zonder mededogen of consideratie voor degenen die het bezaten of er gebruik van maakten. Het land gedroeg zich als de bullebakken die andere kinderen op school terroriseren met hun gewelddadige kwellingen en chantage.

Waar is kracht gebleven in de vrede van het Boeddhisme?

Aangezien het bestaan van agressors en bullebakken van alle tijden is, wil ik wel eens weten: wat is het Boeddhistische antwoord daarop? Is er in het Boeddhisme ook maar iets dat kracht beantwoord met kracht? Of betekent Boeddhist zijn of leven volgens die leer, dat je niets meer kan beschermen en voortdurend terrein moet opgeven wanneer er iemand komt die het waardevol genoeg vindt om te nemen?

De leer van Boeddha, een dakloze zwerver zonder bezit

Als dat het Boeddhisme is lijkt het op lange duur weinig antwoord te bieden en al helemaal geen bescherming. Dan is het waarlijk de leer van een bedelende dakloze zwerver zonder bezit (wat Boeddha Siddhartha was) en alleen vol te houden als je ook zo wilt leven en wie wil dat? Wil jij al je bezit opgeven en verhuizen naar een gemeenschap die in zijn aard weerloos is?

Een kind dat bescherming en verzorging nodig heeft

Is innerlijke vrede genoeg om alles van de buitenwereld op te geven? Dat zal toch niet de bedoeling zijn? Hoe kan je ooit zorgen voor jezelf en anderen als je overgeleverd bent aan de willekeur van elke agressor, elke bullebak, elk drammerig kind die iets wil? Zelfs een kloosterling wil graag dat het klooster veilig is. Kan het boeddhisme wel op zichzelf staan, of is het meer een kind dat bescherming en verzorging nodig heeft?

Tibetaanse Lama goes Dordrecht

De bijeenkomst in Dordrecht verliep volgens gangbare goeroe-patronen. Wat oneerbiedig noem ik het wel eens spirituele poppenkast, in dit geval om de Lama meer autoriteit te verschaffen. De Lama toonde zich pas later in het programma. We werden ontvangen door een groepje leerlingen die later in de pauze een tafel met allerlei folders, boekjes en koopwaren bemensten.

Spirituele poppenkast

Nadat de ruimte gevuld was met publiek en het programma begon, werd de (nog jonge) Lama (die ook nog steeds niet in de ruimte aanwezig was) eerst uitgebreid geïntroduceerd. Het was allemaal heeeeeel bijzonder, dat de lama helemaal hier naartoe was gekomen en een centrum in Rotterdam was begonnen, en hij was op de beste school opgeleid, en had daar al jong wat leiding mogen geven. Als we nog niet onder de indruk waren, mocht duidelijk zijn dat we dat behoorden te zijn.

Drie vragen aan de Lama

Om het hem wat gemakkelijker te maken mochten wij als publiek drie vragen stellen. Mijn vraag was er een van, en toen ik hem stelde bleken in het publiek meer mensen geïnteresseerd in het antwoord. Voor mij een goed begin. De Lama werd daarna binnen gehaald (volgens mij moesten we ook gaan staan voor dat privilege) en ging op de hem toebedeelde stoel zitten.

Gewoon een vriendelijke jongeman

Een gewone vriendelijke jongeman, die op mij nog niet zoveel indruk maakte. Dat laatste is niet zo verwonderlijk, want als regel wacht ik graag af wat mensen te zeggen hebben voor ik van hen onder de indruk raak. Een verhaal over een school ver weg doet dat niet voor me, dat is slechts verkooppraat.

Teleurstellend gebrek aan antwoord

Om een lang verhaal kort te maken, de vragen kwamen (natuurlijk in het Engels gesteld door de leerling) en de antwoorden bleken weinig met de vragen te maken te hebben. Ik hoorde in elk geval niets nieuws en weinig diepgang. De eerste poging van de leerling om mijn vraag te verwoorden bleek geen succes, zodat ik de vraag eerst zelf nogmaals heb toegelicht, maar ook toen kwam er slechts wat algemene woorden die geen relatie naar de vraag leken te hebben.

De act kon nog wat werk gebruiken

Ik was enigszins teleurgesteld in deze man, en in de pauze hoorde ik vergelijkbare geluiden van anderen, maar verder was de show geslaagd. De lama bleek een gewone vriendelijke man uit een ander cultuur die aan het eind van de presentatie nog even een cadeautje gaf in de vorm van een diep gezongen mantra zoals Tibetaanse Lama’s dat kunnen.

De vorm en inhoud van de presentatie kon nog wat werk gebruiken, maar hij begon pas en er was vast nog tijd om in zijn rol groeien zodat de show meer overtuigend zou worden. Ook voor hem zou hier plek zijn.

Het antwoord in mezelf

Het was geen ramp, want nadat de vraag in mijzelf nog wat had rondgespeeld, kwam een voor mij kloppend antwoord spontaan in me op. Het antwoord was ontkennend natuurlijk. Het Boeddhisme had op mijn vraag helemaal geen antwoord, omdat het slechts gaat over het zoveel mogelijk wegnemen van persoonlijk lijden in elke omstandigheid.

Boeddha stelt geen eisen en grenzen aan een ander

Het Boeddhistische antwoord ligt dus nooit in het begrenzen of bijsturen van een ander, maar uitsluitend in het herordenen van jezelf. Het uit de weg gaan van confrontatie is dan de minste pijn. Toch is er in een Boeddhistische gemeenschap nog wel iets meer, want als leden ervan in hun pijn uitslaan of in verwarring geacht worden, dan reageert de gemeenschap wel met aandacht en zorgzaamheid.

Zorg voor de eigen vrede

Dat zijn echter andere situaties dan die agressor die komt om met geweld te nemen. In de ontmoeting met een agressor ga je gewoon terug naar je eigen beoefening van vrede, terwijl je ondergaat wat het moment je aanbiedt. Dat was wat Boeddha aanbood. Hijzelf was een geoefend krijgsman, maar als Boeddha zou hij nooit terugslaan hooguit buiten grip van de agressor blijven. Als dat laatste niet lukt krijg je gewoon de ervaring van klappen krijgen.

Zwak Boeddhisme, zwakke vrede

Als je dit allemaal begrijpt dan stel je die vraag dus niet meer, maar tegelijkertijd werd mij daarmee duidelijk dat het Boeddhisme zoals ik het had begrepen onvoldoende antwoord bood om al dit soort vragen bevredigend te beantwoorden. Het Boeddhisme leek uiterlijk weerloos en zwak en slechts van binnen sterk.

Vrede heeft bescherming nodig en verzorging

Een Tibetaanse gemeenschap was daarmee weerloos tegen de China’s in de wereld. Ze was volstrekt uit contact gegaan met de realiteit en ontwikkeling in de wereld en had daarvoor een grote prijs betaald. Vrede had bescherming nodig naast verzorging en wie zou die bieden als vrede het niet wilde of kon? Hadden wij vrede wel genoeg begrepen?

Gedachten over Nieuwe tijd

Er zijn mensen die hopen en geloven dat we ontwikkelen naar een tijd waarin alleen nog maar ‘liefde’ zal zijn, waarin alle hebzucht, agressie en geweld als vanzelf zal oplossen, een tijd waarin we wereldwijd alleen nog maar vrede en saamhorigheid zullen ervaren.

‘Nieuwe’ spirituele commercie

Deze hoop klinkt mij erg naïef in de oren, maar zijn gelijk of ongelijk zal wel blijken terwijl het ondertussen volop ruimte geeft voor allerlei nieuwe spirituele commercie die deze naam niet mag hebben (omdat we natuurlijk niets hebben met verkoop en geld verderfelijk is).

Goddelijke interventie zal wereldwijd vrede brengen

Een dergelijk geloof gaat uit van een soort Goddelijke interventie waar geen ratio tegen bestand is. Een kwestie van geloof dus en ik als simpel mens ben te klein om me met het Goddelijke te meten. Hoog tijd dat God dan maar eens aan het werk gaat en die vrede dan komt brengen, denk ik ook wel. Waar wachten we op, als het toch een wonder zal zijn?

Beetje minder mag wel

Waarom wordt er zo druk vertelt wat we moeten doen om waardig te zijn en het te ondersteunen als het iets is dat blijkbaar toch onvermijdelijk is? Iets klopt er niet in de redenaties. Oke, misschien ben ik soms ook wat scherp naar mensen die simpelweg naar meer rust, harmonie en vrede verlangen.

Misschien zou ik meer bereid moeten zijn om alle “onzin” die ze erbij verzinnen voor lief te nemen? Ratio weet ook niet alles en de gelovigen doen toch geen kwaad met hun geloof? Wie weet per slot welke wonderen er nog mogelijk blijken? Het zal niet voor het eerst zijn dat mijn ongelijk blijkt waar het mensen betreft en soms moet je gewoon hopen dat je ongelijk hebt.

Hoogmoedige mens

Vooralsnog lijkt het echter op een brein dat zichzelf weer eens tot centrum van he universum heeft gedacht en simpelweg probeert van iets weg te bewegen zonder echt te weten waarheen. Daar zijn wij mensen goed in. Hoogmoed zit ons in de genen.

Agressie, pijn en geweld zijn blijvertjes

Toch, als je het mij vraagt, is het nieuwe tijd toekomstbeeld uiterst onwaarschijnlijk. Ikzelf zou er ook niet echt willen leven, een leven zonder enige kans op lijden heeft weinig te bieden. Bloemen hebben nu eenmaal modder nodig zoals leven dood en bederf nodig heeft.

Als ik gewoon kijk naar wat ik weet over de aard der dingen, de aard van ons mensen, de wegingen van leven, van hoe groei en ontwikkeling verloopt, dan lijkt me dat we er beter rekening mee houden dat geweld en agressie zullen blijven. Het is deel van de natuur dat geweld en vrede elkaar uitwisselen en samen ruimte maken voor nieuwe ontwikkeling/

Geen land of cultuur kan zijn bescherming vergeten

De hoop dat er nooit meer agressors zullen zijn, of dat een land zijn eigen bescherming totaal kan vergeten, zal dan nooit realistisch worden. Er zullen altijd ontevreden mensen zijn, of mensen die hun plek niet vinden, of gewoon dom zijn, of psychisch anders, en met de technologie van deze tijd kunnen die veel schade veroorzaken (laat staan met de technologie van morgen).

Onrustig menselijk brein

Ons brein is simpelweg te complex om blijvend tevreden te zijn met welke leefwijze dan ook, het is voortdurend op zoek naar vernieuwing en leermomenten. Zoveel mensen in een ruimte met allemaal verschillende waarden, gewoonten en voorkeuren is een uitdaging. Het brein denkt zichzelf keer op keer tot centrum van alles.

Vrijheid als uitdaging

Vrijheid is een uitdaging en als vrijheid bestaat uit de ruimte om zelf uitdrukking te geven aan wat van binnen naar buiten komt dan zullen we momenten tegenkomen waarin deze uitdrukking zal botsen.

Spelregels die door een meerderheid zijn bepaald bedreigen de vrijheid van een minderheid die anders wil en die zich vervolgens onderdrukt, miskend of genegeerd voelt. Er zullen altijd leiders met ambitie zijn op zoek naar dat soort niches. Dat is ook nodig om een voedingsbodem te hebben voor nieuw leiderschap.

De natuur als blauwdruk

De natuur zelf, zelfs de levende aarde, zit vol met wat wij geweld en verderf zouden noemen. De levende aarde is een mengelmoes van rottende plantresten, micro-organismen en insecten die tegelijkertijd afbreekt en voeding geeft. Leven en dood, genot en pijn, in een kweekbodem voor verandering.

Half leven is geen leven

Het is een onacceptabele beperking van deze natuur om alleen de helft ervan willen, alleen vrede te willen, alleen genot te willen. Een dergelijke situatie zou niet duurzaam blijken, omdat voor duurzaamheid een afwisseling van verstoring en rust nodig is zodat er ruimte wordt gecreëerd voor herstel en vernieuwing. Een volledig vreedzaam systeem zal in zijn aard daarom repressief en levenloos blijken te zijn en uiteindelijk niet houdbaar.

Verlangen naar eenheid

Als we vanuit eenheid willen hebben, dan is het daarom nodig om vrede en onvrede even lief te hebben en een plek te geven. We zijn pas compleet als alle delen van ons mens zijn er mogen zijn en een plek krijgen. co-existentie is wat de natuur ons voordoet en wij zijn niet anders, ook wij zijn natuur.

Samenleven vraag samen leven

Samenleven begint daarom in onszelf en vrede zit misschien wel in het liefdevol samenleven met onvrede. Dat deel onderdrukken of negeren is geen vrede maar een vorm van zelf-repressie. Er kan geweld zitten in dat soort vrede. Wat we doen met onze onvrede en met ons verlangen naar vrede, bepaalt hoeveel vrede we zullen leven.

Is er een beter antwoord op geweld?

Het zoeken is naar een antwoord op geweld, dat in zichzelf zo vredelievend mogelijk is, kan een uitdaging blijken. Geweldloosheid is een discipline die niet iedereen altijd wil opbrengen, noch kun je echt weten of het altijd en overal de meest passende oplossing is. Er is duidelijk ook plaats voor (behoefte aan) geweld in en onder mensen, alleen we willen liefst dat het zich niet tegen onszelf richt.

Dromen over geluk, vrijheid en liefde

We dromen van een wereld zonder lijden, zonder geweld, zonder wapens, en wereld waarin we veilig, verzorgd en vol liefde zijn, maar is dat wel mogelijk? Willen we zelf ongewapend zijn wanneer dat het betekent dat iedereen die wel wapens heeft dan sterker zal zijn in een strijd? Als wij onszelf niet kunnen verdedigen wie moet dat dan voor ons doen?Moet vrede niet sterker zijn dan dat?

Alles van waarde is waardevol

Als wat wij hebben waardevol is, wie gaat dat dan willen afnemen omdat het ook voor die persoon of groep waardevol lijkt? We zeggen niet voor niets dat alles van waarde kwetsbaar is. Het is daarmee slechts een kwestie van tijd eer iemand het pad van wapens en geweld weer inzet en onze vrede reduceert tot een mooie droom. Geen bestuurder zal dit kunnen toestaan.

De beperking van Boeddhistische vrede

Als elk antwoord op geweld slechts zou leiden tot het opgeven van weer iets dat waarde had, zoals het Boeddhisme promoot, wat is dan uiteindelijk nog de waarde van die vrede zelf? Ja, het kan prettig zijn om weinig te bezitten en een lichte voetstap te hebben op aarde, maar is dat de enige manier van leven? Waarom zouden we een uitbundig en rijk leven, of een leven dat is gewijd aan de geneugten van materie of aan leiderschap, per definitie willen afwijzen?

Vrijheid is mogelijkheden en opties hebben

Zit vrijheid niet in het vermogen om vrij te kiezen tussen zoveel mogelijk alternatieven? Hoe kan je kiezen tussen alternatieven die je niet mag ervaren? En hoe aantrekkelijk worden die alternatieven simpelweg door het verbod?

Wat beschermt Boeddhisme eigenlijk?

De bescherming en kracht van de Boeddhistische leer ligt daarmee puur van binnen in het beschermen van de eigen kalmte en verdraagzaamheid (je mag het vrede noemen) en het uitdrukken daarvan in de eigen daden. Niets in het Boeddhisme gaat over het corrigeren of begrenzen van anderen, omdat dit een vorm van geweld tegen de vorm van die ander zou zijn.

Een Boeddhist wil het gemakkelijk hebben

Vanuit Boeddhisme kan je dus alleen maar ontvangen en vriendelijk opgeven wat een ander vrijelijk wil geven of nemen. Liever nog zou je alles actief weggeven wat een ander wil of nodig heeft zodat je van die ‘last’ af bent. De last heet in dit geval angst, want het is vooral angst die bezit tot zo’n grote last maakt.

Geef al je bezit op en wordt vrij

Angst voor waardeverlies en angst voor bezitsverlies, maar vanuit Boeddhisme heb je geen bezit, hooguit rentmeesterschap. Een Boeddhist geeft dus zijn bezit weg en maakt gebruik van het bezit en de verzorging van anderen om te overleven. Zo ging het althans in oude tijden, en eigenlijk is dat het pad van elke religieuze organisatie en sekte geweest tot op de dag van vandaag. Hopelijk is de omgeving bereid deze zorg duurzaam op zich te nemen. Voor hen nog geen vrede en vrijheid.

De bullebak wint tot hij genoeg heeft van bullebakken

Tegen een bullebak of agressor leg je het dan op korte termijn af en je hoopt dat hijzelf tot inkeer komt nadat hij zich voldoende op je heeft botgevierd. Geen aantrekkelijk vooruitzicht, maar als iemand op je inslaat zal hij er vroeg of laat wel een keer genoeg van krijgen, toch? Als je Boeddhist stof je jezelf daarna af en gaat die persoon vriendelijk ontvangen en helpen, tenminste als je vrede dan nog groot genoeg is.

Vrede is weerloos en heeft bescherming van geweld nodig tegen geweld

Alle gekheid opzij, de vraag blijft staan: Kan vrede op zichzelf staan, of is het in zichzelf weerloos? Het mag duidelijk zijn dat ik vooralsnog neig naar weerloos.

Zorg voor anderen vraagt misschien meer dan alleen vrede

Hoe kan het Boeddhisme de oplossing zijn als het alles altijd opgeeft tegen elke agressor? Per slot zal alles van waarde ook door anderen begeerd worden en kan geen cultuur zich op die manier toch veilig wanen? Als je de zorg en verantwoordelijkheid voor velen hebt, dan wil je toch een antwoord waarin je tenminste vrijheid en veiligheid voor die velen kunt bereiken en liefst nog voorspoed? Natuurlijk wil je dat.

De last van verantwoordelijkheid

Misschien verlangt zorg voor anderen dat je bereid bent zelf vuile handen te krijgen, bereid bent de schuld van geweld te dragen. Bestuurders dragen die last en krijgen daarom onze afkeuring, want wij willen onze vrede. Denken we niet wat te gemakkelijk en willen wel de krenten en de vruchten maar niet de pap?

Natuurlijk wil je vrede, maar als vrede weerloos is, wil je dan ook geen ‘tanden’ en de kracht om te bijten als het nodig is? Kan je je permitteren om niet voorbereid te zijn op een overheersende of dominante kracht die er zeker aan gaat komen?

Is vrede wel echt geweldloos als het zo zwak is dat het niet krachtig kan blijven staan tegen een agressor? Wie betalen de prijs voor de vrede die niet blijft staan? Wie moet de omstandigheden waarin die vrede duurzaam kan bestaan veilig stellen zodat wij het kunnen leven en tegen welke prijs is dat?

Vrede de nieuwe decadentie?

Is een dergelijke vrede eigenlijk niet net zo decadent en luxe als alle materiele welvaart en die we nu zo overvloedig leven en die betaalt wordt door onze bestuurders, legers, de stervende natuur en arm volk uit verre buitenlanden? Iets om eens goed over na te denken, lijkt me.

Of juist liever niet? Is die spiegel te pijnlijk en confronterend, te dichtbij huis? Is de schuld die wijzelf dragen eigenlijk al te groot, zodat we er liever niet bij stil staan? Hoeveel mensen en dieren zijn voor ons gestorven, hoeveel natuur gedood?

De prijs van vrede voor onze geliefden

Willen we wel geweldloos of vredelievend zijn als de prijs zo groot is dat we onze geliefden en degenen onder onze zorg niet eens meer kunnen beschermen tegen de eerste de beste boosdoener? De Tibetanen weten aan de lijve wat er dan komt, en elk kind dat slachtoffer is geweest van een bullebak of groep weet dat ook. Geweld vraagt om een ontmoeting met kracht, en ook vrede moet krachtig zijn en weerbaar.

Een wereld zonder wapens

Het ergste wat ons kan gebeuren zou kunnen zijn dat alleen agressors en boosdoeners over wapens beschikken, dan zijn we weerloos. Als je geweldloos wilt leven, zal je sterk moeten zijn zodat je geweldloosheid niet met zwakte verward wordt. Geweld begint in onze emoties en gedachten. Wat daarvan eerst komt kunnen we over van mening verschillen, maar dat er een wisselwerking tussen die twee is mag zeker erkend worden.

Behoefte aan veiligheid

We doen wat we kunnen om onze behoefte aan veiligheid (nu en in de toekomst) te vervullen, en daar hoort ook bij dat we in staat zijn om te reageren op dreigende gebeurtenissen en andere mensen. Als die over wapens kunnen beschikken dan vinden we als maatschappij, en als mens, dat we daarover ook moeten beschikken, al is het maar om duidelijk te maken dat we ons kunnen verdedigen als we willen.

Vrede moet niet alleen sterk zijn, maar vooral ook gul

Natuurlijk willen we er alles aan doen dat anderen niet zover achterblijven in veiligheid of in welvaart dat er reden is om het onze met geweld te komen halen. Als je vrede wilt moet je leren delen en samen leven. Met vrede komt de verantwoordelijkheid om te zorgen voor anderen en elkaar.

Zijn wijzelf wel te vertrouwen?

Zijn wijzelf eigenlijk wel sterk en stabiel genoeg om die verantwoordelijkheid te dragen? Of laten we ons hierin saboteren door onze wispelturige en onstuimige emoties? Als wij onszelf niet rijk of veilig genoeg wanen, hoe kunnen we onszelf dan vertrouwen in het handhaven van deze gulheid? Hoe kunnen we zeker zijn dat wij als geheel achter dat gulle geven blijven staan? Hoeveel overvloed hebben wijzelf nodig om ons eigen zekerheidsgevoel te ondersteunen?

Onze geschiedenis als leerpunt

Als de geschiedenis een ding toont, dan is het dat er heel wat lijden om ons heen is en dat wij als cultuur en gemeenschap bijna structureel allereerst ons eigenbelang hebben gediend vaak ten kost van buitenlanden en menselijk lijden. We hebben vaak heel slecht geluisterd naar wat nodig was, hebben regelmatig ons geloof, onze waarden en onze cultuur opgelegd en hebben hulp verleend waar wij vaak meer aan hadden dan degene die we hielpen.

Daarbij hebben we oorlogje en landroof gespeeld, landen zelfs compleet ingelijfd en een belangrijke rol gespeeld in de slavernijhandel. In het midden oosten hebben we met harde hand het Christelijk geloof afgedwongen om later terug te komen met de geallieerde legers om complete regimes af te zetten (om dubieuze redenen) soldaten en burgers te doden en materieel te vernietigen, zelfs een compleet nieuw regime in het zadel te helpen.

Vrede moet betekenen dat ook anderen veilig zijn van ons

Waar we vooral gul in bleken was ons eigenbelang en ons geweld. We kochten ons schuldgevoel af maar dienden eigenlijk ons eigenbelang. En we gingen voorbij aan het eigenlijke doel van helpen, namelijk het (ver)delen van voorspoed, welvaart en welzijn en het helpen wegnemen van bronnen van lijden. Uitbuiten kan niet tot een goed eindpunt leiden in elk geval niet tot duurzame vrede. Gek, dat het geweld nu weer naar ons terug komt? Iemand moet stoppen met dit gedrag, waarom wij niet? Wij willen toch vrede?

Hoeveel vrede laten we onze kinderen?

Een ander onderwerp waarop vrede van toepassing is, betreft onze manier van omgang met onze kinderen. Hoeveel vrijheid, veiligheid en vrede zullen onze kinderen ervaren terwijl hen leren om zich te gedragen en zichzelf te censureren zodat ze door ons en anderen aanvaard en ontvangen zullen worden, zodat zij verantwoordelijke volwassen zullen zijn die weten wat van hen verwacht wordt?

Het geweld in opvoeden en onderwijs

Op welke manieren belonen en straffen we onze kinderen voor hun uitingen en gedrag, en wat willen we van hen niet horen en zien? Op welke manier is onderwijs en opvoeden gewelddadig en hoe komt het dat zoveel volwassenen nog niet volgroeid blijken, of in balans, omdat ze nog trauma’s van deze ervaring meedragen? Is het mogelijk om op te voeden en op te leiden zonder geweld te plegen, en hoe zou dat kunnen werken?

Bullebakken op school

Welk volwassen gedrag kopiëren de bullebakken die andere kinderen pesten op school, en waarom keren soms hele klassen zich tegen kinderen die “er niet helemaal bij horen”. Hoe gaan wij, als ouders of verzorgers,  en de scholen daar vervolgens mee om? Gaan wij vervolgens hetzelfde geweld terugbrengen om de groep te leren dat het niet kan zo (lees: niet mag)? Zijn wij de bullebakken van de bullebakken?

Sterken mogen alles, zwakken mogen slikken

Is de werkelijke les dat de groten en sterken alles mogen en de rest het geweld mag ondergaan en schikken in wat er komt? Is de werkelijke les dat ons leven en de wereld onveilig zijn omdat er altijd wel een grote of een sterkere is die ons de wet zal lezen en zijn wil opleggen? Is dat de mate van geweld dat in ons? Wie ziet hier geen probleem in?

Leren wij kinderen geweld zodat ze vrede gaan willen?

Leren we onze kinderen om net zo gewelddadig te worden als wij, zodat ze net zo zullen verlangen naar vrede als wij? Zou je beter willen? Zou je dat zelf kunnen voorstellen? Moeten zij ondanks ons voorbeeld gaan doen wat wij niet konden?

Hoeveel geweld zit er in onze samenleving?

Hoeveel geweld zit er in de regelgeving van onze uitkeringssystemen, onze zorgsystemen en in de psycho sociale begeleiding van mensen met psychische problemen? Zit het geweld niet al in de doelen die we deze organisaties opleggen?

Geweld naar ouderen, onze moeders en vaders

Hoeveel geweld vertonen we door onze ouderen te vergeten en weg te stoppen, onze moeders, vaders, oma’s, opa’s? Hoe gewelddadig is onze leefwijze als individu in plaats van gezamenlijk? Hoeveel eenzaamheid, depressie en stress gemis aan verbinding wordt alleen al daardoor veroorzaakt?

Concurrentie maakt van vrienden vijanden

Hoeveel geweld zit er überhaupt in het woord concurrent en maakt dat niet iedereen tot elkaars vijand? Vrijheid oké, maar hoe zit het met de verantwoordelijkheid om elkaar te helpen en een hand te reiken en geduld met elkaar te hebben?

De bullebakken op werk

En is het later, als ze mogen of moeten werken voor een bedrijf, niet meer van hetzelfde en zit er ook veel geweld in hoe we werk en groepen organiseren? Welke  bullebakken komen we tegen in het werk, en hoeveel ervan heten manager of directeur? Ja meneer, nee meneer, maar ondertussen. Hoeveel boosheid heb je daarover opgebouwd?

Geweld in verstedelijking

Hoeveel geweld naar onszelf, elkaar en het milieu zit in het feit dat we in steden zijn gaan wonen waar verbinding nog slechts een vage  herinnering is en alleen zijn de norm, waarin we vergeten dat kipfilet het borstvlees is van een vogel die we gedood hebben, en waar we geen idee hebben wie voor ons aan het werk is? Wie of wat heeft ruimte moeten maken voor die steden?

Zit vrede in kleinschaligheid en regionaal?

Vraagt vrede van ons dat we ons in kleinschaliger woongemeenschappen verspreiden en regionaler gaan wonen en werken? Zal vrede vragen dat we de verbinding met natuur weer herstellen en betere rentmeesters worden dat we de chemische industrie afbreken en weer verbonden raken met natuurlijke materialen en echt voedsel?

Hoe gewelddadig is onze onverschilligheid waardoor zo velen blijven lijden en zoveel geweld kan plaatsvinden?

Geweld in grootschaligheid en energieconsumptie

Zit het geweld al vervat in de grootschaligheid waarin we organiseren en werken? Zit het in het feit dat we voortdurend natuurlijke hulpbronnen verbranden om leven te brengen in onze robotten, waar in levende natuur alle energie van zonlicht komt? Zijn onze oplossingen wel zo goed, en weten we genoeg van wat levende natuur ons biedt? Weten we nog wat natuur is?

Is geweld het masker voor onze eigenlijke behoefte aan verbinding?

Is het kernprobleem misschien dat we uit verbinding zijn gegaan met onze natuur en onze natuurlijke leefomgeving? Komt daar onze verwarring en onze onvrede echt vandaan? Is onze omgeving zo kaal en leeg dat we van gekkigheid niet weten wat we met onszelf aan moeten? Is geweld slechts een masker voor ons zoeken naar die natuurlijke verbinding die er ooit was?

Hoeveel vrede zit er in ons voedsel?

Hoeveel vrede hebben de koeien, kalveren, kippen, varkens en andere dieren eigenlijk wiens kinderen we wegnemen en wiens lichaam, eieren en melk onze buiken vullen en wiens huid onze accessoires en lichaam bedekken en wiens botten in voeding en lijm verwerkt wordt? Hoeveel vrede zit er in het genetisch geweld dat we onze planten en dieren aandoen in onze pogingen God te zijn in plaats van de natuur zelf het werk te laten doen.

Geweld zit ook in onze Goddelijke hoogmoed

Hoeveel vrede zit er in de creatie van nieuwe nog nooit bestaande (en dus ook niet als voedingsbron geteste) plant- en diersoorten? Hoeveel vrede zit er in voedsel dat volledig afgescheiden van zijn natuurlijke omgeving, zijn natuurlijke gedrag en zijn natuurlijke voedingssoort in gevangenschap opgroeit?

De ontkenning  van natuur is gewelddadig te noemen

Koeien zonder gras, die uitsluitend goedkope en slecht verteerbare mais en koeienvlees eten, groenten die geen grond meer zien en slechts drijven in chemische baden, grond die zo dood is dat alleen kunstmest er nog iets kan laten groeien? Hoeveel geweld huisvest onze leefwijze? Hoe volwassen en verantwoordelijk zijn we eigenlijk?

Onbegrensd brein

Zijn er wel grenzen aan het geweld dat ons brein bedenkt en wij uitvoeren? Zijn wij zelfs nog verbonden met de bronnen van ons voedsel en de manier waarop het tot stand wordt gebracht? Hoe kan er vrede zijn als er dergelijk geweld voortduurt en wij ons afkeren in plaats van onze stem laten horen?

Wat leren we onze leiders en producenten?

Hoe kunnen producenten en leiders van ons leren als de optelsom van onze keuzen zo duidelijk het gelijk van hun sluiproutes bewijzen? Hoe kunnen wij zeggen vredelievend te zijn en liefdevol terwijl we dit blijven steunen?

Wordt het niet tijd dat we regionaler gaan consumeren en opnieuw onze boeren en lokale producten leren kennen, of zijn we inmiddels te gezapig en gemakzuchtig geworden, teveel gewend aan de uitkomsten van onze chemische voedselindustrie?

Is vrede meer dan een verlangen om verzorgd en gepamperd te worden?

Hoe kan vrede anders meer zijn dan slechts een frase die aangeeft dat we verzorgd en gepamperd willen worden en geen vragen zullen stellen over waar onze welvaart vandaan komt? Is vrede zo zelfzuchtig en blind? Is het een wonder dat de misstanden van nu zijn ontstaan met zo weinig van onze aandacht?

Doe wat je wilt, zolang ik maar krijg wat ik wil

Een dergelijke vrede zou een carte blanche zijn aan leverancier om welk geweld dan ook te gebruiken om te leveren wat wij vragen, hoe onmogelijk of onverantwoord onze vraag ook is. Kan een dergelijke cultuur duurzaam bestaan? Ik denk van niet, maar het is wel wat we nog steeds doen. Val ons vooral niet lastig met kennis oer de methoden.

Vrede is zo stabiel als onze emoties

Hoe snel gaan wij weer roepen om meer rijkdom, meer verzorging, meer veiligheid en eisen van onze leiders om alles te doen als we het maar krijgen? Massa’s staan niet bekend om hun wijsheid, en leiders en media maken daar graag gebruik van om in aanzien of invloed te winnen.

Aan de basis van deze invloed ligt dat wij licht ontvlambaar blijken en snel in angst of boosheid schieten. Op die momenten gedragen wij ons alles behalve tolerant, wijs of gul. Vrede kan niet stabieler zijn dan wijzelf.

Vrede blijkt uit onze daden

Hoe wij reageren op geweld en op de hulpkreten en verlangens van anderen doet ertoe. Hoe stabiel ons vertrouwen is en hoeveel offers wijzelf bereid zijn te geven doet ertoe. Waar wij grenzen stellen en hoe we daarmee omgaan doet ertoe

Niet het wapen maar de emotie brengt geweld

Uiteindelijk is het niet het wapen dat geweld brengt doet, maar onze emoties, behoeften en gedachten die ons tot handelen in de buitenwereld brengen. Voor kuddedieren is de primaire emotie angst en voor ons is dat nog vaak ook zo.

Angstig en volgzaam kuddedier

Wijzelf zijn in onze kern ook een kuddedier, een soort met een sterke en complexe sociale structuur, een diersoort die sterke behoefte heeft aan de nabijheid van anderen van zijn eigen soort, die het voorbeeld van soortgenoten volgt en die daarin zich in groepen veiliger voelt. We ontkennen dat een beetje, maar het is wel onze aard.

Angst kalmeren

Angst kunnen we op twee manieren tot rust brengen. De eerste is door veiligheid in de omstandigheden (onze buitenwereld) te bouwen (fysieke en emotionele veiligheid) en daarnaast door te leren onze angst in elke omstandigheid meer tot rust te brengen.

De signaalfunctie van angst

Het totaal ontbreken van angst biedt geen (evolutionair) voordeel omdat er altijd omstandigheden kunnen zijn waarin het nuttig is om het innerlijk signaal ‘angst’ te voelen. Angst is slechts de innerlijke aandacht-trekker voor gevaar, of dat nu gaat over fysiek gevaar of het gevaar om onze plek in een groep te verliezen.

Angst huurt woede in voor het geweld

Ook met angst dienen we dus samen te leven, want het is een nuttige vriend in veel omstandigheden. We moeten ons echter wel leren verhouden met deze wispelturige en licht ontvlambare vriend, als we willen voorkomen dat zijn vonk onze woede in vuur en vlam zet. Het is onze woede die het angst-geweld vervolgens naar buiten brengt om daar zijn destructive kracht te manifesteren. Ons doel was vrede als uitdrukking van veiligheid, maar onze angst creëerde geweld.

Een rustige innerlijke staat creëren

Een element van veiligheid is ons vermogen om onze emoties en gedachten te kalmeren, waardoor we innerlijk een rustige staat kunnen behouden en situaties rustig kunnen overzien. Dat alleen is niet voldoende, behalve als je veiligheid reduceert tot het kunnen hebben van een innerlijk rustige staat.

Nuttige angst

Het is echter niet redelijk om zondert angst te zijn wanneer boos, wreed of wanhopig persoon met een geladen pistool in je gezicht staat. Het is niet handig als een angstreactie ontbreekt wanneer een hongerige leeuw je dreigt aan te vallen of wanneer je dreigt te vallen van de rand van een hoog dak.

Angst is er om je te waarschuwen en je lichaam te activeren zodat je snel kan reageren om je veiligheid te herstellen. Soms is angst passend, zelfs nodig,  en moet je wat veranderen aan de omstandigheden. Angst kan motiveren om in beweging te komen.

Angst vanuit liefde en verantwoordelijkheid

Redelijke angst wordt niet alleen door ons eigen zelfbehoud geactiveerd. We willen bijvoorbeeld onze geliefden beschermen, we worden bang de beschikking kwijt te raken over vrijheden en materie waarvoor we misschien lang en hard gewerkt hebben. Dat soort investeringen geeft sterke hechting doordat we er zo lang zoveel aandacht en energie aan gegeven hebben, en met de hechting komt angst voor verlies.

Menselijke hechting ontstaat automatisch als je aan iets of iemand veel tijd aandacht en/of inspanning. We zijn om die reden ook erg gehecht aan onze verlangens en begeerten, en wat te denken van ons zelfbeeld. Hoe meer aandacht, gedachten en emotie je geïnvesteerd hoe sterker de hechting wordt.

Het maakt hiervoor niet uit of de aandacht, emoties en gedachten positief of negatief waren, slechts dat je ze hebt geïnvesteerd. Haat en aanbidding zijn beiden een krachtige uitdrukking van sterke hechting en beiden vragen veel concentreerde aandacht om te creëren en in stand te houden.

Geruststellende wapens

Wapens zijn instrumenten die we gebruiken om de omstandigheden te veranderen of veilig te stellen. Een verder onbetekenend mens kan onmiddellijk belangrijk worden als hij een wapen in je gezicht houdt. Hij hoeft geen intellect te hebben, verder niets gepresteerd te hebben, niet sterk te zijn of vaardig, alleen al het wapen maakt hem onmiddellijk belangrijk en verandert dus de hele context van de ontmoeting. Zelfs zijn intentie, offensief of defensief, is nauwelijks van belang.

Wapens zijn nodig, tenzij…

In een wereld vol wapens hebben we wapens nodig om niet weerloos te zijn. De aard van ie wapens zal divers kunnen zijn, variërend van informatie tot gevechtsstrategie en strijdvaardigheden tot aan instrumenten die anderen kunnen stoppen, beschadigen of zelfs doden.

Het is dat, of de bereidheid hebben om alles, inclusief het leven van iedereen die je dierbaar is, op te geven voor elke agressor die het wil nemen. Anders kan je alleen hopen op de bescherming van een krachtige beschermer.

Vrede een gevecht met onze eigen aard

Wapens geven ons vermogens die we zelf niet hebben, maar zijn we wel te vertrouwen met de macht die dat ons geeft? Is onze vrede sterk genoeg om de verleiding te weerstaan deze macht offensief of onverantwoordelijk in te zetten? Uiteindelijk komt het daarop neer, want als wij niet te vertrouwen zijn is onze vrede dat ook niet. Vrede is vooral een gevecht met onze eigen aard, hoe tegenstrijdig dat ook klinkt.

Wapens hebben is niet genoeg

Wapens zonder de bereidheid om die in te zetten, zijn net zo weerloos als geen wapens, dus we moeten ook onze bereidheid aanzetten, en onze leiders daarin steunen. Wijsheid ja, terughoudendheid ja, maar ook bereidheid. En een belangrijke keuze: wie mag daarover beslissen? Wie is daarin voldoende betrouwbaar en wijs?

Vrede moet sterk zijn

Het zal wat mij betreft eerder een en-en kwestie zijn, vrede en de vermogens die te beschermen, dan een of-kwestie. Juist vrede kan zich niet permitteren om zwak te zijn. Zwakke vrede is een directe uitnodiging aan elke kracht om het te veroveren. Elke vrede zal vroeger of later op kracht uitgetest worden, en zwakke vrede valt dan onmiddellijk door de mand.

Vrede en vrijheid is meestal door anderen gekocht

Bedenk dat alle geweldloze mensen en culturen onder bescherming van anderen leefden die wel wapens hadden en kracht toonden, zodat de geweldlozen bestaansrecht en bescherming kregen. Hun vrijheid en geweldloosheid is voor een belangrijk deel gekocht door degenen wiens bescherming ze genoten. Velen vergeten dat gemakkelijk en gaan leven als zorgeloze kinderen.

Tibet was een gemakkelijke prooi

Daarom zijn de Tibetanen uit Tibet verdreven door brute bullebak China, maar heeft China vervolgens niet India aangevallen toen de Tibetanen daar onderdak kregen. In Tibet stonden ze niet onder bescherming, in India wel. China wist dat India een groter offer zou verlangen.

Tibet zelf innemen was gemakkelijk, want Tibet was klein, nagenoeg onbewapend, onervaren in vechten en stond helemaal alleen in de strijd. David tegen Goliath, alleen dit keer won Goliath met gemak.

Weerloos geweldloos

Geweldloosheid op zichzelf is niet weerbaar en moet daarom bereid zijn om de volledige kracht van geweld te ontvangen, zelfs als het zelf daardoor ten onder gaat, of moet bescherming hebben van een meer weerbare partij. Het is niet anders. Het is wat Mahatma Gandhi voordeed.

De kracht van Mahatma Gandhi

Mahatma Gandhi was niet alleen sterk genoeg om te blijven staan zonder te wijken, gedisciplineerd genoeg om niet terug te slaan, en wijs genoeg om zijn strijdperk slim te kiezen onder het oog van de media, maar lokte bovendien het geweld ook uit door openlijke non-coöperatie. Een krachtige combinatie die een bijzonder gedisciplineerd mens nodig had, maar een strijd van lange adem. Het heeft vele jaren geduurd eer zijn opponent er genoeg van had en zich terugtrok.

Laat je slaan tot je tegenstander er genoeg van heeft

De strategie van Gandhi was bovenal om zich in de openbaarheid te laten slaan en mishandelen tot zijn overheerser zelf besloot dat het genoeg was. Dat het werkte kan gewijt worden aan het feit dat Engeland een geweten heeft dat ging knagen, maar is zeker ook te wijten aan het feit dat Gandhi de meerderheid vertegenwoordigde tegenover een Engels regime dat in India zwaar in de minderheid was.

Geweld overwint sneller, maar schaadt de relatie

Had Gandhi gekozen voor een pad van geweld dan had het mogelijk veel sneller gegaan, maar zou de strijd feller zijn geweest en zou het de relatie met Engeland geschaad hebben. Nu konden ze als vrienden afscheid nemen. Gandhi koos voor een hoog moreel pad.

Grenzen van de Gandhi-weg

In Zuid-Afrika is hetzelfde nog een keer herhaald (de strijd tegen apartheid), maar ik ken geen voorbeeld van een minderheid die zo een meerderheid heeft overwonnen. Zonder genoeg publiciteit en steun zal het niet lukken. Het is een strijd van lange adem, en je erin moet bereid zijn om het geweld te ontmoeten en ondergaan, zelfs op te zoeken.

Strijd is gemakkelijker

Zoals in veel strijd is ook bij Gandhi het volk uiteindelijk met elkaar gaan vechten en is uiteindelijk in groepen verdeeld. Vrede is niet gemakkelijk en vraagt meer zelfdiscipline dan de meesten van ons kunnen of willen opbrengen. Geweld is steevast de snellere en gemakkelijkere weg naar verandering, je hoeft niet slim te zijn, of sterk, of zelfs vaardig, zolang je maar beschikt over de juiste wapens en bereid bent die te gebruiken.

Geweldloosheid heeft de potentie van geweld nog nodig

Daarom is het speciaal voor geweldloosheid belangrijk om de potentie van geweld nog te bewaren. De geweldloosheid zit in de innerlijke houding en rust, maar om te beschermen mag het grenzen stellen en bewaken, moet dat zelfs doen. Anders is het geen geweldloosheid, maar een onvermogen. Echt geweldloosheid is een keuze vanuit kracht, niet een oplossing vanuit weerloosheid. Het begint met staan en sterk zijn.

Respect biedt geen bescherming

Respect is belangrijk om te hebben, maar verwacht het niet van de ander. Niet iedereen reageert op respect maar iedereen reageert op kracht en geweld. De Tibetanen hadden veel respect voor de Chinezen, maar andersom kregen ze alleen minachting en disrespect.

Gewapende geweldloosheid

Alles verandert door een wapen. Als je iemand een geladen pistool in zijn gezicht duwt weet je dat je meteen zijn volle aandacht hebt en heel belangrijk bent voor die persoon. Als je wereldkampioen boksen bent zal die kennis genoeg zijn om vele anderen wat voorzichtiger te maken als ze je benaderen. Kombineer dat vermogen, of die kracht, met geweldloosheid en compassie en je hebt keuze.

Kies wijs, want ofschoon het mogelijk is de innerlijke vrede te handhaven terwijl je geweld gebruikt, zal de uitkomst van dat geweld zelden vredelievend zijn. Terughoudendheid en bereidheid om geweld te ontvangen zullen vaak de beste opties blijken te zijn.

Soms is enig geweld nodig om te begrenzen

Verder dan dat zal je soms moeten aanvaarden dat geweld om te begrenzen en ontwapenen op korte termijn de beste optie lijkt. Hoe je vanaf dat punt verder gaat zal bepalen hoe je naar vrede terug beweegt en het laat groeien.

Duurzame vrede maken we samen

Zoveel is wel duidelijk: we kunnen slechts duurzaam in vrede leven als het een gezamenlijke inspanning is en dus ook de omgeving (die ander) voldoende vrede en gunstige omstandigheden heeft en de mogelijkheid om in zijn behoeften te voorzien.

Vrede brengen in onze systemen en leefwijze

Vrede betekent ook dat we zelf geen onnodig geweld in onze systemen inbouwen en het geweld wat we al gewend zijn veranderen naar vrede, we mogen het geweld veranderen in kracht die helpend kan worden ingezet.

Vrede brengen in opvoeding, educatie, bedrijvigheid, consumptie, leefwijze

Het zou dus kunnen dat we opnieuw willen kijken naar hoe we onze kinderen begeleiden in het opgroeien hoe we bedrijvigheid organiseren, hoe we welvaart en verzorging invullen, wat we consumeren aan recreatie en voedsel en hoe we dat produceren.

Meer voor puur natuur kiezen

Er zit heel wat geweld in onze systemen wat we dus onszelf en elkaar aandoen. Misschien moeten we regionaler leven en meer verspreiden, meer handwerk kiezen waar we nu automatiseren, meer voor natuur kiezen in plaats van ons ervan af te keren, minder energie slurpen en grondstoffen die niet zomaar vervangen kunnen worden, meer tot leven komen.

Duurzaamheid vraagt grote stappen

Dat zijn geen veranderingen in de marge, maar ingrijpende stappen waarvan we moeten weten waarom we ze nemen. We gaan onszelf daarin tegenkomen, want we willen onze luxe niet opgeven, houden van het gemak dat automatisering en industrie ons bieden, we zijn gewend aan hun passieve vermaak.

Verslavingen opgeven die ziek maken

We zijn enigszins verslaafd aan de bling bling van de wonderen uit die hoek en de relatieve steriliteit van onze leefomgeving, maar zelfs los van het geweld dat in de systemen zit naar onszelf, elkaar en de natuur, los van het ziekmakende karakter ervan zowel geestelijk (depressie, burnout, stress) als lichamelijk (diabetes, hartziekten en andere welvaartsziekten), is het geen duurzame leefwijze en gaan we tegen tekorten aanlopen.

Onze leefwijze als voorbeeld

Er zijn nog miljarden mensen bezig naar onze leefwijze toe te bewegen, dus de roofbouw op de aarde neemt nog flink toe zelfs als er geen bevolkingsgroei zou zijn, en als we de prijs van deze leefwijze voor onszelf meer gaan doorzien, zal het gemakkelijker zijn om de motivatie te vinden tot veranderen.

Stoppen met consumptie van ruwe olie in voedsel

Dan begrijppen we dat het gekkenwerk is om 10 calorieën aan ruwe olie te verbruiken om 1 calorie voedsel te verbouwen, en misschien willen we dan oplossingen die geen ruwe olie gebruiken, en dus ook vrij zijn van pesticiden en kunstmest (dat o.a. van ruwe olie wordt gedestilleerd).

De natuur als blauwdruk

De natuur zelf gebruikt dat soort oplossingen, en gebruikt alleen zichzelf en de zon, maar wij dachten beter te kunnen. We kunnen besluiten betere rentmeesters te worden van de aarde en de natuur te ondersteunen in plaats van te vernietigen, we weten inmiddels genoeg om dat te kunnen (bijvoorbeeld holistisch management en permaculturen).

Echt voedsel in plaats van gemaksvoedsel

We kunnen de natuur als blauwdruk nemen. We kunnen besluiten om weer echt voedsel te eten (in plaats van het lekkere kunstmatige gemaksvoedsel dat we in de supermarkten vinden) en dat zelf klaar te maken, wat ook de gezondere keuze is. We kunnen mensen genezen met voedsel en leefwijze zodat ze geen (of minder) medicatie nodig hebben. We kunnen de verbindingen herstellen die we verbroken hebben.

Beter zorgen voor mensen

Dat betekent meer handen op het land en meer regionale economie, en dat is gunstig omdat met alle automatisering er gewoonweg ook te weinig werk is voor iedereen (en op de manier waarop we nu vragen oplossen, zullen er steeds minder mensen nodig zijn om onze spullen te maken).

Ook in de vervanging van mensen door machines zit geweld, en in de hoge eisen die we aan mensen stellen. Beiden creëren ziekte en armoede. Werken (zonder ruwe olie) op het land maakt de sportschool daarbij overbodig omdat je dan voldoende beweging krijgt. Dat is ook beter voor je lichaam.

Wil je meer vrede?

Het begint met de vraag: Wil je vrede of meer geweld en roofbouw? Vanaf daar is  het aan jou en mij om te kiezen.

Misschien vraagt het wat volwassenheid

Onvermijdelijk zullen er momenten van gefrustreerde behoeften ontstaan, en dan hangt het af van de stabiele volwassenheid van alle betrokkenen hoe dat zich uitspeelt. Onvolwassen zielen zullen op dat soort momenten de schuld elders leggen, in “onschuldig” slachtofferschap landen en gaan strijden, wat weer geweld in zich heeft, terwijl meer volwassen zielen teruggaan naar hun eigen aandeel en eigen mogelijkheden en doen wat ze kunnen om verder te komen. Als dat gecombineerd wordt met de bereidheid om een mate van lijden te verdragen en en elkaar te helpen, dan is er hoop, anders is er snel weer geweld.

Wees een vriend, schrijf een reactie

Vond je het interessant of heeft het je op gedachten gebracht, laat het dan weten in een reactie hieronder.