Een waardig en compleet leven

Regelmatig laat ik me diep raken door een lijden dat ik mag kennen. Een verhaal over diepe eenzaamheid, een diep verdriet op zoek naar iemand die er voor je is. Een verhaal over een verlies, of een diepe pijnlijke verlangen. Ik ontmoet mensen die vertellen over hun pijn rondom incest, misbruik of hun onmacht om relaties goed te krijgen. Ik hoor over het levenslang zoeken naar een plek en zingeving. Diepe verlangens, naar iets dat aan alle offers, gemis en inspanningen betekenis zal geven. Het verlangen naar een sleutel, die alles de moeite waard zal maken, een weg uit de strijd. De zoektocht naar een passende metgezel, die compleet maakt wat zo incompleet en alleen voelde. Het verlangen naar intieme betekenisvolle relaties. Kunnen we waardig en compleet leven, te midden van zoveel pijn en onmacht? Is pijn nodig, zelfs belangrijk, om compleet te kunnen zijn? Zullen we het aangaan?

Is pijn een gebrek of een belangrijke waarde?

Dichtbij mensen komen, in hun intiemste verlangens, is zowel mooi als ontroerend. In die ontmoeting resoneert ook de eigen pijn en leegte lekker mee. “Kan je samenleven met je lijden?” is een mooie vraag die hierbij opkomt en als ik dan naar mezelf kijk, dan voelt dat deel in mij helemaal welkom, kloppend en erbij horend. Ik heb ook behoorlijk gewerkt om eerlijk en compleet te blijven. De eenheid wordt behoorlijk uitgedaagd om verdeeld te raken.

Wie begrijpt hier iets nog niet?

Ik begrijp er niets van als mensen willen dat ik de zwaardere delen opgeef, omdat ze denken dat ik dan beter af zal zijn. Het is mijn wens om diep te zijn en al mijn worstelingen zijn daarin waardevolle hulpbronnen. Ik koester ze, ofschoon ze niet altijd gemakkelijk zijn. Ze zijn echter een gewaardeerd deel van mij, waarin ik veel waarde heb gevonden.

Als ik familieopstellers hoor vertellen dat je vrij moet worden van je ouders, of je familiesysteem, en daarmee van de zwaarte en pijn die in je doorleeft, dan begrijp ik dat eigenlijk ook helemaal niet. Hoe kunnen ze dat stellen en toch goed zijn in hun vak?

Het gaat zo in tegen alles wat Bert Hellinger ons heeft geleerd en wat hij ons voorleefde. Leren familieopstellingen ons niet juist dat heelheid zit in het verbinden met ons systeem en er volledig deel van zijn? Gaat het niet juist om het toestemmen van dat wat ongewenst is en er toch ook bij hoort?

Wat speelt hier? Begrijp ik het nog niet genoeg, of zijn zij het die nog iets niet helemaal hebben begrepen? Zit er nu waarde in lijden, of juist niet? Moet je naar lijden toe en erin, of juist ervan weg? Het zijn belangrijke vragen voor een hulpverlener, om antwoord op te hebben. Dit antwoord is erg nodig als je waarde-vol hulp wilt verlenen en een bekwaam gids wilt zijn, door dit oerwoud van psychische en fysieke pijn.

Waarnemen zonder inmenging

Ik vermoed zelf dat zij iets nog niet begrijpen, aangezien familieopstellers als geen ander de waarde horen te kennen van “waarnemen hoe het is”. Het waarnemen zonder een eigen doel of beweging te in te brengen staat centraal in de werkwijze die Hellinger ons voordeed.

Zijn werk gaat over de ontdekking dat werkelijkheid anders is dan wat wij erover denken en de waarde van stil waarnemen om daarmee te ontdekken hoe iets echt is (in plaats van hoe wij willen dat het is). Stil blijven en wachten tot iets zich toont is belangrijk in zo’n werkwijze, net als contact hebben met dat wat fluistert in jezelf en zich pas toont als je stil genoeg bent.

Hellinger zelf heeft heel zijn loopbaan ernaar gestreefd om zichzelf steeds meer uit het veld te houden zodat de beweging van het systeem zo zuiver mogelijk waargenomen kon worden. Niet het oplossen van pijn was zijn motief, maar het ontdekken van liefde en de werkelijke beweging van leven. Hij ontdekte dat alles al goed is en dat onder elke pijn en diepe liefde schuil gaat.

In de wereld van Hellinger (en familieopstellingen) is verandering mogelijk en misschien zelfs waarschijnlijk, maar ook totaal onnodig. Een beweging naar dood is in die wereld een even zo goede oplossing als elke andere beweging, zolang je als buitenstaander er geen oordeel daarop projecteert. Er zit schoonheid in elk offer en de liefde die daarin schuil gaat.

De neiging tot inmengen

Dus hoe kan een familieopsteller dat nu opeens zo cru vertalen in zoiets als je losmaken van je ouders, of het loskomen van pijn? Ik vraag me dan af wat hun eigen relatie is met het onderwerp psychische pijn en of daar een antwoord zit? Wat verdraagt de opsteller zelf niet waarom deze beweging belangrijk werd? Hier toont zich de grens van de opsteller, niet van zijn cliënt.

Elke beweging is waardevol

Familieopstellingen leren ons dat elk pad en elke dynamiek, elke beweging, uiterst waardevol is. Het mag veranderen, maar dat nooit hoeft, zeker niet vanuit een oordeel van iemand die niet eens behoort tot dat familiesysteem. We komen dan dichter bij waarheid en de ware aard van werkelijkheid, maar ons idee over de individuele zeggenschap en de maakbaarheid van ervaringen wordt daarin wel uitgedaagd.

Verdragen we het om het lijden van de ander aan te zien en ons met die ander te verbinden en toch niets te doen? Of verdragen we het niet en is het voor onszelf nodig om die ander in onze wens te duwen, terwijl we oordelen en emoties projecteren op alle betrokkenen in de ander? Kunnen we de liefde in het veld verdragen en de offers respecteren? Hier gaat het werkelijk om bij familieopstellingen. Onze innerlijke dwingeland heeft het er maar moeilijk mee en onze emoties begrijpen er weinig van.

Wat is de waarde van een diepgaande verbinding?

Ik vraag me af: “Hoe waarderen mensen met zo’n standpunt de verbindingen en de diepgang eigenlijk?” Een verbinding zonder offers is bijna niet denkbaar en zeker niet duurzaam, dus hoe denken zij eigenlijk over die begrippen? Hoeveel inzicht hebben zij in de bewegingen van liefde,  als dat wat is een last is waar je snel vanaf moet, in plaats van een liefdevolle verbinding en kracht.

Je kan toch niet je eigen bron en liefde opgeven? Wat zou het effect zijn van een dergelijke daad (als het al zou kunnen)? Alles mag ontwikkelen, maar een wilsbestemming erop leggen van buitenaf lijkt zo gewelddadig en vrij van enig begrip?

Is het lijden er zonder reden, dan? Is er geen betekenis in het offer en mag degene die offert zijn cadeau geven, zelfs als wij er anders over denken? Bestaan er wel bewegingen (en ervaringen) die vrij zijn van de liefde die we in familieopstellingen zo rijkelijk voorbij zien komen? Als iemand het zou mogen begrijpen is het een leerling van Bert Hellinger.

Noodzakelijke expressie van liefde

Als ik voor mezelf spreek, dan is mijn diepste inzicht dat liefde om expressie vraagt en dat elke expressie van liefde de vorm heeft van een offer. Pas in het offer blijkt de liefde en pas in die expressie krijgt het zijn betekenis en ontstijgt het uit het niveau van slechts een lippendienst.

De conclusie die ik uit dit inzicht haal is daarom dat hoe groter het offer is, hoe groter de liefde die erin getoond wordt en hoe groter de betekenis. In het offer verandert liefde van iets zonder gewicht noch waarde in iets dat krachtig en betekenisvol is.

Natuurlijk kan het zijn dat liefde nog niet is uitgedrukt, maar als potentie wel aanwezig is. Die liefde is dan echter moeilijk te ervaren, en leeft mogelijk vol van verwarring en drama, in afwachting op het moment waarop het zich kan uitdrukken.

Een dergelijke liefde vindt je vooral in de psyche terug, met een chaos aan beelden en emoties om zich heen. Deze chaos inspireert tot vele woorden en verhalen, maar blijkt een uitermate emotioneel lichtgewicht als je de echte versie ontmoet.

De liefde die voor de test van zijn expressie slaagt en daarmee betekenis kreeg, die is veel rustiger en waardiger en vooral stil. Die heeft vrede met zijn gift en maakt een mens compleet. Deze liefde kan de vorm van leven of dood hebben, maar overstijgt zijn vorm.

Het is daar waar de kracht van loyaliteit aan de eigen historie en het eigen systeem zich toont en voorbij de woorden en emoties gaat. Deze liefde maakt nederig, maar ook een compleet deel van het grote. Het is om stil van te worden.

Verbindingen zijn uitdagend voor ons leren

Natuurlijk begrijp ik de opsteller die uit het lijden wil brengen natuurlijk ook wel een beetje, want juist verbindingen maakt dat relaties uitdagend of moeilijk worden. Je gaat van alles voelen en wordt erin uitgedaagd op je focus, zelfstandigheid en stevigheid. Deze uitdaging is niet altijd gemakkelijk te verdragen.

Moeten we dat dan opgeven, omdat het gemakkelijker is? Moeten we de moeilijkere verbindingen opgeven, ten gunste van een lichter leven? Wat maakt zo’n leven dan zoveel waardevoller? Waarom is het leven dat we verdragen en gemakkelijker vinden, beter dan het zwaargewicht dat ons doet kiezen, offeren en groeien?

Wat is een waardig leven?

Zou mijn leven beter zijn zonder de elementen die me gemaakt hebben? Zou het dezelfde waardigheid hebben, als het alleen maar licht zou zijn geweest, of was? Zou ik net zo wijs zijn en zou ik net zo goed kunnen helpen, wanneer ik geen relatie had met pijn, gemis, of de existentiële eenzaamheid die we allen zo goed kennen op de momenten dat alle afleiding wegvalt en we alleen zijn met onszelf?

Hoe kan ik compleet zijn als ik elementen van mijzelf en mijn ervaring opgeef, als ik de verbindingen afkeur of ontken? Is het niet juist beter om je gemis te kennen en er een relatie mee te hebben zodat je het als een vriend nog eens kan opzoeken en met jezelf zijn?

Hoeveel pijn maakt kolen tot diamant

De pijn is waardevol en hoeft nergens heen, ook als het de vorm heeft van een chronische of terminale ziekte. Het is de kracht die van kolen een sprankelende diamant maakt. De kracht van de pijn en druk zit nog steeds in de verpakt, en zonder die kracht zou het gewoon weer kolen zijn. Het geeft diepgang aan de lichtheid, herkenbaar als een sprankeling.

Alles is nodig en maakt je rijker

Wat ik draag en heb meegemaakt, maakt dat ik goed ben geworden in afstemmen en dat ik kan dragen wat er is bij anderen die hun diepste zielenroerselen open leggen. Het maakt dat ik door de verhalen heen de kern zie die verborgen wordt onder een veelheid van afleidingen. Het maakt me tot een rijker mens die veel begrijpt en anderen vrij kan laten in hun bewegingen.

Je vermogen tot afstemmen komt uit je lijden

Er zijn er die zeggen dat je eerst zelf al je leed of pijn moet hebben opgelost voordat je anderen mag helpen, maar ikzelf ben blij dat er regen is naast de zon, storm naast de stilte. De aanwezigheid van beide kanten voelt goed, voelt compleet, voelt juist en waardig. Ik zou niets kunnen met slechts dat deel dat gemakkelijk is. Het zou incompleet en leeg voelen en er zou niets te doen zijn, geen verbinding, geen liefde.

Wie zijn het die willen dat je vrij wordt van je pijn, die zeggen dat je eerst schoon moet zijn voordat je kan helpen? Zou het kunnen dat zij de pijn zo slechts nog verdragen dat ze er innerlijk of uiterlijk afscheid van genomen hebben en het niet echt meer kunnen ontmoeten? Waarom zou iemand die vrij is van pijn, die de diepgang van het spoor in hem niet meer voelt zoiets zeggen?

Boeddhisten zeggen dat de mooiste bloemen uit stinkende modder komen. Modder is dus een belangrijke voeding voor bloemen

De leugen demonstreert zich in gedragingen

Nee, ik zie en hoor nog steeds de leugen in dat soort anti-pijn woorden. De poging tot het schoonmaken van de omgeving, het weggaan van een ongemakkelijk gevoel. Zelf-geruststellend, misschien gesteund door velen, maar desalniettemin een onwaarheid dat een eindpunt predikt waar nauwelijks nog leven in te vinden is.

Het is de tak die stevigheid mist, of moet vluchten van de wind. Hij droomt van een jonge spruit die nog onaangeraakt is, fris en schoon. Maar kent die wel werkelijk compassie? Hoe kan je meereizen met iemand die gaat waar jij niet meer kunt gaan? Hoe kan je reizen als je altijd weg wilt of moet? Hoe kan je meereizen als je bang bent voor de bestemming of die afkeurt? Moet je de weg niet eerst kennen en hem kunnen volgen voordat je zinvol iemand de weg wilt wijzen?

Beperkingen van de Boeddha

Hoe haal je iemand op van een plek waar je zelf niet meer heen kunt? Is dat niet de eigenlijke zwakte van de Boeddha, dat hij te “vrij” is om nog te kunnen afstemmen? Kan een Boeddha nog wel met iets anders verbinden dan met de beoefening die hem uit zijn lijden houdt? Is hij zelfs nog wel levend? Nee, laat mij maar mijn pad volgen. Er is veel waarde hier.

Dankbaar voor

Ik voel me dankbaar dat ik op mijn manier mag bijdragen aan levens van de mensen die verlangen, worstelen, zoeken en vragen. Ik ben blij dat ik mag meekijken en stil mag zijn in hun verdriet. Ik voel me afgestemd en waardevol, helemaal in mijn element als ik dat weer mag. Er zijn mooie verhalen die voorbij komen, maar voorbij die verhalen zijn mensen die compleet willen worden, mensen die willen thuiskomen en niet wisten hoe of waar.

Meer mogelijk dan je denkt

Velen van hen wisten nog niet wat mogelijk was en hoe daar te komen en gelukkig heb ik nog wel wat geruststellende puzzelstukjes (verhalen) voor het bewuste brein. Merendeels gaat de verandering zelf echter onbewust en is dat ook goed. Niet dat wat vertelt wordt is van belang, maar de ervaring zelf en de beweging die in met moment plaatsvindt. Dat mogen we ons brein echter niet laten weten, want dan gaat het denken dat het niet belangrijk meer is en raakt het gekwetst.

Angstig brein

De woorden die gewisseld worden ondersteunen het brein, zodat het rustig blijft en zich er niet teveel mee bemoeit. Het bewuste brein denkt meer dan hij weet, maar is ook een hoogmoedig kind dat veel onrust kan schoppen als het angstig wordt over zijn plek en rol.  Angstige breinen doen gekke dingen.

We moeten ons dus verhouden met onze denkwereld en het geruststellen. Ook hij heeft een plek en hoort erbij. Geef het dus wat voeding en verzorging, en het staat toe dat ook het diepere niveau zich toont en oplost. Dat diepere niveau geef ik soms het woord ziel of bron.

Voorbij de hoogmoed

We zijn allen klein in het oog van het grotere en zondig in het oog van het smetteloze, maar dat is slechts zoals het moet zijn. We kunnen het goed hebben, samen, als we daarin onze plek vinden. Thuiskomen is vooral dat, thuiskomen in de plek die je al had toen je kwam.

Je reis is slechts om voorbij de dwingeland te komen in het gemis dat we met elkaar delen. De reis is waardevol, en je mag erin niets verliezen, of weggooien. Wat niet meer nodig is, lost zichzelf wel op en hulp is dichtbij.

Zwaargewicht

Wat mijzelf betreft… Ik voel me compleet vanuit mezelf en weet dat ik nooit een lichtgewicht zal worden. Dat is goed, want in de diepgang zit veel waarde die ik waardeer en wil kennen. Ik weet dat er ook vele andere wegen zijn en vele andere diepgangen, ook die mogen er zijn. Geen leven en geen verhaal is precies gelijk, ook al zoeken we op een ander niveau misschien wel hetzelfde in een eigen vorm. Antwoorden zijn persoonlijk.

Existentiële eenzaamheid

Een van de meer pijnlijke feiten in ons leven is dat we diep kunnen verbinden, maar elkaar nooit helemaal zullen kennen. We zijn dus altijd deels alleen, hoe graag we dat ook anders willen, begrensd door onze wederzijdse belevingen (slechts enigszins verhuld doordat we dezelfde woorden gebruiken).

De verbinding maakt compleet

Gelukkig is het de verbinding die ons compleet maakt, die de eenheid van wie we zijn herstelt. Dat is geen metafysisch gegeven, maar heel praktisch te vinden in ons verleden, onze familie en vooral onze ouders. Kunnen we lang genoeg stil zijn en erbij blijven, bij onze drukte, boosheid en verdriet over wat we missen? Of moeten we blijven rennen en werken en zoeken?

We kunnen de verbindingen vinden en ons ermee verhouden. We kunnen ze erkennen en integreren. Als je dat diep genoeg kunt, dan kan ook jij compleet zijn in jezelf, en dan is het wonder dat al het andere waar je zo’n last van had zich vanzelf oplost en je er nooit meer voor hoeft te werken. Je wordt dan wat stiller en rustiger, maar het zal beter voelen.

Er is altijd iets dat we opofferen voor wat we krijgen

Wat je hebt opgegeven op dat pad? Wat sneuvelt er? Je eisenpakket en het idee dat je controle hebt. Wat je terugkrijgt is veel waardevoller dan die ideeën: een thuis voor jezelf, rust, stabiliteit, stevigheid, kracht. En het wonderlijke? Als je deze prijs eenmaal hebt gevonden, raak je hem niet meer kwijt. Er is geen weg meer terug. Leven stroomt vooruit niet achteruit.

Het klopt precies

Waar je vandaan komt klopt dan precies voor jou. Daarin zit je volmaaktheid en daar ben je compleet. Geen man, geen vrouw, misschien nog een mens, maar misschien ook slechts nog een vonk leven verbonden met ander leven. Waarom strijden en zoeken als je al compleet bent? Wie zou er nog zijn om mee te strijden, in dat geval? Wat heb je dan verder nodig?

Vanuit eenheid is nog steeds veel mogelijk, maar de noodzaak en urgentie vallen van je behoeften af zodat je vrijer zult zijn om ernaar te bewegen.

En je reis naar eenheid? Daar kan je hulp bij krijgen. Vraag het gewoon eens.

Is het altijd goed om terug naar je ouders te gaan?

Voor je met je ja-maars komt, zal  ik de resterende vragen nog maar even zelf stellen: Is het mogelijk om de eenheid te herstellen door terug te gaan naar je ouders? Is het ook goed op te doen? Het antwoord is Ja, ongeacht omstandigheden of verhalen.

Het kind in pijn wil nog steeds naar zijn ouders, maar het is ofwel te pijnlijk ofwel te ‘onmogelijk’ geworden om erheen te gaan. Vaak is er woede (die niet eens van het kind zelf hoeft te zijn) en vaak is er onmacht en frustratie.

Het verhaal belemmert alleen ons bewuste brein

In mijn werk heb ik kinderen zien thuiskomen bij hun ouders, na jeugdervaringen vol geweld, ouderlijke afwezigheid, misbruik, miskenning, verwaarlozing en zelfs incest. Het kind laat zijn ouders nooit echt los en draagt wat het vanuit het familiesysteem aangereikt krijgt, hoe zwaar de last ook wordt. Het weet gewoon niet meer hoe het terug kan, dat is alles.

Goede familieopstellers eren de ouders voor het kind

Goede familieopstellers en therapeuten weten dat, en zorgen eerst dat de ouders weer beschikbaar zijn en werken dan met het kind aan terugkeer. Als de ouders in het systeem beschikbaar zijn, dan kan het kind weer beginnen met uitreiken en beginnen met vertrouwen. Uiteindelijk is dat wat het wilde. Thuis is waar je ouders en voorouders zijn.

Het kind wilde thuiskomen, maar het was gewoon niet veilig of te pijnlijk. Het is een innerlijk iets, meer dan een uiterlijk iets. Het kan op enig moment onmogelijk lijken om nog met de ouders te leven in de wereld, maar innerlijk kan het kind niet anders. Familieopstellers weten dat ze ouders moeten eren en helpen.

Loyaal tot aan de dood en voorbij

De waarheid over het kind is: Het is loyaal tot aan de dood, zelfs als het dat niet doorheeft. De verbinding was er al die tijd al, alleen de weg naar die verbinding leek geblokkeerd door pijn. Als het maar veilig was… als de woede, afkeuring en angst maar zouden oplossen…

‘Zomaar’ veranderen lost veel op

Is het mogelijk? Kan het kind “zomaar” uit zijn woede, angst en afkeuring stappen? Het is een legitieme vraag, en ons bewuste brein heeft er moeite mee. Het antwoord is: Niet zonder meer, toegegeven, maar het is zeker mogelijk en vaak gemakkelijker dan je denkt.

Het kind wil het ook, op een dieper niveau. Veranderingen op dat diepere niveau veranderen alles op alle andere niveaus. Opeens valt de last van je schouders en lossen emoties spontaan op. Het is een wonder! Niet echt, het is gewoon hoe onze natuur werkt.

Wordt het niet eens tijd?

Ik vraag me af… wordt het voor jou ook niet eens tijd om thuis te komen? Hoe zou het zijn om eens een familieopstelling te proberen, een helpende hand te vragen, of wat te leren wat je nog niet kende? Wat je draagt kan zich oplossen, moeiteloos en zonder huiswerk.

Stel gerust eens een vraag, of schrijf hieronder wat je beweegt en roert…