Hoe open sta jij voor aanraking? Is het veilig genoeg? Hoeveel mensen heb je in je leven die jou (anders dan functioneel) aanraken? En hoe reageer je innerlijk, wanneer je wordt aangeraakt door verschillende mensen? Ontspan je aanraking? Vertrouw je aanraking? Wordt je extra alert bij aanraking? Moeten mensen rigoureuze testen doorstaan, eer ze mogen, of sluit je innerlijk af in een verstarde bevriezing? Sta je jezelf toe om zelfs te willen aanraken en aangeraakt worden?
Hoe raak ik je aan?
Zie je aanraking als gewoon een natuurlijke contactvorm, iets om te ervaren, of heeft het een speciale beschermde plek voor je met speciale voorwaarden? Is het alleen iets voor geliefden of intimi, of iets dat je elkaar gemakkelijk en vrijgevig kunt aanbieden, als een natuurlijke flow? Hoeveel afstand heb je nodig om het veilig voor je te maken? Hoe groot is je contactvraag aan degene die je selecteert?
Heb je al voldoende door, wat de consequentie is van hoe je naar aanraking en contact kijkt? Hoe eng en intiem je het misschien vindt om dit met aandacht te doen? Weet je dat je behoefte eigenlijk erg groot is, en dat je overtuigingen het eigenlijk maar weinig toelieten, tot je leerde ontvangen en geven op dit niveau?
Aanraking is levensnoodzaak
Ik leerde zelf, dat ik veel oordelen had op mijn welkom door anderen, en dat wat er feitelijk gebeurde heel anders was. Ik was helemaal welkom, maar mijn angst en schuchterheid (oordelen) stonden beiden in de weg om contact te maken. Als die lading weg was, konden opeens beiden gewoon contact hebben en plezier maken.
Dat zijn belangrijke ontdekkingen, en dus niet voor niets zijn er in de hoek van lichaamswerk boeken met titels als “Hoe raak ik je aan?”. En dat boek gaat trouwens niet alleen over aanraken in fysieke zin, het onderwerp aanraken gaat eigenlijk veel dieper dan alleen dat.
Het is een van de eerste behoeften van ons mensen, en mijn eigen onderliggende angst voor onwelkom zijn, stamt natuurlijk uit vroege jeugdervaringen waarin een welkom niet vanzelfsprekend bleek. Een gevoelig en schuchter kind heeft dan geen verweer. Dat verklaart de behoefte, maar vervult hem nog niet. We willen allemaal een plek, en veiligheid, en welkom ontvangen worden, maar hoe vaak geven we elkaar dat in zachtheid?
Baby’s kunnen fysiek, en geestelijk, sterven wanneer ze onvoldoende, of alleen liefdeloos, worden aangeraakt. Zij nemen afscheid van zo’n liefdeloze wereld, en hoeveel van ons hebben in ons jeugd de harde aanraking van slagen en ruw beetpakken niet ervaren. Helaas is voor sommigen die aanraking beter dan niets, en ze leren dan ook daar hun bevestiging en voeding uit te halen om de rest van hun leven naar die harde aanraking te zoeken omdat die voor hen symbool voor liefde is geworden.
Contactbehoefte
Hoe is het voor je om contact te hebben, en onder mensen te zijn? Sta je wel eens stil bij contact, of heb je het zonder veel aandacht? Ben je bewust van de subtiele verschillen, en mogelijkheden, in wat er gebeurt? Is het veilig genoeg voor je om er stil en ontvankelijk in te staan, en al je innerlijke bewegingen te kennen?
Of is het onveilig, en sluit je daarom af, of verover je de ander in een poging je angst te overschreeuwen? Kan je stil staan bij wat er in je gebeurt in contact, in de aanraking? Of is het zo kwetsbaar dat je alleen de aller-aller-aller-bewezen-veiligste mensen binnen laat in dat domein?
Is HSP misschien een onveiligheidsreactie, een trauma?
Veel mensen hebben zo’n sterke reactie op de aanwezigheid van anderen om zich heen, dat ze helemaal op tilt gaan en al hun voelhoorns uitzetten om alles te monitoren (behoefte aan veiligheid). Zij zijn zo aan het werk om veiligheid te bereiken dat ze die voelhoorns extra hebben opgepompt, en alles volgen, en daarom heel snel en vaak moe worden. Vaak noemen ze zichzelf HSP, en dat is verdedigbaar, maar anderzijds kan je ook vaststellen dat het mensen zijn met een smalle bandbreedte van veiligheid, die nog te weinig in staat zijn hun emotie te dragen en laten doorstromen. Het is per slot maar hoe je kijkt.
Aandacht in contact
Natuurlijk heb ik het hier niet over de routinematige aanrakingen, zoals een hand geven, die we zonder veel aandacht uitvoeren. Hier spreek ik over aandacht voor contact, voor aanraking, voor de ontmoeting, voor de ervaring in het moment. Daar is niets seksueels aan, maar tegelijkertijd kan ook dat er zijn, en kan je dan in de ervaring blijven en het laten?
Hoeveel tekort heb jij op dat vlak, en hoeveel tekort hebben mensen die door welke factor ook onaanraakbaar zijn geworden? Ik denk dan aan mensen met een beperking, slechts hygiëne, of mensen die te oud zijn om aantrekkelijk te zijn voor generaties die alleen jeugd verheerlijken en vergeten dat zij daaruit groeien.
Basisbehoeften van mens zijn
Het mag duidelijk zijn: Aanraken, contact en bewegen, zijn misschien wel de grootste behoeften van ons mensen. En op zowel aanraking als contact hebben we veel lading, en dus selecteren we goed wie we daarin binnenlaten. “Wie veilig genoeg is”, vertaal ik dan even.
“Goed volk”, roep ik dan ook maar even preventief. Zonder die lading is het opeens heel anders, en ontdek je de natuurlijke kwaliteit van aanraking en contact, maar ook dat het nodig is om je af te stemmen waarbij degene met de meeste angst of de minste mogelijkheden uiteindelijk bepaalt wat er gebeurt.
Alzheimerpatiënten in een verpleeghuis
Een tijdje geleden was ik uitgenodigd op een familiebijeenkomst in het verpleeghuis waar mijn ouders sinds kort wonen. Mijn ouders zijn 87 jaar oud, mijn vader heeft last van Alzheimer, en mijn moeder een half jaar ouder, valt regelmatig en kwakkelt met haar gezondheid. Dus wij kinderen, vooral mijn zus en ik, mogen wat taken op ons nemen, en dus waren we bij die familiebijeenkomst, wat in feite een soort informatiebijeenkomst bleek te zijn voor de familie van inwoners.
Hoe een verpleeghuis met beweging omgaat
Dit keer ging het over beweging en hoe dat in het verpleeghuis was ingericht. Ze hebben een fysiotherapeut in dienst die beoordeelt wat mensen aan beperkingen en vooral mogelijkheden nog hebben, en die een aantal bewegingsbegeleiders daarover informeert.
Nieuwe technologie helpt bewegen
De hele afdeling en locatie is speciaal ontworpen zodat bewoners uitgenodigd worden om wat te bewegen. Er werd bijvoorbeeld verteld over een tafel waar afbeeldingen op geprojecteerd werden, maar als je bijvoorbeeld een bloem aanraakte, dan bleek hij versleepbaar, zoals op de touch screens waar we nu zo mee bekend zijn.
De beweegmand als beweeg-hulp
En ze hebben op elke afdeling een beweegmand, waar allerlei lichte objecten in zitten die je kunt gooien of bewegen en een pion met een aantal hulpstukken waardoor hij als richtpunt of hoepel kan dienen. Zien is bewegen is de mantra, want ook al hebben demente ouderen niet zoveel zin, ze gaan als vanzelf meedoen als ze het zien en ze uitgenodigd worden door het spel zelf.
In de familiebijeenkomst liet een beweegcoach zien hoe je iemand die niet zo reactief is kunt verleiden om iets aan te pakken, bijvoorbeeld door iets niet te gooien maar door je hand door de hoepel te steken en schuin te houden als uitnodiging om iets aan te pakken. En ze toonde hoe de oefeningen zo werden ingericht of veranderd dat er voor iedereen een succes-ervaring is, onafhankelijk van het niveau van hun mogelijkheden.
De duo-fiets voor kinderen en hun ouders
Het gaat nog verder dan dat, want er is ook een duo-fiets waar ook familie gebruik van kan maken, en er is een heel wandelpad rond het gebouw aangelegd met allerlei vragen en lichte oefeningen die ouderen helpen om op speelse wijze toch nog te bewegen, ook al zouden ze dat normaal minder doen. En als er wat tijd is of een vrijwilliger komt dan kunnen ze buiten een stukje wandelen, of een activiteit doen.
Dansen en bewegen vanuit een stoel
We hebben een demonstratie gekregen van hoe ze de mensen met muziek en voordoen begeleiden in een bewegingsactiviteit, en een demonstratie van dansen voor ouderen. In beide gevallen ging het om bewegen terwijl je in een stoel blijft zitten (onze ouderen vallen snel, en verschillende zitten in rolstoelen). Zien is bewegen, ook hier, en elke oudere kan zo actief, of passief, meedoen als zijn geest en lichaam toestaan. Bewegen is goed.
Stimuleren van alledaags bewegen
Omdat ouderen meestal wat sneller pijntjes en stijfheid ervaring, zijn ze minder geneigd om vanzelf te bewegen. Ook het naar een toilet gaan stellen ze soms uit, of ze drinken preventief minder zodat ze niet naar het toilet hoeven. Dit heeft lichamelijke consequenties voor bijvoorbeeld de nieren, maar beïnvloedt ook hoe iemand zich voelt en hoe fit zijn of haar lichaam is.
Om mensen toch te stimuleren, gebruiken verzorgenden dus soms kleine trucjes zoals iemand zelf zijn bord laten wegbrengen of bijvoorbeeld de suiker of een bord wat verder weg zetten zodat ze moeten uitreiken. Ze weten dat de meesten van ons gaan helpen als iemand strammer wordt, maar dat is eigenlijk een minder goede reactie. Laat ouderen dus doen wat ze zelf willen doen, omdat ze dan bewegen.
Ouderen missen contact en aanraking, maar weten het niet altijd
Ouderen missen niet alleen beweging, maar misschien nog veel meer missen ze contact en geliefden die hen aanraken en knuffelen en gezelschap bieden. Ook veel jongeren zijn eenzaam, maar die hebben meer mogelijkheden om daar iets aan te doen. Ouderen hebben hun leven grotendeels gehad, en zijn om allerlei redenen voor jongeren minder aantrekkelijk om contact mee te hebben.
In de realiteit van veel ouderen, worden ze dus alleen functioneel nog aangeraakt (als ze al in de verzorging van professionals zijn), en vereenzamen ze snel. En dat wordt slechts enigszins gecompenseerd door de aandacht die professionals, en goedwillende vrijwilligers, hen komen brengen. Waarschijnlijk is aanraking daarom een groot verlangen, en (andersom gezegd) een groot gemis. De spontane knuffel, maar zelfs de aanraking van handen, zal dan erg veel betekenis krijgen, en laat de persoon voelen hoe groot het gemis eigenlijk was.
Segregatie tussen generaties, als bron van eenzaamheid en isolatie
Het is een effect van langdurig segregatie-beleid waarin ouderen minder aantrekkelijk worden gekenschetst en uiteindelijk apart worden gezet in tehuizen en seniorencomplexen. Dat is een nieuw verschijnsel, en verdienste van een op vrijheid en individualiteit gerichte cultuurshift. In oude tijden zouden drie of vier generaties dicht bij elkaar hebben geleefd en zouden ouderen nog een functie in de familie of gemeenschap vertegenwoordigen, maar inmiddels heeft wijsheid en ervaring het dik verloren van nieuw en actief in de geesten van… ons eigenlijk.
Voorbeeld: mijn ouders
Mijn vader en moeder zijn “bij de heup verbonden”, dit jaar 60 jaar gerouwd, en mijn moeder ging dus vrijwillig mee met mijn vader naar een gesloten afdeling in het verpleeghuis. Ze leven nu samen, met andere ouderen die veelal al meer in de war zijn dan mijn ouders. In elk geval meer in de war dan mijn moeder, die daar vrijwillig zit, en voor haar betekent het contact met haar echtgenoot steeds moeilijker en eenzijdiger wordt, terwijl anderen om haar heen ook geen vervullend contact meer kunnen bieden.
Mijn moeder blijft trouw aan mijn vader, en weet dat hij haar zoekt als ze niet in de buurt is, dus wijst regelmatig aanboden van vrijwilligers af om wat te gaan lopen of iets te doen. Maar tegelijkertijd weet ik dat ze erg geschrokken is van hoever de mensen al weg zijn, en dat ze altijd veel behoefte heeft gehad aan sociaal contact en aanspraak en dat heeft onderdrukt.
Vreemd genoeg is het degeen die het best op zichzelf kon zijn (mijn vader) die het heerlijk vindt om daar te zijn. Hij vond dat eerder al in de dagbesteding, en daaruit blijkt misschien dat ook hij een andere behoefte heeft dan hij zichzelf heeft toegestaan. Mijn aanvaart merendeels haar lot en hoopt binnenkort over te gaan (doet ze eigenlijk al 20 jaar).
Mijn ouders horen nog bij de gelukkigen. Ze hebben een aantal kinderen dtt hen nog bezoet, en die zorg en aandacht geven, maar dat geldt zeker niet voor iedereen.
Dansproject voor ouderen
Nu komt er een project voorbij zoals hieronder, en daarin wordt beweging aangeboden in de vorm van dans en contact, op eenzelfde manier als werd gedemonstreerd in de familiebijeenkomst. Je kunt je voorstellen dat ik me voorstel wat het met ouderen, of mijn ouders, zou doen om dit te mogen deelnemen. Je ziet ze gewoon opfleuren en plezier hebben, maar het mooie is hier ook, dat het contact niet alleen onderling is maar ook over de generaties heen. Hoe ontvangen zullen ze zich voelen, en hoe nieuw is het voor deze mensen om de waarde van liefdevolle aanraking misschien wel voor het eerst te ontdekken.
Kinderen herkennen eigen moeder door aanraking
Een illustratie van hoe belangrijk die aanraking is, en hoe het deel van het contact is zie je hieronder. Hier herkennen geblinddoekte kinderen hun moeder in de aanraking. Een interessant experiment, dat het belang toont van de verbinding door aanraking. En we weten allemaal wel uit ervaringen dat kinderen graag de wereld waarnemen met al hun zintuigen, en dan worden afgeremd met zinnen als “kijken doe je met je ogen”. Niet dus. Je kijkt met al je zintuigen, als je kind bent. Oeps, dat kan breken.
Voorbeeld: aanraking in mijn eigen leven
Ook in mijn leven is aanraking een verstoken kindje gebleven. Ik trok me al heel jong terug, en liet me ook nauwelijks nog aanraken, of vond het in elk geval onprettig dat ik soms gedwongen werd tot aanraking. De aanrakingen die spontaan kwam waren merendeels harde handen, gekomen uit een wereld van onbegrip en oordelen. Niet een heel veilige omgeving, waar ik leerde zonder aanraking en zonder veel warmte van buiten te leven.
En ik ben daar lang goed in geweest, want lang heb ik slechts een enkeling binnengelaten. Ik droeg mezelf en ging soms hooguit wat veilig en schuchter contact aan, maar nauwelijks aanraking, ook geen massage. Ik had het model van mijn ouders ongewild overgenomen.
Biodanza als leer- en ontmoetingsplek
Misschien ben ik het pas meer gaan openen toen ik rond 43 of 44 jaar oud was. Eerst de aanraking van een voetreflex massage, later reiki, en vervolgens een dansvorm waarin veel contact-experimenten zijn verwerkt. Ik spreek dan over Biodanza, een vorm die in de jaren 60-70 is ontstaan in Brazilie en nu wijd verspreid is.
Ik weet nu hoe belangrijk het is, en hoeveel verwarring en oordelen mijn/ons tegenhouden om natuurlijk contact met elkaar te kunnen hebben. Ik weet ook hoeveel drempels er kunnen zijn die het moeilijker maken, en hoe we afkeren van onze grootste behoeften omdat we er allerlei voorwaarden aan geplakt hebben. Aanraking is dan moeilijk, zelfs als het een van de eerste en belangrijkste behoeften is van een sociale diersoort als wij.
Aanraking is emotioneel, zeker door de pijn van gemis
Natuurlijk maakt aanraking ook emoties los, en is het misschien eng en soms onveilig, maar het is nodig dat we er voldoende van krijgen. Een hand op de schouder, of een arm om je heen kan al heel rijk zijn. En voor langdurig zieken en “onaanraakbaren” kan het heel voedend zijn om zelfs maar een zachte hand te voelen of liefdevol gewassen te worden.
De tekorten zijn zo groot en wijds verspreid… en nog een te weinig onderkend probleem in onze manier van samenleven. De oordelen zijn slechts een bescherming tegen het voelen van de pijn van gemis. En in het gemis mag je aanraken heel wijd definiëren, want zijn we niet ook heel verdrietig over het feit dat allerlei talenten en intenties nog niet ontvangen en herkend zijn?
In onze poging om te voldoen aan de wensen van een schijnbaar volwassen wereld waarin we “groot” moeten zijn, hebben we onze basisbehoeften onvervuld gelaten. Een triest verschijnsel dat aan de grond ligt van veel psychische “kwalen” en stil lijden.
Kijk in mijn ogen
Door het bovenstaande waardeer ik het initiatief hieronder ook heel erg, het bewegen, het contact, de generaties overbruggen met een positieve ervaring, harten openen en geesten beïnvloeden door simpelweg bewegen en aanraking, contact met ogen en handen zoals ze ook in Biodanza wel zeggen. Ik hoop dat dit groeit en sluit me aan bij de velen die ik het al heb zien doorgeven en steunen.
Ouderen hebben dit soort dingen zo hard nodig, en het geeft zoveel meer kwaliteit aan hun leven als latere generaties hen weer meer gaan waarderen en afgestemd meenemen in hun vitaliteit. Het geeft de ouderen in onze gemeenschap ook een manier om iets terug te geven, want in dit soort contact zijn er geen eenrichtingswegen. Een steun-waardig initiatief. Zeg het voort!
Meer informatie over dit project vindt je hier
✔geniet ervan ✔deel ✔reageer ✔vind ik leuk
Hans, dit artikel heeft me heel erg ontroerd omdat het zo herkenbaar is, o.m. :
ik herken tezelfdertijd mijn nood aan én mijn terughoudendheid voor ‘aanraken’ en ‘aangeraakt worden’.
ik herken de nood aan aangeraakt worden bij mijn 80-jarige bedlegerige vader die ooit een opmerking gaf over de knuffels die mijn mama en ik elkaar gaven. Vanaf die dag heb ik een manier gezocht om hem bij mijn aankomst en mijn vertrek in het ziekenhuis een ‘knuffel’ te geven door mij over hem heen te buigen en met ons bovenlijf elkaar te raken. Dit voorbeeld werd door mijn moeder gevolgd. Eerder wist zij niet hoe ze – ‘op een aanvaardbare manier’ – tegemoet kon komen aan de vragen om aanraking door de man waar ze meer dan een halve eeuw mee getrouwd was.
over het contact tussen mijn handen en de handen van mijn 86-jarige mama schreef ik eind vorig jaar een bericht dat aansluit op uw artikel (https://vivapo.wordpress.com/2014/12/30/communicatie-tussen-hart-en-handen/).
Van harte dank! Viviane
Dankjewel voor het delen van je herinnering, Viviane. Ik begrijp uit je blog dat je een bijzonder mooi contact hebt gehad met je moeder, en dat het jullie beiden fijne en bijzondere momenten heeft gegeven. Fijn dat je het artikel je daaraan heeft herinnert en dat het je mocht raken. Graag gedaan.