Tien sabotages: een handboek in doelen saboteren

Als je wilt leren hoe je op vanzelfsprekende wijze je doelen kunt bereiken, is het ook belangrijk om te verkennen op welke wijze je doelen saboteert. Per slot is een van de manieren waarop je gemakkelijker je doelen bereikt om te stoppen met die sabotage. Vandaag schrijf ik dus een praktische handleiding in tien stappen: “Hoe saboteer ik doelen?”. Het is een compact handboek voor de ervaren saboteur. Lees het met lichtheid en wees mild wanneer je iets herkent. Je kon er nog niets aan doen. Je deed gewoon wat elk voorbeeld in je leven ook deed.

Nuttige lessen in sabotage

Het doel van dit artikel is om je allerlei manieren te leren om doelen te laten mislukken. Wees gerust, je kende deze manieren al ruimschoots, dus het wordt een feest van herkenning. Je mag het lezen met enige (zelf)humor, want het schijnt een beetje licht op de gebruikelijke gekte van ons mensen. Het zijn belangrijke lessen, die ons uiteindelijk gaan leiden naar wat we werkelijk willen: Beter doelen stellen en die doelen gemakkelijk en vanzelfsprekend bereiken. Het is een stap naar moeiteloos leven.

Je mag je brein geruststellen

Wees alvast gerust… Ofschoon dit een artikel is die je een aantal handvatten geeft over wat niet te doen, ga ik ook nog schrijven over wat wel te doen. Ik heb besloten die twee artikelen los van elkaar te schrijven, omdat je anders in dezelfde maaltijd zowel negatieve doelen (iets vermijden) als positieve doelen (iets bereiken) consumeert.

Als je eenmaal de lessen van dit artikel hebt geleerd, is het eigenlijk veel wenselijker om je aandacht onverdeeld te leggen bij wat je wilt bereiken. Als je eenmaal weet hoe je dat kunt doen, dan stel je betere doelen en bereik je die vanzelfsprekend veel gemakkelijker. Die tweede maaltijd kan je dus nog verwachten. Iets om naar uit te kijken.

Eerst vertel ik je hoe je doelen voor jezelf saboteert en hoe je het bereiken ervan minder gemakkelijk maakt. Dan weet je alvast hoe je dat doet en kan je nagaan of je dat wilt blijven doen. Natuurlijk blijft het ook hier niet daarbij. Je zult merken dat je al heel wat positieve elementen aangereikt krijgt, maar de echte focus daarop komt later.

Breng jezelf vandaag dus maar in een staat waarin je trots kunt zijn op je vermogen om je doelen te saboteren. Vaardigheden zijn vaardigheden, ook al wil je ze liever niet altijd inzetten. Soms zullen ze heel handig voor je zijn en dan heb je ze alvast maar.

Startpunt voor doelen

Wellicht herinner je nog het artikel “Hoe stel je doelen en hoe bereik je ze“? Daarin staan alvast ook wat positieve stappen vermeld. Je leest er bijvoorbeeld over slimme doelen stellen en de 6 elementen van een positieve innerlijke houding. Het is de moeite waard om ook die nog te lezen en gebruiken.

Laten we snel beginnen. 10 sabotages te gaan!

Eerste sabotage: Negatieve doelen stellen

Een van de belangrijkste saboteurs van doelen is dat we vaak negatieve doelen stellen. Dat werkt als volgt. Je bedenkt welk gedrag je wilt veranderen en doet dat door na te gaan wat je niet meer wilt. Je zegt dan bijvoorbeeld “Ik wil geen schulden meer hebben (schuldenvrij leven)” of “Ik wil stoppen met roken” of “Ik wil niet meer vechten” of “Ik wil stoppen met snoepen, snacken, junkfood, emotie-eten en nachtelijke vreetbuien”.

Probleem: Je aandacht concentreert zich op een probleem in plaats van op waarde

De kern van deze sabotage is dat je van iets af wilt. Het probleem daarvan is dat in het doel verwerkt is wat je niet wilt. Je aandacht gaat naar het onderwerp van je doel en is dus voortdurend gericht op schulden of roken, of vechten, of wat je negatieve doel maar was. Natuurlijk is dat onderwerp wat je vervolgens creëert.

Probleem: Gebrek aan voordeel

Er is nog een tweede probleem in deze sabotage: Wat heb je als je een negatief doel bereikt hebt? Als mijn doel was om geen schulden meer te hebben, dan ben ik nadat ik dat doel bereikt heb blut. Als mijn doel was om te stoppen met vechten of roken, dan ben ik alleen daarmee gestopt. Hoe hou je jezelf gemotiveerd wanneer succes betekent dat je nog niets bereikt hebt? Waar is de erkenning van de reden waarom dat oude gedrag bestond?

Probleem: Je raakt gedemotiveerd en valt terug

Ik heb als ik dit soort doelen bereikt heb nog steeds geen andere manier gevonden en geleerd om de positieve intentie van dat gedrag, de functie ervan, op betere wijze te vervullen. Wat zie je vervolgens gebeuren? Demotivatie en terugval. De positieve functie van het oude gedrag moet nu eenmaal vervuld worden en zolang ik geen betere manier heb geleerd dan dat, moet ik de manier die ik heb (het probleemgedrag) dus opnieuw herhalen, herhalen en herhalen. Daar is geen wil tegen bestand.

Tweede sabotage: Je doel is om iets te willen?

Dit is een van de belangrijkste boodschap in de cultuur van doenerigheid. Je moet niet willen, maar doen. Actiegerichtheid als sleutel tot het behalen van doelen. De kern van de boodschap is goed, al is er ook veel af te dingen op hoe we daar vervolgens mee omgaan. Als je doelen wilt bereiken is het natuurlijk belangrijk dat je iets doet of verandert en evenzeer dat je in je formulering van doelen zorgt dat een innerlijke houding wordt uitgelokt die dat voor je gaat doen.

Drie experimenten met doelformuleringen

Laten we een experiment doen waarin je de verschillende manieren waarop je doelen formuleert naast elkaar kunt ervaren. Het doel van dit experiment is om je een ervaring te geven, zodat je het verschil tussen de doelen kunt gaan voelen. Het is gemakkelijk en iedereen kan het. De experimenten gaan over iets willen stoppen, iets stoppen en iets doen. Als je wilt kan je er nog een vierde aan vooraf laten gaan. Die heet: Ik probeer… Proberen kan alleen zolang het niet lukt. Daarna ben je iets aan het doen.

Voorbereiding

Kies een plek waar je een minuut of 10 rustig en ongestoord kunt experimenteren. Ga zitten in een gemakkelijke houding, maar wel rechtop. Een bureaustoel of comfortabele stoel, of misschien een meditatiekussen, zijn prima geschikt. Zorg dat je wat bij je hebt om mee te schrijven. Een velletje papier is waarschijnlijk genoeg.

Neem wat tijd om de ruimte waarin je zit tot je te nemen. Kijk rustig rond en zorg dat je vertrouwd raakt in je eigen ruimte. Adem in en uit en volg die adem een tijdje, terwijl je ook de steun van de grond en de stoel of het kussen ervaart en tot je neemt. Geef jezelf wat tijd om je gedachten en gevoelens te laten kalmeren en echt tot rust te komen.

Laat de wereld buiten je maar even je gang gaan, en je gedachten vrij om hun eigen verloop te hebben, terwijl je zelf zo passief mogelijk blijft en ademt. Je mag je ogen sluiten als je wilt. En als er ergens spanning in je lichaam voelbaar wordt, dan kan het helpen om je adem erheen te brengen of heel rustig en klein dat deel van je lichaam iets te bewegen.

Sta je lichaam en geest toe om voor jezelf te zorgen. Dat wat je voelt en waarneemt is gewoon de echo van de drukte die je gewend was. Als je zover bent dan open je je ogen weer en kijkt kalm voor je uit.

Eerste experiment: Een negatief doel willen

ga in jezelf na, gewoon als gedachten experiment. Richt je eerst op de boodschap “Ik wil ” en spreek je doel uit, eventueel in een negatieve formulering zoals hiervoor. Als je roker bent: Zeg dan bijvoorbeeld “Ik wil stoppen met roken”. Concentreer je vervolgens op wat het met je doet. Wat voel je en hoe voel je je wanneer je die zin als doel neemt?

Hoe stevig voelt dit doel? Wat is het innerlijk beeld dat het in je oproept? Hoe klonk je stem toen je het uitsprak (in jezelf of naar buiten)? Hoeveel kracht en motivatie voel je? Wat neem je waar? Neem even tijd om dat op te schrijven in kernwoorden.

Tweede experiment: Een negatief doel doen

Doe vervolgens hetzelfde, maar beschrijf je doel alsof je het ook echt zult doen. Zeg “Ik stop met roken” of “Ik maak geen schulden meer”. Neem ook hier waar wat het met je doet, hoe stevig of vastberaden je voelt als je het zo zegt, welke emoties of innerlijke staat het je brengt. Wat is het innerlijk beeld dat het in je oproept? Hoe klonk je stem toen je het uitsprak (in jezelf of naar buiten)? Schrijf ook hier de kernwoorden. Hoe verschilt dit van de eerdere zin?

Derde experiment: Een positief doel doen

Als je nog wat verder wilt… probeer dan ook eens een positieve formulering die uitdrukt wat je in de plaats wilt van je probleemgedrag. Zeg bijvoorbeeld “Ik adem alleen nog gezonde lucht in” of “Voortaan doe ik alleen wat bijdraagt aan mijn welzijn en gezondheid” of “Voortaan ben ik vriendelijk naar mensen, dieren en mezelf”.

Ga ook hier na wat het met je doet, hoe stevig of vastberaden je voelt als je het zo zegt, naar welke emoties of innerlijke staat het je brengt. Wat is het innerlijk beeld dat het in je oproept? Hoe klonk je stem toen je het uitsprak (in jezelf of naar buiten)? Schrijf ook hier de kernwoorden. Hoe verschilt dit van de eerdere zinnen? Welk doel motiveert als vanzelf het meest? Welk doel eindigt met de meeste waarde?

Derde sabotage: Je doel is niet wat je wilt

Je kunt je voorstellen dat als je een doel kiest wat je niet echt wilt, dat de mislukking al in het doel is ingebouwd. Toch is dat een van de gangbare manieren waarop we doelen kiezen. We denken dat we het doel zouden moeten willen, omdat het bijvoorbeeld zoveel pijnlijke consequenties heeft, of geven toe aan sociale druk.

Het probleem van die methoden is dat het doelen oplevert die niet echt onze doelen zijn. Onze echte doelen bestaan uit wat ervoor zorgt dat de doelen mislukken die we zeiden te hebben, ongeacht hoeveel energie we erin stopten. Misschien was ons werkelijke doel was misschien om zichtbare inspanningen te tonen die ons voldoende bewijs gaven om de druk van buiten (of innerlijk) tegenwicht te geven.

Zie je wel: Het is niet dat ik niet wil, of dat ik lui ben, of het niet probeer. Het is echt overmacht. Ik ben verslaafd, niet vaardig, of heb gewoon last van ongunstige omstandigheden.

Blijven proberen en falen wordt sociaal meer geaccepteerd dan niet proberen. Op zijn minst wentelt het sociale druk een beetje af en transformeert het (althans op korte termijn) naar begrip en actieve steun. Als het dan na veel zichtbare inspanningen toch mislukt, dan heb je het in elk geval geprobeerd en kan je je innerlijke schuld daarmee geruststellen en de druk van buiten weer even pareren.

Het soort doelen dat hieruit voortkomt is meestal iets waarvan we bedacht hebben dat we ze zouden moeten willen, in plaats van dat we ze echt willen. Misschien formuleer je op die manier een doel die uitspreekt hoe het eigenlijk hoort (geaccepteerd wordt door onze cultuur). Op zijn hoogst formuleren ze een probleem dat we ervaren als gevolg van gedrag dat we eigenlijk willen behouden.

We willen af van de consequenties en druk van het oude gedrag of zijn gewoon moe gestreden. We willen echter niet echt af van het gedrag. Helaas is het ook waar dat je niet kunt willen wat je niet wilt, hoezeer je dat misschien ook zou willen. Onze wil gaat zijn eigen weg en als we afwijken van dat pad komen we bij de mislukking.

Stoppen met roken is goed

Ik ken mensen die gestart zijn met stoppen met roken. Een of twee ervan hebben zelfs een grote materiele prijs gekregen voor het stoppen met roken. Het belang ervan leek groot en de voordelen voor de gezondheid van ons lichaam zijn  ook onder rokers onbetwist.

Het grote probleem is duidelijk: Ik heb bij diezelfde personen op geen enkel moment gemerkt dat ze wilden stoppen, zelf een probleem hadden met het roken, of enige ambitie of verlangen toonden om te willen stoppen. Waarom proberen ze het dan?

Hoeveel mensen ken je die hebben geprobeerd te stoppen met roken? Hoe vaak hebben ze het geprobeerd? Hoe vaak zijn ze niet verder gekomen dan dat proberen?

De kans is dat de mislukking in hun poging geen toeval was maar een sabotage die in het doel verwerkt was. Is de oplossing dan om meer bewuste wilskracht erin te brengen? Misschien is dat zo, maar mijn vermoeden is dat degenen die op die manier duurzaam geslaagd zijn in het niet roken, ofwel wat langer wachten met mislukken (zodat ze sociaal bewijs hebben van hun wilskracht) ofwel stiekem werkelijk wilden stoppen waardoor hun wilskracht eigenlijk slechts een weerslag van hun werkelijke motivatie was.

De werkelijkheid is dat veel afgekeurd gedrag, ook al heeft het misschien veel nadelen, ook heel veel voordelen heeft voor de beoefenaar ervan. Een belangrijk voordeel kan zijn dat het in lijn is met loyaliteit aan een groep (bijvoorbeeld hun familiesysteem) of dat het allerlei sociale en andere behoeften vervult die zorgen dat de persoon zich met de gewoonte beter voelt dan zonder de gewoonte.

Doordat het gedrag in hoge mate een werkzame oplossing is, zal het stoppen ervan nooit een werkzaam doel zijn maar eerdere een probleem. De persoon lost dit probleem vervolgens soepeltjes op door te mislukken in het doel. Het mislukken is dan een uiting van het echte doel dat door te slagen gesaboteerd zou worden. Verwarrend? Niet echt toch? Je kent het vast.

Mensen zijn vaak slimmer dan ze weten. Het onbewuste zegeviert. Daar ligt ook onze grootste vanzelfsprekende vaardigheid en kennis.

Vierde sabotage: Je doel is te groot en ongefundeerd

Een andere belangrijke sabotage ligt in de omvang van onze doelen. In plaats van doelen af te meten aan wat haalbaar is gegeven een omstandigheid, kiezen we graag voor rigoureuze doelen die zo uitdagend zijn dat we eigenlijk al weten dat ze in de categorie moeilijk tot onmogelijk gaan vallen. Ook daarmee bouwen we de mislukking in ons doel al in voordat we zelfs beginnen.

Als we zo’n doel kiezen dan gaan we misschien voor maximaal voordeel (of het maximaal wegnemen van nadeel), maar hebben we nog geen idee hoe dat gaat werken en wat we gaan tegenkomen. Als we dan niet de tijd nemen om die grotere doelen te vertalen in haalbare en motiverende stappen, dan ligt de uitkomst voor de hand.

Hoeveel mensen ken je die zijn gestopt met een verslavende gewoonte en in hun voorbereiding niet verder kwamen dan “gewoon: DOEN”. Hoeveel kans gaf je hun, met zo weinig inzicht in hun eigen gedrag en de reden ervan, zonder steunnetwerk of voorbereiding op terugval, zonder stappenplan?

Maar dan de andere kant, mensen die niet verder komen dan “Ik ga het proberen en zie dan wel hoe het loopt”. Hoe liggen hun kansen? Hebben ze ook maar een gedachte gehad die verder gaat dan “Het zal vast heel moeilijk worden en de kans dat ik misluk is groot”? Die gedachte alleen al legt de mislukking voor hun voeten.

Logischerwijs zouden beide groepen al heel snel (zo niet voordat ze beginnen) gedemotiveerd raken omdat het doel gewoon te groot is en hun al afschrikt.

De realiteit van succesvol doelen formuleren en bereiken begint met het fundament van het doel. Het fundament is dat welke reis je ook kiest, dat je voldoende proviand en verzorging nodig hebt en dat je liefst wil dat elke fase van je reis comfortabel en haalbaar is zodat je steeds bewijs van succes zult hebben. Eigenlijk wil je liever meer successen hebben dan minder, zodat je went aan die dynamiek en je zelfbeeld positieve voeding blijft hebben.

Leuk natuurlijk, maar hoe doe je dat? Ik zal daar later nog wat dieper op ingaan, maar om te beginnen doseer je de (sub)doelen in behapbare stukken en houdt daarmee rekening met realistische tegenslagen en dat er altijd nog wat onbekends zal gebeuren. Doelen waarvoor je dit doet zijn natuurlijk vooral die doelen die je naar onbetreden en dus onbekend terrein leiden.

Een helpende truc is om zoveel mogelijk van die reis in het onbekende terug te brengen naar kleinere elementen die bekend zijn en waarmee je ruime ervaring hebt. Het is per slot niet je eerste reis. Voordat je vertrekt denkt je dus aan je reis van vertrek naar aankomst en aan wat er kan gebeuren. Voor elke gebeurtenis kan je dan zoveel mogelijk oplossingen en mogelijkheden bedenken en voorbereiden.

Ook belangrijk is om je eigen vaardigheidsniveau te vergroten in het reizen. Dat eigen vaardigheidsniveau is ook een mentale vaardigheid. Geen topsporter zal dit mentale element nog overslaan. Velen oefenen zich voor een wedstrijd enorm door innerlijk alle elementen van wat ze te doen hebben te oefenen. Bewezen vaardigheid op onderdelenniveau en uitstekende voorbereiding is hoofdzaak wil je slagen in een grote uitdagende onderneming.

Alles wat belangrijk is om te doen, is belangrijk genoeg om eerst fout te doen voordat het goed gaat.

Misschien moet je eerst wat kleinere reizen maken voordat je de wereldreis probeert. Gezelschap en hulp op je reis is ook belangrijk. Heb je een support-systeem of een gemeenschap die zorgt dat je hulp hebt wanneer je dat nodig hebt.

Weet je support wat er van hen verwacht wordt en heb je veiligheid ingebouwd voor als je eerste vangnet niet genoeg blijkt? Een gemeenschap mensen (op zijn minst in de buurt) maakt een reis doorgaans prettiger en zorgt dat de kans dat je de top van de Himalaya of Mount Everest kan bereiken groter wordt.

De spreekwoordelijke koude kalkoen uit het Engelstalige gebied is gekkenwerk als je voorbereiding onvoldoende is. Onvoldoende voorbereiding en zelfoverschatting zijn daarmee belangrijke saboteurs. Mislukken door te grote doelen te blijven stellen is geen goede zaak. De kans dat je jezelf ontmoedigt tot op een punt dat je zelfbeeld beschadigt, destructieve overtuigingen opbouwt en nooit meer probeert is groot.

Bonus Sabotage: Te vage doelen

Een afleiding van de vorige sabotage is misschien nog wel veel alledaagser. Heb je wel eens iemand horen roepen “Ik wil alleen nog liefde leven!”? Soms verhult zo iemand zelfs het doel door heel stellig te stellen “Ik BEN liefde!”. Dat is meer een mantra dan een doel, maar de Ik ben liefde is meer een wensdroom dan iets dat echt geloofd en ervaren wordt.

Hoe ik dat weet? Vraag je af: wat maakt dat die persoon daar zo luidruchtig, demonstratief en dramatisch over moet doen? Wie moet hier overtuigd worden? Ik garandeer je dat het de boodschapper zelf nog is, die natuurlijk wel hoopt dat jij de illusie ervan aanvaart en steunt. Maar wat het precies betekent? Vraag het eens, zou ik zeggen.

Hoe meer energie en luidruchtigheid het antwoord verpakt, hoe meer je mag opletten en weten dat het tegendeel eigenlijk geloofd wordt. Deze persoon is gekwetst en probeert dat te ontkennen en niet te voelen. Dergelijke zinnen kunnen vaak vertaald worden in “Kwets mij niet, alsjeblieft”. Natuurlijk mag je ook niet oordelen, want ook dat wordt moeilijk verdragen.

Heel leuk natuurlijk, maar hoe zou je dergelijke doelen kunnen uitleggen aan een Marsman die alleen maar gedrag kent. Wat wil deze persoon precies en hoe? Gaat dit over gedrag? Gaat het over gevoel? Gaat het over heel iets anders? Gaat het over alles tegelijk? Weet deze persoon zelf eigenlijk wel concreet wat zijn of haar behoefte of doel is?

Niemand buiten die persoon heeft echt een idee wat die wil, die Marsman al helemaal niet. Die heeft concrete aanwijzingen nodig. De rest van de wereld trouwens ook.

De realiteit van de wens om zonder communicatie gekend te worden is dat gedachtenlezen slechts een fantasie is van kinderen die verwachten dat hun ouders alles weten wat in hun omgaat. Zij doen nog aan magisch denken (en hebben daarin vaak onrealistische verwachtingen). De rest van de mensheid heeft wat meer aanwijzingen nodig om te weten wat je wilt.

Dit zijn natuurlijk ook geen doelen waar je echt iets mee kunt en je kunt met zekerheid zeggen dat deze persoon noodgedwongen voortdurend aan het werk zal zijn om zijn of haar definitie van liefde te zijn en anderen te vertellen dat ze het niet zijn of ook zijn maar nog niet leven. Doelen hebben meer structuur en uitwerking nodig, op zijn minst concreetheid.

Degenen die het vage doel (zoals “Ik ben liefde”) niet (willen) begrijpen zullen dan ook waarschijnlijk achtergelaten worden en gelabeld als onbewust, of iets van die strekking, of betutteld of zelfs buitengesloten. Het is duidelijk dat er iets in dat verhaal of doel niet helemaal klopt, maar het is een heel hardnekkige formulering die vaak niet echt concreter wordt dan dat.

Mijn ervaring is dat in zo’n doel veel pijn en onverdraagzaamheid (een uiting van pijn en onvermogen) verpakt is en dat, vaker wel dan niet, deze persoon zich hoog gevoelig zal vinden en weinig emoties echt verdraagt. Het lijkt daarmee meer codetaal voor iemand die zich vanuit een trauma heeft onttrokken aan leven.

Als sabotage is het daarmee echter uitermate geschikt en voor herhaling vatbaar. Niet alleen zijn dergelijke doelen te vaag om echt richting te geven of overdraagbaar te zijn, maar daarnaast ook te ideëel om stabiel en voorspelbaar haalbaar te zijn. Daarnaast hoef je op geen enkele manier verantwoordelijk te zijn als je doel zo vaag is dat je alle kanten op kunt redeneren. Niet alleen de mislukking is ingebouwd, maar ook het schuldenvrij blijven. Mooier kan het haast niet.

Vage ongrijpbare en niet echt toelichtbare of praktisch vertaalbare doelen zijn dus ideaal als saboteren je doel is. Niemand buiten de doelsteller zelf zal ze echt begrijpen, en dat hoef je zelf ook niet. De vertaling zal wisselen afhankelijk van het moment of je bui en biedt daarmee een eindeloze bron van redenen en excuses waarom het niet zo loopt zoals het zou moeten.

De ander is natuurlijk altijd schuld, want ook verantwoordelijk voor je doel en de omstandigheden ervan is iets dat je als geoefende saboteur boven alles moet vermijden. Dat wordt een stuk moeilijker naarmate doelen meer concreet en in fysiek waarneembare fenomenen (zoals gedrag) zijn beschreven. Gewoon niet doen, dan ben en blijf je vrij.

Leven als een kind, dat is het ultieme ideaal. Nu nog een zorgende ouder, die de luiers opruimt, het vuil buitenzet en de was doet, terwijl hij of zij ook zorgt voor alle inkoop, probleemoplossing, en wat er verder maar aan plichten voorbij komt. Heerlijk. Ik ben ook liefde!!!! En als het moeilijk wordt? Ook daar zijn die ouders voor. Ik ben maar het kind en opgroeien zal ik nooit. Oké, misschien later. Ik liet me even gaan.

Vijfde Sabotage: Onrealistische verwachtingen

Wij mensen zijn gek op optimisme en er zijn dus mensen die goud geld hebben verdiend vanuit het inzicht dat we zo graag wegduiken van slecht nieuws en onprettige emoties dat we de kans op ellende structureel verkeerd inschatten. Dat is goed nieuws voor hen, maar slecht nieuws als je doelen wilt bereiken.

Misschien herken je dit scenario. Het werd tijd om eens rigoureus het wiel om te draaien. Je was er helemaal klaar voor (mee) en nu zou het dan eindelijk goed gaan. Je had geoefend in positief denken en wist dat het nu helemaal soepel zou verlopen. Je had hard gewerkt en de verslaving zou nu getackeld worden.

Toen kwam de eerste flinke tegenvaller. Je kwam in overlevingsstand of stresssituaties en deed toch weer datgene dat je zo had voorgenomen dat je niet zou doen. Van positiviteit was niets meer over. “Zie je nu wel? Je kon het echt niet volhouden! Jij was niet sterk genoeg, niet positief genoeg, enzovoort.”

Voor je het weet voelt het als een mislukking en is ook alles wat er tot dat moment is gebeurd mislukt. De mislukking voelt dan zwaarder dan de kleine successen die je tot dat moment hebt gehad en waarvan je meteen veel hebt vergeten.

Dieper in je emoties dan voordat je reis begon (voor zover je al gelijk hebt over wanneer dat begin was) ga je gebukt onder schaamte en teleurstelling tot op het punt dat je de hele reis maar opgeeft.

Het saboteur was ook hier de voorbereiding. De mentale voorbereiding bedoel ik dan. De tegenslag of terugval was een complete verrassing voor je die je te ideale beeld van succesvolle reis meteen in scherven uiteen deed barsten. Vervolgens reageerde je door finaal geobsedeerd te raken door het idee dat probleem dat je elk overzicht compleet verloor en mislukking nog je enige mogelijkheid was.

Is het echt nodig dat ik uitleg wat hier de saboteur is? Niet echt toch? Toch?

Door alleen te vertrouwen op een onrealistisch beeld van succes en de reis erheen was je compleet onvoorbereid op de tegenslagen en uitdagingen die elke reis nu eenmaal ook heeft. Er was eigenlijk niet eens veel voornodig om je te ontmoedigen. Een bewijs van falen blijkt vaak al genoeg en herhaald bewijs kan fataal blijken.

Wat weerhield je eigenlijk van een realistischer verwachting over je reis? Verdroeg je het gevoel van die gedachte niet genoeg? Hoe denk je voorbereid te zijn als je zelfs dat nog niet kunt? Wat zegt het over je vermogen of bereidheid tot het organiseren van voldoende oplossingen en steun om te slagen? Hoe ga je dat compenseren?

Had je voldoende waarde gegeven aan je ervaring met jezelf? Heb je eerlijk gekeken naar je grenzen en beperkingen en daarvoor oplossingen gezocht? Wie stond je bij in je innerlijke mentale houding en focus? Was die persoon zelf wel vaardig of alleen maar vertrouwd, warm en steunend? Wees eens eerlijk.

Je probleem was natuurlijk dat je onrealistisch dacht over de reis die je aanging, door te denken dat een of meer keren terugval bewijs is van falen, in plaats van dat het een te verwachten gebeurtenis is in het veranderen van gewoonten.

Als je met redelijke eerlijkheid over je reis had gedacht, zou je snel hebben ingezien dat terugval een heel normaal verschijnsel is en dat je kan verwachten dat het in frequentie zal afnemen naarmate het nieuwe verandert in een nieuwe gewoonte. Als je dat weet, is er geen reden om ontmoedigd te raken en kan je gewoon verder gaan met wat je aan het doen bent.

Misschien kan je vaststellen dat je nog iets moet veranderen of vergaren zodat je beter bent voorbereid op het vervolg, maar meer drama dan dat is eigenlijk niet nodig.

Dus waar is je strategie om met dergelijke te verwachten gebeurtenissen op gezonde wijze om te gaan? Tijd dat je een strategie hebt.

Zesde Sabotage: Doelgerichtheid zonder support-systeem

In onze cultuur gaat veel aandacht naar doelgerichtheid en actiegerichtheid. We zijn doeners en dat is ook precies wat ons brein wil. Ons brein is graag bezig en verzamelt alles wat nieuw is en houdt ons vrijwel continue innerlijk en/of uiterlijk in beweging. Leven is beweging en leven is onze eerste verslaving.

De keerzijde is dat als we niet bewegen we gaan voelen wat we door die drukte niet hoeven voelen. We leven op manieren die veel onprettige elementen bevatten, maar zolang we daar niet bij stilstaan is het dragelijk. Althans zolang we niet struikelen en het teveel wordt en we er niet meer omheen kunnen. Wat dan? Waarom struikelen we? Ons denken en onze omgeving blijft geobsedeerd door doelen en beweging, maar waar is de steun die we nodig hebben?

Een realiteit, en een grote saboteur, in onze cultuur is dat velen van ons over onvoldoende steun beschikken. Ze worstelen om zichzelf innerlijk overeind te houden en met emoties die ver van zonnig zijn. Velen zoeken op dieper niveau nog de steun van hun ouders die ze gemist hebben, met als gevolg dat ze zoeken maar niet echt weten waarnaar. Een plek, er mogen zijn, de dingen die ik beschreef in het artikel “onderbroken uitreiking” misschien.

We leven op een manier die echte nabijheid en echte steun soms moeilijk te vinden maakt. Vrienden heb je vaak zolang het goed gaat en we onszelf voldoende actiegericht overeind kunnen houden, maar mensen met problemen kunnen zich vaak in een isolement voelen. Hun omgeving is eerder oordelend dan steunend.

Als je in je leven struikelt of worstelt zijn er misschien geen successen meer om je mee overeind te houden, kan je niet meer stoer zijn in hoe je werkt en krijg je misschien geen applaus meer. Het is eenzaam op de bodem, omdat iedereen daar steun nodig heeft en slechts weinigen nog echt beschikbaar zijn om er voldoende van te geven.

Wat je nodig hebt is een support systeem. Een groep mensen, ingehuurd of niet, die vaardig genoeg is en je kan bijstaan in wat je zelf soms mist. Mensen die getuigen willen zijn van je reis en die je mag opzoeken als je het moeilijk hebt om even te pauzeren en rusten tot je weer verder kan. Mensen die doen wat een warme kring van vrienden voor je zou kunnen doen, als ze tijd voor je hadden.

Uitdagende doelen hebben zo’n team van mensen nodig, als ondersteuning en support op moeilijke mensen. Heb je al eens eerlijk gekeken naar wat voor combinatie van mensen, vaardigheden en steun je nodig hebt om te slagen? Denk er maar eens over na.

Zevende Sabotage: Ingebouwde gewelddadigheid

Helaas is de manier waarop we met onszelf omgaan is zo ongeveer even gewelddadig. We zijn echter zo gewend aan alledaags geweld dat we het niet meer zo door hebben en het zelfs regelmatig als vermaak gebruiken. We zitten vol sensatiezucht, leedvermaak, ramptoerisme en nog veel meer. Ons denken wordt beheerst door tegenstellingen en onze methoden zijn veelal strijdlustig en wantrouwend.

Dat we het niet zo door hebben is gunstig voor ons geweten en zelfbeeld, maar minder handig als we met doelen te maken krijgen. Er zit namelijk ook veel geweld in onze innerlijke reacties op onszelf. We veroordelen en rekenen hard af en zitten al met al vol angst voor deze reacties.

Fouten maken wordt in veel mensen hard gestraft en vervolgens vullen we onszelf met belemmerende en zelfbevestigende ideeën over wilskracht, moed, doorzettingsvermogen en commitment en hun keerzijden in vermeende zwakten, onwil, blokkades en slapheid. Dat die blokkades voortkomen uit angst, onvermogen en gebrek aan meer gunstige vaardigheden, hebben we geen begrip voor.

Als je niet vaardig en moedig bent, moet je maar wegkruipen of ploeteren tot het lukt. Een meer onhandige benadering van leren en motiveren kan ik niet bedenken, maar het is een heel gangbare strategie (al is het niet altijd in woorden uitgedrukt) die door opvoeding, cultuur, media en opleiders wordt aangeleerd en ingeprent.

Al met al lijken we de brute kracht van krijgers te verheerlijken ten opzichte van de kracht van de wijsgeer of verlicht meester. De pester en de bruut hebben macht over degenen die niet houden van geweld en het vermijden en ze weten het. Je hoeft ook niet ver voor ze te zoeken, want dergelijke typen, getraind in harde oordelen, kabaal en het vermogen om overtuigend te liegen en huichelen vind je alom.

Misschien hoef je alleen maar in jezelf terug te gaan en de echo’s daar te vinden. De gevoelige mens heeft het moeilijk en zoekt alternatieven om het maar niet te hoeven voelen. Wat doet zo iemand om overeind te blijven en te blijven voldoen aan de eisen en wensen van zijn omgeving? Zelf-onderdrukking? Zelfmedicatie? Zelf een bruut worden? Je zult het allemaal vinden en het wordt ook voorgehouden door zo ongeveer elk verhaal dat je consumeert.

Het is maar de vraag wie de grootste kracht heeft, de wijsgeer of de bruut, maar die vraag is misschien ook niet helpend voor ons doel hier. Ook daarover wordt al genoeg gestreden. Onze focus hier is hoe we doelen op een alledaagse manier maximaal kunnen saboteren en dan werkt alledaags geweld heel goed.

Hoe reageren we op tegenslagen? Hoe oordelen we erover? Het antwoord van de saboteur is: hard afrekenen en straffen, en dat doen we dus graag. Het geweld begint per slot met een denksysteem dat is gebaseerd op tegenstellingen waarvan een alternatief alleen goed is en een ander alleen niet. Afreken en en belonen is dus het antwoord van de saboteur.

Afrekenen van fouten en gebrek aan vaardigheid lijkt een heel onhandige methode van motiveren en helpen. Het idee ervan is dat de ander dan meer zijn best gaat doen, maar de onredelijkheid en hardheid ervan werkt vaak averechts. Het veronderstelt ook dat de ander wil en vaardig is, wat niet altijd zo is. Als de reactie de persoon buiten beschouwing laat… hoe kan het dan een geweld zijn?

Zouden er manieren zijn die meer werkzaam en milder zijn? Misschien wel. Ik denk van wel. Mijn ervaring is hoopvol. Voor het doel van deze handleiding in sabotage is het echter niet interessant. Hier noem ik geweld als:

1. Een doel kiezen dat ver voorbij je vaardigheden en vermogens ligt, zonder genoeg tijd en steun.
2. Geen rekening houden met de prijs die het behalen van het doel je kost, de offers die het van je vraagt.
3. Doelen voor mensen en relaties stellen.
4. Doelen kiezen die op terreinen van onbekwaamheid liggen en die weinig persoonlijke interesse hebben (het zakelijk denken).
5. Doelen door anderen laten vaststellen ondanks dat je eigenlijk iets anders wilt.
6. Doelen aannemen terwijl de randvoorwaarden voor succes niet eens ingevuld zijn.
7. Jezelf zo opzij zetten dat je zelfs niet eens afvraagt of het wel goed voor je is en of het is wat je wilt.
8. De gedachte dat elk falen een inzet- en motivatieprobleem is en dat commitment en discipline de oplossing zijn.
9. Onrealistische verwachtingen hebben en geen voorbereiding of training krijgen in bijvoorbeeld het leren omgaan met emoties, sociale vaardigheden, innerlijke staten en omgaan met tegenslagen
10. Elke fout uitvergroten en elk succes vanzelfsprekend achten.
11. Streng en zonder compassie zijn naar jezelf en jezelf opjagen.
12. Elke misser gebruiken om jezelf innerlijk of anderszins een flinke afstraffing te geven
13. Fouten publiekelijk etaleren.
14. Toetsen en afrekenen baseren op niet realistische ideale voorbeelden en anderen met duidelijk veel meer ervaring en vaardigheid, of (erger) afrekenen op aspecten waar je zelf geen invloed op hebt en ook nooit zult kunnen hebben.
15. Ontkennen van variatie en verwachten dat alles altijd hetzelfde loopt en evenveel tijd en geld kost.
16. Meer schuld en straft aannemen dan redelijk is gegeven de omstandigheden.
17. Buitensluiten van degenen die zwakten en gebreken tonen, de verwachting dat je perfect moet zijn.
18. Het feit dat het erbij horen verdiend moet worden in plaats van vanzelfsprekend is.
19. Wantrouwen.
20. Het inbouwen van competitie en gezichtsverlies in het bereiken van doelen.
21. Bekritiseren verwarren met hulp
22. Naar anderen wijzen in plaats naar jezelf kijken, luisteren en voelen.

Misschien kan ik nog wel een tijdje zo doorgaan, maar de essentie is hopelijk wel duidelijk. Als je meer wilt weten dan kan het onderwerp integer leven en integer communiceren je verder helpen. Daarover later meer. De boodschap is “Kunnen we nu alsjeblieft stoppen met vechten?“. Niet als het aan dit handboek ligt. Hier is geweld geweldig! De ultieme saboteur. Hoe meer hoe liever.

Achtste Sabotage: Meer doelen tegelijk nastreven

Ooit was ik projectmanager en op zoek naar antwoorden in mijn vak. Ik leerde over doelen en kwam iemand tegen die veel van de gekte in hoe wij doelen nastreven en projecten organiseren heel goed wist te doorzien.

Hij kwam met wonderbaarlijk simpele andere antwoorden die onze projecten veel succesvoller zouden maken. Denk je dat die antwoorden, opgeschreven in een boek van een alom bekende management auteur, tot een snelle verandering in projectmatig werken heeft geleid?

Je zou denken van wel, maar de realiteit is dat bijna alle planningssoftware en bijna elke projectmatige omgeving nog steeds werkt volgens de oude werkwijze. Dus blijven de uitkomsten ook gelijk. Projecten lopen structureel uit hun budgeten en tijdlijnen en als doelen al gehaald worden dan zijn er vaak genoeg allerlei concessies gedaan als gevolg van dat feit en valt de kwaliteit van het resultaat tegen.

Doen wat je altijd hebt gedaan is dus op zichzelf al een goede manier van je werk en je doelen saboteren. Een van de oplossingen die ik hier echter ook wil aanraken is dat een doel altijd beter en sneller behaald wordt als je het volgende besluit volgt:

1. Werk aan maar een stap tegelijk en ga pas verder als je dat hebt afgerond.
2. Begin zo gauw je kunt beginnen en blijf geconcentreerd op dat ene
3. Accepteer dat je soms moet wachten tot je weer kunt beginnen en dus niets te doen hebt.

Het bedrijfsleven blijft nog steeds denken dat efficiëntie belangrijk is, terwijl per definitie overcapaciteit en inefficiëntie nodig is om tegenslagen te kunnen opvangen. Het streven naar efficiëntie (wat alleen kan als je iets vaak herhaalt en dus niet bij een projectdoel) is dus het eerste dat je mag afleren. In de meeste gevallen is het niet productief en draagt dus ook niet bij aan het resultaat.

Een goede saboteur is dus om aan veel dingen tegelijk te werken. Niet alleen verlengt dat de doorlooptijd exponentieel (heel veel) maar het zorgt ook dat de foutkans toeneemt en dat alles veel meer tijd en inspanning kost. Doen dus!

Negende Sabotage: Saboterende kaders

Hier doe je het als volgt: Je kadert gedrag als alleen een probleem en kadert het bereiken van je doel uitsluitend als een kwestie van wil en motivatie. Je vindt dat je zou moeten willen wat je behoort te willen, in plaats van te erkennen wat je eigenlijk wilt en dat te volgen en ervoor te zorgen. Dit zijn allemaal voorbeelden van erg populaire niet productieve kaders, ook wel beperkende overtuigingen genoemd.

Je kan ook schuld en boetedoening eisen elke keer dat je een fout maakt of iets anders wilt. Heel productief als saboteur. Ik garandeer dat dit kader alleen je al heel snel zal ontmoedigen en je super-rotte gevoelens oplevert.

Een andere noemde ik ook al eerder. Als je ervan uitgaat dat fouten en tegenslagen of terugval niet mogen optreden, dan is dat een kader die heel snel het oordeel mislukt oproepen. Dergelijke kaders kan je dus beter vervangen voor meer productieve en realistische verwachtingen. Niet hier natuurlijk, want in dit handboek is mislukken een teken van ultiem succes en leer je om zo snel en effectief mogelijk te saboteren.

Wat je was vergeten is om te denken in waarde in plaats van problemen, om je wil te onderzoeken en ontdekken in plaats van te denken wat je wilt. Wat je vergeten bent is hoe moeilijk het was om kind te zijn onder het juk van volwassen oordelen en straffen.

Je denkt dat je moed, wilskracht en strijd nodig hebt om doelen te bereiken, kortom dat je moet vechten om je behoeften te vervullen en gewoonten te veranderen. Waarom denk je dat eigenlijk? Wie heeft je dat geleerd en hoe?

Doelen bereiken is een kwestie van discipline, commitment en wilskracht, denk je. Als je maar wilt en ervoor gaat… Wiens wil volg je echter eigenlijk? Je zit vol met denkwijzen en gedrag dat je leven minder comfortabel en minder leefbaar maakt.

Wil je dat deze gekte nog verder vergroot wordt in het leven van je kinderen en kleinkinderen en verder? Denk je zelfs dat het anders kan, dat je genoeg invloed kan hebben op hoe je leeft? Waar ben je bang voor? Is angst ook weer zo’n aangeleerde vorm van geweld? Hoe moet onze toekomst eruit zien?

De voorgaande saboteurs zorgen er in elk geval voor dat je leven niet erg prettig meer zal zijn (om te beginnen voor jezelf). En als bonus leiden de overtuigingen en kaders tot allerlei afkeuringen en vervolggedachten die je belemmeren om dat te doen wat je eigenlijk zou willen.

Tiende Sabotage: Zelfhulpboeken?

Ik durf te stellen dat de meeste boeken over doelen en doelgerichtheid compleet onzinnig en nutteloos zijn. Hoe ik dat weet? Ik heb er genoeg gelezen tot er weinig nieuws meer kwam. Veel boeken zijn geschreven vanuit de kadering die ik hiervoor beschreef.

Niet alleen is dat enigszins gewelddadig en gaat uit van niet helpende oordelen, maar het bevestigt het geloof in jou dat als je maar beter je best zou doen dat het dan zou lukken zonder je echt van hulp te voorzien.

Deze boeken benaderen doelen merendeels vanuit ofwel een onpersoonlijke analyse, die probeert alle menselijkheid uit menselijk gedrag te halen, ofwel uit het impliciete oordeel dat mensen eigenlijk zwak, lui en besluiteloos zijn en daarom vooral motivatie, focus en discipline nodig hebben.

Dergelijke boeken proberen een oplossing te bieden voor problemen die vooral bestaan uit gebrek aan discipline en problemen rondom motivatie, commitment en wilskracht. Helaas is dat een antwoord dat getuigt van dramatisch gebrek aan inzicht. Mensen lopen wel tegen die symptomen aan, maar dat is niet het echte probleem.

Misschien erger dan hun probleemanalyse is het daarop volgende feit: Ze vergeten dat ook de problemen die ze beschrijven vaardigheden zijn die je moet leren en hebben meestal geen beter idee van hoe je dat kunt leren dan door het consumeren van voorbeeldverhalen en het lezen van opzwepende activerende taal. In mijn ervaring werkt dat meestal niet, omdat je er geen gebrek in vaardigheid mee oplost.

Als iemand niet weet hoe hij zich naar een gemotiveerde en zekere staat kan brengen en degene die het boek schrijft weet dat ook niet echt, hoe kan de blinde dan de ziende leren zien? Hoe kan iemand je leren om zelfvertrouwen te hebben? Wat heb je daarvoor nodig?

Hoe werkzaam is het ook om je te vertellen dat je vaardig bent als je weet dat je dat feitelijk niet echt bent, hoezeer je ook zou willen? Knaagt je weten dan niet aan je, waardoor je het niet kunt ontvangen? Een gebrek aan hypnotische vaardigheden maakt het boek niet werkzaam, maar kan er wel voor zorgen dat de boeken vermakelijk zijn en aansluiten bij een geloof dat je toch al had. Dan blijft je kopen en geloven tot je door krijgt dat een volgend boek het echt niet gaat oplossen.

Verlangt hun benadering niet een mate van zelfverloochening van je die niet echt helpend is? Ga eens na: wat wil je liever… Wil je liever dat je kaakchirurg vaardig is of onbekwaam maar zelfverzekerd? Als hij niet vaardig is, breng je hem dan naar een motivatiegoeroe die hem  probeert te laten geloven dat hij meer kan dan waarin hij vaardig is? Wil je dat hij zeker wordt ondanks zijn functionele beperking? Mag hij daarna aan jouw kaak opereren?

Er zijn inmiddels benaderingen die kunnen helpen om meer grip krijgen op je innerlijk spel, je emoties, motivaties en innerlijke staten. Deze methoden zijn volwassen in handen van bekwame gebruikers en bewezen effectief. Ik denk dan vooral aan NLP en vormen van hypnose die op NLP gebaseerd zijn. Als je wilt mag je van me ook NLP die onder andere namen verkocht wordt meerekenen, zoals oplossingsgerichte therapie. Wat ze gemeen hebben is dat ze bewezen werkzame educatiemethoden bevatten en gebaseerd zijn op realistische waarnemingen en modellen.

Het nadeel is dat deze psychologische tools niet meer zijn dan een hamer en ook daarin veel afhangt van de deskundigheid en het inzicht van de beoefenaar. Richard Bandler die (met John Grinder) NLP de wereld in bracht was een heel vaardig en deskundig man. Hij wilde geen zekerheid injecteren in mensen die niet vaardig waren.

Dezelfde technologie in de handen van overenthousiaste doeners en ambitieuze mensen, op zoek naar roem en succes, kan echter gemakkelijk ook onverstandig wordt toegepast. Blijf er dus zelf bij en kies verstandig. Die ander is ook aar een mens. De technologie is veel meer dan slechts een succesmethode voor hijgerige typen. De grondlegger was een uiterst bekwaam, kennisrijk  en rebelleus helper.

Stelling: Gedrag kan alleen duurzaam bestaan als het meer voordelen voor je heeft dan nadelen. Duurzaam gedrag of gewoonten ontstaan uit voordelen en oplossingen en hebben ook voeding nodig om te blijven.

Het geloof dat het een vooral een kwestie is van onwil is op zijn minst niet productief en op zijn hoogst gevaarlijk. Het geloof dat het een zelfdestructieve gewoonte of blokkade is, evenzo. Beide miskennen de werkelijke waarde van het gedrag.

Nu jij!

Me dunkt dat je inmiddels genoeg sabotage-handvatten hebt gekregen. Misschien is het tijd dat je zelf aan het woord komt. Wat heb je herkend? Wat is jouw ervaring? Wat heb je uit het voorgaande geleerd? Ik ben heel benieuwd.