Deze bejaarde man wordt gezien als een levende inspiratie voor velen en een voorbeeld voor zijn generatie. Vorig jaar wist hij nog in zijn eentje de Himalaya te beklimmen en zijn op een veganistisch regime van wortels en appels rent hij elke ochtend nog tien kilometer voordat hij zijn drukke dag begint. Volgend jaar begint hij training voor de mount Everest en het afgelopen jaar schreef hij drie boeken, stuk voor stuk bestsellers. Praatprogramma’s staan in de rij om zijn visies over de wereld te horen en iedereen wil met hem samenwerken.
Deze negentigjarige is op de top van zijn kunnen. “Hoezo bejaard? Ik begin net“, hoor je hem steevast antwoorden als het om zijn leeftijd gaat. Het verleden is dood, de toekomst daar ga ik heen. Zijn volgende project is om de eerste man op mars te zijn en hij adviseert Apple over de nieuwste innovatiemogelijkheden. Had ik al vertelt dat hij op zijn 65ste astrofysica is gaan studeren en nu jongeren inspireert? Deze man is een held!
Werkelijkheid voor velen
Voor een gemiddeld bejaarde rond die leeftijd is het verhaal wel iets anders. De werkelijkheid is best deprimerend als je er met compassie en inlevingsvermogen op afstemt, nog deprimerender is dat wij als minder ouden die werkelijkheid mede creëren en daar ook zelf zullen eindigen. Alle bezit en rijkdom zijn geen bescherming. Waar je echt behoefte aan hebt komt uit een kloppend hart die zich niet laat kopen.
Een van de uitdagingen van toenemende leeftijd is dat er een punt komt waarop je steeds minder nodig lijkt te zijn. Je werkende leven is allang voorbij, je kinderen kunnen het zelf, en op een gegeven moment willen je lichaam en geest ook steeds minder meewerken en heb je steeds vaker zelf wat hulp nodig. Je wordt misschien wat vergeetachtig, houdt het tempo niet meer zo bij en je energieniveau neemt met de jaren steeds iets verder af. Je hebt veel verleden maar steeds minder toekomst.
Ook respect krijg je steeds minder, want huidige generaties houden boven alles van jong, snel en nieuw. Jouw levenservaring wordt gezien als te achterhaald en oud. Het volgende nieuwe is wat ons drijft, het oude wordt dus snel afgedankt. Vorig jaar, dat is pas oud. Heb je nog steeds dat type? Dit is de snelle consumptiemaatschappij en iedereen die erbij wil horen moet presteren en vooral rennen. Alles wordt snel afgedankt en achtergelaten, dus ook mensen. Je wordt dus niet meer zo vaak gebeld en bezocht en zakt steeds verder in vergetelheid.
Hoe emancipeer je als je lichaam en geest niet meer goed werken?
Je zult voor jezelf moeten opkomen. Oh, kan je dat niet meer? Is er geen gehoor meer? Jammer dan. Niet alleen jij vergeet zelf, ook de wereld om je heen wordt vergeetachtig naarmate je minder mee kunt doen. Prestaties in het verleden tellen nu niet. Als een afvalzak sta je aan de kant en je mag blij zijn als we nog bereid zijn zorg en onderdak te verschaffen (liefst uit beeld van alle aandacht). De relevantie van je bestaan weggegleden met de jaren.
Velen beginnen je ook steeds vaker te beschouwen als slechts nog een kostenpost en lastig. Je verworvenheden vergeten en ook je vreugde (je kinderen en kleinkinderen) komen je misschien niet meer zo vaak opzoeken. Jouw eigen behoefte aan gezelschap en levenslust neemt natuurlijk alleen maar toe, maar je wilt niet lastig zijn. Je vertelt jezelf dat het zo hoort, ook jij had het druk toen je nog relevant was en mee moest doen. We hebben nu eenmaal geen tijd voor elkaar.
Bijdragen in het verleden geven geen garanties voor de toekomst
Ooit was ook jij nog belangrijk, toen werd er naar je opgekeken. Toen kwamen je kinderen naar je toe om hen te helpen of richting te geen. Al met al hield je het ook lang vol, maar naarmate jouw leven steeds meer gevuld met thuis blijven en een toenemende hoeveelheid kwaaltjes en beperkingen, wordt het nu wel erg stil en vraag je af wie er nog behoefte aan je heeft. Is er voor bejaarden als jou nog wel een relevante plek?
Natuurlijk hoeven we niet allemaal zo oud te worden dat we onze aftakeling zo moeten meemaken, maar ook jongeren en volwassenen kampen al steeds vaker met zinloosheid en eenzaamheid. “Nuttig zijn” lijkt je een plek te geven, maar wat als je struikelt of valt en niet meer zo nuttig kunt zijn? Wat als je psychisch of fysiek beperkt raakt en misschien zelfs zorg nodig hebt. Ben je alleen nog maar tot last, een last voor anderen om te dragen en over te mopperen?
De behandeling van bejaarden is slechts een uitwas van hoe we met onszelf omgaan
Het probleem, voor zover je het zo wilt noemen, zit al in het weefsel van onze samenleving verweven. Eenzaamheid, stress en zinloosheid kruipen steeds meer omhoog en alleen drukke bezigheid, consumptie en dienstverlening aan anderen, lijken dat leed nog ietwat naar de achtergrond te duwen. Voor zolang het allemaal werkt, natuurlijk, want consumptie en werken alleen zullen het goede gevoel niet duurzaam in stand houden.
Als alle zelfmedicatie faalt, dan zijn er altijd nog wat chemische paardenmiddelen die geprobeerd kunnen worden. Zo slikken tientallen procenten van de beroepsbevolking inmiddels antidepressiva en werken we ons rot om dat goede gevoel op welke manier ook te behouden of terug te vinden.
Ouderdom komt met verlies
Naarmate de jaren verstrijken zal ook door al die activiteit heen de leegte steeds meer voelbaar worden en ontstaat vanzelf een behoefte aan een meer duurzame en zinvolle invulling van leven. Betekenisvolle relaties en echt geleefde verbindingen met andere mensen, lijken een sleutelcomponent.
Naarmate je ouder en ouder wordt, kom je vanzelf op een punt dat je mobiliteit steeds meer afneemt en je wil om te rennen afneemt. Als je pech hebt, dan verlies je eerder je verstand dan je lijf en mogen anderen toezien hoe je langzaam wegteert terwijl je steeds minder begrijpt en kunt.
Behoeften veranderen, mogelijkheden ook
Je kan als bejaarde het snelle tempo van voortdurende veranderingen ook niet altijd meer bijbenen en natuurlijk mag je rusten van je eerdere bijdragen. De betekenis van rennen en hebben wordt langzaam steeds meer vervangen door het verlangen naar betekenisvolle relaties en mensen die echt om je geven.
Geen plek, of relevantie, meer hebben, dat maakt je onzichtbaar voor de massa en dat is weer het andere uiterste. Je wilt er nog steeds wel bij horen en gekend worden. Voor de sociale wezens die we zijn, is er geen grotere straf dan vergeten worden, dan er niet meer bij horen.
Maatschappelijk kapitaal
Is er nog iemand met tijd van leven, die in de gaten heeft dat hij ook waardevol bent? De verplegers en verzorgers krijgen steeds minder tijd en steeds meer opdrachten, vanwege steeds verder afgeknepen budgeten, dus die mogen ook nauwelijks nog aandacht geven. Aandacht geven staat niet in het takenpakket. Je bijdragen van vroeger, leggen nu nog maar weinig gewicht in de schaal.
Medicatie als vervanging voor persoonlijke aandacht
Steeds vaker wordt dus medicatie ingezet als zoethouder voor bejaarden die om aandacht en begeleiding vragen, of gewoon hun frustraties uiten. We doen het naar hun net als naar onze kinderen, waar de (spel)computer en televisie het gebrek aan aandacht moet compenseren.
De betekenis van productiviteit
Degenen die kunnen rennen…, die moeten dat ook vooral doen en hard. Steeds harder opgezweept, tot ook zij breken. Dat is wat we productief noemen! Geduld is een slechte eigenschap geworden.
Is de betekenis van productief soms dat steeds meer gratis producten duur betaald worden door patenten, en onze huizen, vuilnisbelten en agenda’s steeds voller worden? Waar blijft onze levenskwaliteit in dat plaatje? Waar is de verbinding?
Smachten naar menselijk contact
Je bestaan wordt op hoge leeftijd alleen maar leger en eigenlijk smacht je dan naar contact, eigenlijk smacht je naar relevantie, eigenlijk wil je nog dolgraag gezien worden en erbij horen, in de ogen van anderen kijken en zien dat ze je nog nodig hebben.
Er lijkt alleen geen plek meer te zijn waar je nodig bent, of zelfs gewenst. Ja, toen je er zelf nog op uit kon en consumeren, toen was er nog genoeg aandacht en contacten, maar nu is het stil geworden en vervuilt je omgeving langzaam. Ook jij bent stiller geworden en blijft steeds meer op je stoel zitten. De tv geeft je nog enige troost.
Wie herinnert zich je waarde en bijdragen?
Een plek blijkt iets dat je moet kopen of actief creëren. Als je dat (om wat voor reden ook) niet meer kan, dan vergeten we je als samenleving en mag je blij zijn als je nog verzorgd wordt. Gelukkig zijn er nog mensen die herinneren dat ook zij daar kunnen (en zullen) komen en die wel zorg willen bieden. Zij maken zich hard voor wat nodig is en werken misschien zelf in de (mantel)zorg. Maar hoeveel zullen dat er straks nog zijn? Voelen bestuurders zelf wel genoeg de pijn?
Samenleving of kinderen?
Hopelijk heb je nog kinderen, of nog beter: kleinkinderen, en hopelijk hebben die nog wat tijd en aandacht voor je en vinden je nog lief. Dan behoor je tot de gelukkigen. Dan wordt je misschien nog eens gebeld, of zie je een blij enthousiast gezicht van een jong kind. Jonge kinderen maken je blij en vinden het nog fijn om je te zien en snoepjes en aandacht te krijgen. Je laat je graag uitleggen wat zij al kunnen.
Als je eigen kinderen nog hun autoriteitstrauma aan het oplossen zijn (een erfenis van hun opvoeding), dan heb je gewoon pech en zijn ze boos op je, of komen slechts nog plichtmatig. Zonder kinderen ben je gewoon heel veel alleen en hoop je dat thuiszorg en vrijwilligers je leegte een beetje helpen vullen. Je behoort tot de vergeten leeftijdsgroep.
De ongemakkelijke waarheid
Eenzaamheid en zonloosheid is een lot dat de meesten van ons uiteindelijk zullen delen. We denken er natuurlijk liever nog niet aan, pas als we ermee geconfronteerd worden, pas als het al te laat is, pas als het echt niet anders kan.
Liever denken we aan opbouwen, aan wat we willen bereiken, dan aan onze eigen aftakeling en dood. We zijn graag met kinderen omdat we zien hoeveel mogelijkheden ze ontwikkelen. Zij hebben nog toekomst en zullen ons later moeten dragen.
Is het nodig?
Is het nodig dat ouderen zo afgezonderd en alleen leven? Kunnen ze nog nut en betekenis hebben en ergens deelnemen? Of schrijven de jongeren de ouderen af en moeten ze maar uit beeld? Hoe zal het ons vergaan als we zover zijn? Niet meer werken is misschien fijn zolang je gezond bent, maar wat als je wegzinkt naar vergetelheid?
Een mooi voorbeeld van liefdevol betrekken
In de onderstaande video vind je een voorbeeld van een goed idee dat naar beide kanten goed uitwerkt. De dieren zijn geholpen en bejaarden hebben contact en kunnen nog iemand verzorgen en daar betekenis aan ontlenen. Het is een idee dat voeding geeft en nog plezierig is ook.
Een asiel in Arizona zocht hier een oplossing voor een probleem. Als je een ander idee zoekt, lees dan het artikel over dansen met je ogen en handen nog eens. Ook dat is een goed idee, waar jong en bejaard elkaar ontmoeten en leren kennen.
Een warm idee als oplossing
[fbvideo link=”https://www.facebook.com/whocarespuntme/videos/1013163922146715/” width=”660″ height=”” onlyvideo=”1″]
Kloppen onze maatschappelijke plannen wel?
Is het achteraf wel zo’n goed idee om generaties, en individuele mensen, zo uit elkaar te trekken naar hun eigen getto’s? Om een maatschappij te baseren op verdeling, productiviteit en vrijheid? Zijn we voor elkaar alleen maar nuttig, of anders te lastig? Zijn mensen op zichzelf verder niet menswaardig?
Alleen wie druk doet, telt mee
We kunnen steeds moeilijker samenleven en hebben steeds meer persoonlijke ruimte nodig. Misschien alleen nog vanaf de relatieve veiligheid van een beeldscherm dan? In plaats van elkaar naderbij te komen, jagen we degenen die traditioneel de zorg voor ouderen en kinderen (de huisvrouw en moeder) droeg moet maar snel de keuken uit. Dat is moderner en we hebben per slot genoeg in haar geïnvesteerd.
Die investering moet terugbetaald worden in maatschappelijk nut, anders dan het opvoeden van kinderen en het verzorgen van onze ouderen. Zij moet ook maar bijdragen en druk doen, dan telt ze tenminste mee in de statistiek. Bovendien kan zij dan net zo overspannen en rusteloos worden als we graag zien in onze arbeidskrachten.
Ontspannen werknemers zijn gewoon niet productief genoeg. Ze moeten tot de grens van hun kunnen opgejaagd worden en liefst proactief meelopen. Passie noemen we dat, tenminste dat kan het zijn als ze iets doen waar ze werkelijk achter staan. Heel vaak is die passie slechts een form van opgefokte frustratie en angst. Want wat is stress anders dan angst?
Is er wat te leren van groepsculturen?
Hoe doen groepsculturen dat eigenlijk? Hoe geven ouderen, volwassenen en jongeren daar nog aan elkaar? Wat is het effect van de kruisbestuiving tussen alle leeftijdsgroepen, hoe lastig dat misschien soms ook lijkt als je tegen verschillen aanloopt?
Hebben we misschien ook nog iets te leren van bijvoorbeeld Arabische stamculturen waarin jong en oud nog dicht op elkaar leven en met elkaar samenwerken? Deze culturen hebben ook hun problemen, maar daarom hoeft niet alles eraan perse verkeerd te zijn.
Is het bijvoorbeeld verkeerd als moslim families hun geld bij elkaar leggen zodat een van hun kinderen zonder hypotheek een huis kan kopen om een gezin te starten? Is het echt zo verkeerd als ouders gewoon bij hun kinderen en kleinkinderen leven en hun kleinkinderen helpen verzorgen? Is het verkeerd als een moslim familie elkaar helpt om een bedrijf te starten of renteloos geld aan elkaar uitleent?
Is het vreemd om liever te helpen dan elkaar dood te concurreren? Is het echt verkeerd als een vrouw liever voor haar gezin hard werkt en voor moeder en kinderen zorgt, terwijl haar man hard werkt om voor geld te zorgen? Mag een gezin, mens of cultuur ook daarvoor kiezen?
Een sterke gemeenschapszin heeft veel voordelen als de gemeenschap als een thuis voelt. Kan een familie een zelfredzame gemeenschap zijn waarin de leden elkaar kennen en waarderen en helpen? Waar en hoe zijn wij dat thuis eigenlijk kwijtgeraakt?
Zijn wij nog in staat tot gemeenschap, tot samenleven?
Of is dat gewoon niet vrij en productief genoeg voor ons? Zijn we liever alleen op ons eigen eiland, daar waar we zelf baas zijn? Veilig achter gesloten deuren, druk bezig… met wat eigenlijk? Wat is er precies zo belangrijk dat anderen maar moeten wegblijven?
Slaven van systemen en machines?
Misschien zijn de machines wel de baas en zijn wij slechts knechten die mogen denken dat ze de baas zijn. Misschien is onze rol om de machines te voeden, genezen en verzorgen. Zou dat de echte waarheid zijn, de ongemakkelijke waarheid? Die zit er veel in dit onderwerp. Liever snel verder gaan, dan maar.
Medemenselijkheid zijn kan zo heerlijk zijn
Ik hou van de menselijkheid in deze oplossing. Gewoon jonge poesjes en ouderen die lekker kunnen vertroetelen en spelen. Heerlijk. Het kost niets en lost een probleem op. Kan dat vaker?
Mensen afgezonderd laten aftakelen is erg wreed
Wegkwijnen als demente bejaarde is verschrikkelijk mensonterend. Zelfs als de verzorgenden lief zijn en wat tijd voor je hebben, is het slechts wachten tot je lichaam stopt of je geest verdwenen is. Wie zou zelf zo oud willen worden? Mag ik een pilletje als ik zo irrelevant wordt en mijn geest volledig afwezig is geraakt?
Terug naar de tekentafel?
Misschien toch maar eens opnieuw nadenken over hoe we samenleven?
Misschien toch maar eens opnieuw nadenken!
Bonusinspiratie: De rusthuisklas / intergenerationeel leren
[fbvideo link=”https://www.facebook.com/klasse/videos/10154272830104005/” width=”660″ height=”” onlyvideo=”1″]
Geef een reactie