Wie aan psychotherapie denkt, zeker klassieke therapie, die zal over het algemeen denken aan psychoanalyse. Het scenario van de klassieke therapeut die de problemen en gedachten van zijn cliënten geduldig aanhoort, misschien schuin achter zijn cliënt zit met zijn blocnote, terwijl de cliënt op een bank ligt.
Die Freud toch
Het is het archetype van de therapievorm waar de term “Freudiaanse verspreking” van afkomstig is en waar veel lijkt te worden herleid naar seksuele driften en het onderbewuste. Je zou kunnen denken dat dokter Freud een wilde seksuele fantasie heeft gehad.
Traditionele therapie mocht wat tijd kosten
In dergelijke therapie is het heel gebruikelijk om wekelijks, zelfs 3 of 4 keer per week, bij je therapeut op de bank te zitten. Omdat deze therapeuten zich liever niet op het gedrag en de emotie richten, maar liever diep graven in je onderbewustzijn, is het ook geen kortlopende therapie. 3 of 5 jaar is geen ongebruikelijk iets, maar het kan rustig ook oplopen naar 7, 9 of 12 jaar, of zelfs levenslang.
Diepgeest graven
Psychologisch graven tot kunst verheven, maar is een therapie wel zo krachtig als ze zoveel jaar nodig heeft om iets op te lossen? Als ondernemer kan ik erg enthousiast worden van deze abonnementsvorm als inkomenscontinuïteitsplan.
Is luisteren naar problemen wel zo gezond voor je?
Natuurlijk totdat ik denk aan al die talloze uren die ik geduldig en stil zou moeten zitten om met aandacht te luisteren naar probleemverhalen, belemmerende overtuigingen en elke mogelijke psychisch kronkel.
Dat zou ik persoonlijk niet trekken en ik ben met wat ik nu weet ook niet overtuigd dat het goed is voor zowel cliënt als hulpverlener. Er zijn betere opties voorhanden die beiden meer beschermen tegen de negatieve effecten van het herkauwen van pijnverhalen.
Inefficiënte therapie is uiterst lucratief voor de beoefenaar
Maar de rekensom is mooi: 1 keer per week, gedurende 5 jaar, met een uiterst volwassen tarief van 150 dollar per sessie (50 minuten), levert al een mooie omzet op van 7.800 dollar. Maal 2 en je hebt een Nederlands bijstandsniveau al verdiend. Niet slecht voor 2 uur luisteren per week.
De succesvolle psychoanalyticus heeft echter 6-8 van dergelijke sessies per dag en ze komen ook vaker dan een keer per week. Een therapie van een enkele cliënt kan dan bijvoorbeeld 700 uur betaald werk verschaffen (vooral zitten en luisteren) over die vijf jaar en die 700 uur vertaalt zich dan in een mooie 105.000 dollar voor een enkele klant.
De huidige mens wil sneller resultaat
Ineffectiviteit kan veel geld opleveren als je het weet te verkopen. Want welke cliënt wil als het niet nodig is zoveel uren over zijn problemen en angsten praten? Natuurlijk vind de psychoanalyticus het nodig, maar klanten en verzekeringen verwachten tegenwoordig snellere oplossingen.
Verzekeringsmaatschappijen, maar ook de klanten zelf, willen graag (eisen zelfs) snelle oplossingen voor problemen en verwachten dus meer effectiviteit in minder tijd en liefst zonder enige inspanning. Per slot leven we in een snelle consumptiemaatschappij waarin directe behoeftebevrediging de norm is.
Snel resultaat hoeft niet voor altijd te werken
Het gekochte mag een wegwerpproduct blijken, zolang het in elk geval maar werkt zolang het werkt. We kunnen altijd opnieuw komen voor de volgende oplossing. Shoppen is de norm, niet werken. We kopen niet voor komende decennia, maar voor nu en misschien voor morgen en overmorgen. Volgend jaar is al ver weg.
De ware psychoanalyticus (ze bestaan nog steeds, ik zag er zelfs een praktijk om de hoek van mijn straat) walgt echter van dat soort oppervlakkigheid. Zij zijn dieptewerkers. Gedragsverandering alleen is niet genoeg. Symptomen oplossen is niet genoeg. Zij zijn echte artsen met de status van artsen en doen alleen grondig werk. Zolang je al die uren kunt betalen en de tijd wilt investeren natuurlijk.
Moet verandering altijd veel tijd en zwaar graafwerk kosten?
Ik ben een kind van de nieuwe tijd. Ook mij spreekt het idee niet aan om verandering heel langzaam en moeizaam te laten verlopen. Na Freud zijn er ook tal van opvolgers geweest in therapieland, waaronder lichaamsgerichte psychotherapie.
Het lichaam als nieuwe therapeutische ingang
Lichaamsgerichte therapie is ontstaan uit het werk van Wilhelm Reich, een directe leerling van Freud. Hij vond dat de psychoanalyse onvolmaakt was omdat het lichaam niet werd meegenomen en begon te werken met in het lichaam opgeslagen trauma’s en de verstarde ademhaling.
Het gebied van lichaamsgerichte psychotherapie heeft ook weer vertakkingen zoals Bio-energetica (Bron: Alexander Löwe, een leerling van Wilhelm Reich) en het op trauma en bevriezing gerichte Somatic Experience (Bron: Peter Levine, meer recenter ontwikkeld). Maar ook die vormen vragen vaak een langdurige (meerjarige) investering van hun cliënten, zo niet een levenslange inspanning.
Gestalttherapie en nieuwe snelle hypnose
Daarnaast heb je natuurlijk allerlei andere therapievormen zoals de Gestalttherapie van Fritz Perl (Volgens de overlevering een tijd buurman geweest van Richard Bandler die NLP ontwikkelde en een tijd als schaduwschrijver voor Fritz fungeerde) en de humanisten. De uitleg en benadering varieert maar allemaal proberen ze gedrag te veranderen door onbewuste gedragingen en motieven te ontdekken en te gebruiken.
Wat maakt dat traditionele therapie zo moeizaam verloopt?
Verandering is ook altijd iets dat het onbewuste moet beïnvloeden. Traditionele therapie heeft daarvoor niet heel erg directe methoden. Ons bewuste denken (bewustzijn) denkt almachtig te zijn en vergeet graag hoe het een kind is van dat onbewuste. Traditionele therapie probeert door alle filters, onzin en weerstand van het bewuste dat onbewuste te ontdekken, begrijpen en veranderen.
Dus wordt in gesprekken massaal geploegd door de verhalen en ervaringen van cliënten om daar vervolgens spitsvondig puzzelstukjes en tegenstrijdigheden uit te lichten. De traditionele trukendoos is niet leeg, maar wordt belemmerd door dat het niet alleen via het bewuste probeert te werken maar ook de cliënt zo probeert te beïnvloeden dat die in eigen tijd en op eigen gelegenheid tot de juiste conclusies komt (op basis van de spitsvondige interpretatie van de trotse therapeut natuurlijk).
De therapeut met zijn handen vastgebonden
Het is een vorm van therapie met vastgebonden handen, niet onwerkzaam maar ook niet zo machtig als ze kan zijn. Het paradigma van invloed uitoefenen zonder openlijk te sturen of beïnvloeden is een beetje een dilemma, geboren uit een idee over hoe wij in elkaar steken en hoe verandering moet werken.
Kan de therapeut direct werken met je onderbewuste?
Zou het niet veel mooier zijn om het bewuste over te kunnen slaan, zodat de veranderaar direct toegang heeft tot die onbewuste besturing die jij en elk andere mens in beweging zet? De tussenpersoon overslaan, als het ware?
Zou jij zelf niet veel liever met iemand spreken die besluiten mag nemen, dan iemand aan het loket die slechts een procedure opleest? Hoe vaak heb je in je leven al voor zo’n loket gestaan en bent gefrustreerd geraakt omdat je niet de verandering voor elkaar kreeg die je zocht?
Je onbewuste maakt je tot een volwaardig persoon
Als dat onbewuste net als het bewuste een denkend wezen is op de achtergrond (velen noemen het intuïtie) en als deze aan het fundament van elke keuze ligt, dan ijkt het logisch dat verandering vooral daar moet worden onderhandeld. Jij vertelt de therapeut wat je niet wilt en wel wilt en die gaat dan met jouw onbewuste aan de slag om daarmee te werken.
Dat klinkt misschien een beetje eng, tot je bedenkt dat je onbewuste net zozeer alles wat jij bent is en beschikbaar heeft als jijzelf. Het is geen dom willoos deel van je dat zich maar alles laat welgevallen. Het probeert voor je te zorgen en houdt je veiligheid en welzijn in de gaten. Je onbewuste ik begrijpt alleen niet op dezelfde manier als de jij die jij kent (je bewuste brein) en heeft een andere taal nodig. Maar het kan communiceren en bestuurt je of je nu wilt of niet.
Je weet al dat je onbewuste de werkelijke macht heeft
Als je er even over nadenkt dan zijn eigenlijk alle manieren waarop je verandering zocht, inclusief al die affirmaties en geleide meditaties, slechts een indirecte manier om iets te veranderen wat niet onder je directe bewuste invloed behoorde. Denk er maar eens over: Als alles bewust gestuurd zou zijn, waarom zou verandering dan werk vragen? Waarom zou je ooit meer hoeven doen dan te kiezen?
Als je worstelt met jezelf, dan is dat je bewuste die erkent dat er een “boosdoener” is die meer macht over je heeft dan hij. Het is die “boosdoener” die je probeert te corrigeren, opvoeden, of in gareel krijgen, met al die zelfontwikkelingsinspanning. Affirmaties zijn slechts jouw manier om een boodschap te channelen naar dat onbewuste. Het is je bewustzijn, die bang is om los te laten en zijn ultieme grip op jou te verliezen. Dat je nog steeds denkt dat jij bent wie je denkt dat je bent, is de ware illusie.
Zelfontwikkeling erkent de grenzen van je bewuste brein
De reden dat je zelfontwikkeling en therapie zoekt, is al een duidelijke aanwijzing dat je bewustzijn slechts beperkte macht heeft over je denken, voelen en doen. Het weet dat ook en blijft net doen alsof het alles is wie je bent. Er moet dus iets zijn, laten we het je onbewuste noemen (ook al noemen psychoanalytici het graag onderbewuste), dat keuzen maakt en gedrag in gang zet waarop je weinig directe invloed hebt.
Per slot: Waarom zou je ooit een probleem hebben met je reacties, gevoelens of gedrag als alles zich onder je bewuste invloed afspeelt? Je zou nooit meer hoeven doen dan kiezen om te veranderen. Je weet echter dat niet alles zich schikt naar je bewuste keuzen. Je weet dat je lichaam en brein ook een eigen leven lijken te hebben, dat je piekert of wakker ligt als je eigenlijk wilt slapen, dat je ja zegt terwijl je nee wilt en dat je spanning voelt terwijl je ontspannen wilt zijn. Hoe kan je zo ongevoelig zijn voor je eigen wil? Hoe kan het dat je uitstelt terwijl je weet hoeveel ellende dat voor je geeft op een ander moment?
Het is niet moeilijk om dat allemaal te erkennen, maar het consequenties laten hebben is zoals alles weer een heel ander verhaal. Het bedenken kunnen we wel, maar overgeven of doen is een andere beweging. Dan zit dat bewuste weer te storen.
Het creatief bewuste brein in actie
We zijn ook creatief in andere namen en betekenissen verzinnen voor het onbewuste. Als we erkennen dat we niet het enige wezen zijn dat ons stuurt, dan komt vervolgens de vraag welke betekenis geven we daaraan? Het allerleukste daarvan is dat welk antwoord we vervolgens ook verzinnen, of willen geloven, dat niemand ooit het ongelijk ervan zal kunnen bewijzen.
Als iets onbewust is, en vanuit het niets signalen kan geven (stemmen, gevoelens, gedragingen, etc.) dan kunnen we alle kanten uit fantaseren. De een kan zeggen dat het programmering is, de ander kan de signalen en impulsen een oerinstinct noemen (Toch, Dr. Freud?), maar als we het brengen naar het terrein van spiritualiteit en religie, dan zijn er weer tal van andere mogelijkheden.
We kunnen net zo gemakkelijk veronderstellen dat wijzelf onbewuste impulsen hebben als dat het signalen zijn van andere dimensies of onzichtbare andere wezens die almachtig en alwetend zijn. Wie zal ons ongelijk geven? Het kunnen zelfs buitenaardse wezens van een andere Melkweg zijn die via telepathie ons hebben gevonden. Hoe slim. Ons creatief brein is ongeëvenaard.
Vervolgens kunnen we groepen samenstellen, tal van activiteiten ontplooien en hebben we identiteit, erbij horen en zingeving in een slag geregeld. Opeens kunnen we zowel ergens bij horen als ons ergens tegen afzetten en heeft ons bewustzijn via een zijsprong weer de macht gegrepen. Je dacht toch niet dat je bewuste identiteit zijn machtslust zomaar zou opgeven, toch?
Als dat onbewuste maar niet zo lastig was, dan was ons leven perfect zo. Het blijft maar van die ongewenste gevoelens en gedragingen zenden, terwijl we nog zo duidelijk hadden gezegd dat alles liefde is, of dat we succesvol en gelukkig wilden zijn. Wat een lastig kind is het voor ons. Hoe komen we eruit?
Mag een therapeut echt effectief worden?
Zou een therapeut methoden mogen hebben om als je iets wilt veranderen dat moeiteloos in je te bereiken zonder werk? Mag het ook snel gebeuren? Zou het fijn zijn als je niet zo hard hoeft te werken voor veranderingen in jezelf? Hoe eng voor je bewuste om zoveel macht uit handen te geven, om te vertrouwen op een ander evenzeer feilbaar mens.
Hypnose en therapie zijn opgegroeid tot NLP
Werken met je onbewuste/onderbewust is meer het terrein van hypnose, een discipline die heel lang niet zoveel kon, maar inmiddels redelijk volwassen is nadat Milton Erickson haar klinisch therapeutische mogelijkheden eerst toonde en vervolgens Richard Bandler als grondlegger van NLP die stokje oppakte om het verder te ontwikkelen en overdraagbaar te maken.
De beste beoefenaar is niet perse de beste leraar
Het is niet perse de beste natuurlijke beoefenaar die de beste leraar is. Milton was een natuurtalent die in zijn tijd anderen tot Wauw bracht. Er zijn opnamen waarbij zelfs de cameraman een half uur in trance ging en de camera gedurende dat half uur alleen maar tapijt heeft opgenomen. Als je naar Milton ging, dan ging je gewoon in trance.
Hij demonstreerde, maar heeft het nooit overdraagbaar gemaakt en zijn leerlingen hebben dus vele pogingen gewaagd om van alles wat hij deed te achterhalen hoeveel daarvan bewust was en hoe het precies werkte. Zij gingen echter vooral naar de inhoud en dat was maar een aspect. NLP deed het anders en modelleerde het gebruik van hypnotische taal (het Milton Model) en ging vervolgens verder om de noodzaak om in diepe trance te gaan uit hypnose te halen en het sneller en effectiever te maken.
NLP als nieuwe methode
Voor de wens om snel tot verandering te komen zijn hypnose en het daarop gebaseerde NLP dus eigenlijk nog veel interessanter. NLP is meer dan 40 jaar geleden ontwikkeld door een wiskundige Richard Bandler en een linguïst John Grinder. Zij hebben het ontwikkeld vanuit hun onderzoek in een universiteit, maar hebben het vervolgens meegenomen de wereld in.
Anders dan traditionele therapeuten waren zij niet op zoek naar de oorsprong van problemen maar hoe je kon veranderen en leren en hoe je zo snel en gemakkelijk uit problemen kon komen naar iets dat je wilde. Zij hebben zich ingespannen om de manieren waarop wij ons gedrag beïnvloeden te modelleren (een leerbaar model van te maken) zodat ook dat meer onder onze invloed kwam te staan.
NLP is een meta-methode die succesvol gedrag modelleert zodat het eenvoudig aangeleerd kan worden. Hun uitgangspunt: als je mens bent kan je leren wat andere mensen ook kunnen. Dat leren mag snel en gemakkelijk zijn. Deze opening heeft veel effect gehad en wordt nu door vele anderen in hun eigen stroming (inclusief predikanten in een kerk) gebruikt en doorgegeven.
Het succes van zoiets bewijst zich in dat je elementen ervan overal terugvind. Je hoort het van Tjakka, tot oplossingsgerichte therapie, maar ook in organisatie advies of flirt-coaching, en velen hebben hun eigen draai eraan gegeven en hun eigen stokpaard erin geweven of gebruiken slechts de term terwijl ze het eigenlijk niet echt toepassen. NLP is dus ook niet meer perse NLP, maar de basis is erg krachtig, zo krachtig als de beoefenaar vaardig is.
De ontdekking van Neuro Linguïstisch Programmeren of NLP
Zij vroegen zich onder ander af wat het precies was dat therapeuten, spirituele goeroes, veranderaars en meer dan gemiddeld succesvolle mensen, deden dat werkte. Wat zij ontdekte was dat wat werkte in al die gevallen, ondanks heel verschillende verhalen en verklaringen, eigenlijk hetzelfde was en dat het steeds een vorm van hypnose betrof.
Om antwoorden te vinden hadden Richard en John de therapeutische grootheden van hun tijd onderzocht, mensen als Fritz Perl (gestalttherapie), Virginia Satir (befaamd om haar succes als gezinstherapeut die als eerste met hele gezinnen tegelijk werkte) en de befaamde en ongeëvenaarde hypnotiseur Milton Erickson. Zij konden wat anderen niet voor elkaar kregen en werden door velen bezocht en gevolgd om van te leren.
Het werkzame element uit Therapie
NLP heeft het werkzame deel uit hypnose en therapie gehaald en dat verder ontwikkeld tot een uiterst snelle en effectieve methode voor persoonlijke verandering. Verandering in NLP vind vaak plaats in seconden tot minuten en werkt meestal vrij van inhoud.
Leren moet snel gaan
Het probleem van traditionele therapie is volgens Richard Bandler dat het te langzaam gaat. Een fobie wordt in een oogwenk geleerd (als onmiddellijke reactie op een gebeurtenis) en dat is de snelheid waarin we eigenlijk leren. Wij mensen kunnen wel heel snel leren maar niet zo goed langzaam, aldus diezelfde Richard.
De vorm is belangrijk, niet de inhoud
Een ander probleem van de traditionele therapie volgens Richard is dat ze antwoorden probeert te vinden in de inhoud en de vorm helemaal over het hoofd heeft gezien. Anders dan anderen vroegen Richard en John zich af, wat als de woorden van mensen letterlijk aangeeft wat ze innerlijk doen.
Ons denken is driedimensionaal en zintuiglijk
Wat als iemand die zegt iets achter zich te laten het letterlijk innerlijk achter zich plaatst en wat als groot ook letterlijk groot betekent, en wat als je die grote versie gewoon verkleind of innerlijk op een andere plek neerzet? Wat zijn de kenmerken van hoe een gebeurtenis innerlijk wordt voorgesteld? Wat als we daar iets aan veranderen, zonder aan de inhoud te komen?
We geven duidelijke aanwijzingen over onze innerlijke organisatie
Betekent hoger ook letterlijk hoger, en boven ook letterlijk boven? Geven we continue aanwijzingen over onze innerlijke ordening? Als mensen elkaar niet begrijpen, kan dat komen omdat de een woorden gebruikt die over zicht gaan (helder, licht, donker, achter, boven, groter, gekleurd) en de ander die over gevoel gaan (druk, hard, zacht, kil, zwaar)? Is het dus niet de inhoud maar de vorm dat het contact verward? Wat als we daarmee experimenteren en bewust de taal veranderen?
Onze ogen verraden ons
Als iemand naar boven kijkt als hij zich iets voorstelt, is dat een aanwijzing voor waar hij dat beeld innerlijk heeft neergezet? Zijn er meer van dat soort aanwijzingen? Het simpelweg spelen met dit soort vragen en dimensies bleek heel snel verandering te brengen die ook blijvend kon zijn.
Richard Bandler was niet bepaald subtiel of fijngevoelig
Na hun ontdekking had Richard er weinig respect voor dat een beroep dat zo prat ging op en gebaseerd was op zijn vermogen tot waarnemen, zulke duidelijke aanwijzingen had gemist. Richard en John waren ook buitenstaanders in therapieland die met onbevangen ogen en totaal andere ingangen naar dat werk keken.
Sigmund Freud werd door Richard Bandler ook consequent “Sick man Freud” (zieke man Freud) genoemd met een verwijzing naar hoe hij alles vertaalde naar dat je met je moeder of vader seks wilde hebben of andere seksuele fantasie. Die man had een wilde fantasie, maar zijn gewoonte om dromen lezen wordt nu ook in spiritueel land veel gebruikt.
Dromen als signalen van ons onbewuste
Het is ook best interessant te lezen hoe droomfragmenten door deze therapeut worden uitgelegd als een boodschap van het onderbewuste. Soms wijst de droom op iets tussen patiënt en therapeut, soms op doodsangst, soms geeft het een aanwijzing hoe verder te gaan of bevestigt dat ze op de goede weg zijn. Ook dromen zijn bruikbaar op data pad door bewustzijn naar onbewust zijn. we houden van onbewust, tenminste als je luistert naar mensen die overgave en flow prediken.
Richard Bandler en zijn NLP hebben psychotherapeuten flink uitgedaagd
Heel lang heeft Richard ook tegen psychiatrie en psychologie aangeschopt en ze uitgedaagd om hun meest onmogelijke casussen naar hem te brengen. Die hij dan vervolgens wel oploste. Het is best lastig als een openlijk rebel zo vaardig blijkt te zijn. Hij heeft een flinke reeks van succesverhalen in zijn mouw.
Een doorbraakidee is zo machtig tegenover het oude dat het onoverwinnelijk lijkt. Natuurlijk tot de volgende pionier dat nieuwe idee weer omver haalt of rigoureus verandert of uitbreidt zodat het meer van zijn kracht laat zien. Milton Erickson had dat gedaan met klinische hypnose (die tot dat moment nauwelijks betekenis had) en Richard gaf daar zijn draai aan en vloog nog hoger.
Ook psychotherapie moet zich bewijzen
Richard vertelde graag dat psychotherapeuten nergens een voorspelbare oplossing voor konden bieden. “Noem mij eens een probleem dat jullie voorspelbaar kunnen oplossen?” vraagt hij aan de zaal.
Daarna wordt het steevast stil, vertelt hij, en na een behoorlijke tijd komt dan het antwoord “Het hangt ervan af”. Voor Richard is dat niet goed genoeg. Het moet beginnen met dat je een voorspelbare oplossing hebt voor tenminste een probleem.
Een uurloon beloont incompetentie
In zijn verhaal wijst hij erop dat de incompetente therapeut extra beloond wordt doordat hij meer sessies nodig heeft. Hij vond dat ook psychische hulpverleners een voorspelbare oplossing voor een specifiek probleem moesten kunnen bieden en daarvoor technologie moesten hebben (een methode). De therapeut moest in staat zijn om meer te bieden dan een inspanningsverplichting. Daarvoor waren andere hulpmiddelen en technologie (methoden) nodig.
De therapeut is ook verantwoordelijk voor de uitkomst
Richard had ook geen enkel respect voor een uitspraak als “De cliënt is er nog niet aan toe”. “Dan is het jouw taak om te zorgen dat hij daar komt”, was dan zijn antwoord. Hij wees daarmee heel direct naar de verantwoordelijkheid van de therapeut voor het kunnen bieden van een oplossing voor een hulpvraag.
Therapeuten zullen het best lastig gevonden hebben dat hij zo openlijk hun onvermogen, zwakten en grenzen zichtbaar maakten. Nu konden ze de verantwoordelijkheid voor een verandering niet zomaar meer afschuiven op hun cliënt.
Kan de capabele therapeut zich laten betalen voor uitkomst in plaats van inspanning?
Het liefst wilde Richard Bandler dat therapeuten alleen voor resultaat betaald zouden worden en hijzelf wilde dergelijke deals graag aangaan, maar dan natuurlijk tegen grote bedragen. Het was ook niet moeilijk voor hem om dat te doen, want in zijn manier was alles in een enkele sessie opgelost. Als je weet hoe het werkt, dan is het geen probleem meer en de alternatieven waren over de tijd gezien altijd duurder dan de duizenden euro’s die hij zou vragen.
Hoe zoekt NLP de oplossing voor een probleem?
Als een NLP-er wil weten hoe je een depressie oplost, dan interviewt hij mensen die spontaan over hun depressie zijn gekomen tot hij heeft ontdekt wat het was dat gewerkt heeft. Daarna test hij het model uit en als het werkt heeft hij een voorspelbare oplossing die in een groot aantal gevallen werkt. Omdat het model nooit is gebaseerd op de inhoud van iemands verhaal, is dat mogelijk.
In NLP is alles gemakkelijk. Bijvoorbeeld NLP stelt dat de uitkomst de is betekenis van de communicatie. Dat betekent dat wanneer een uiting of oplossing nog niet de gewenste uitkomst geeft, dat je gewoon iets verandert en blijft veranderen tot je de uitkomst krijgt die je wilt. Niet de ander, maar de therapeut en diens vermogen tot veranderen is de kern van succes.
Als iets niet heeft gewerkt: verander het!
Dus in dit geval wordt voor degenen bij wie de eerste oplossing niet werkt, gewoon een alternatieve oplossing uitgewerkt die in dat geval werkt. Bij NLP is de oplossing nooit om te graven in de inhoud en betekenis van verhalen. Zij werken uitsluitend met de vorm, een visualisatie, wisselen tussen naar je ervaring kijken en je ervaring ondergaan, welke zintuigen je gevoel activeren, enzovoort. Werken in NLP lijkt een spelletje, maar het is doelgericht en behaalt resultaten.
Goed leren spellen volgens NLP
Het werkt niet alleen in therapie, maar ook in onderwijs of je beroep. Hoe wordt je een goede speller? NLP kijkt daarvoor naar succesvolle spellers en vergelijkt wat die doen met wat mensen doen die moeite hebben met spellen. Het antwoord van NLP is vervolgens dat je innerlijk een plaatje moet maken van een woord, in plaats van het uit te spreken.
De manier van Richard om dat te leren is om een woord op een schoolbord te schrijven, met elke letter een andere kleur. Vervolgens dekt hij het bord af en vraagt de leerlingen naar de kleur van bepaalde letters. Een leuk spelletje voor leerlingen, maar eigenlijk een herprogrammering van hoe ze lezen. Voor dat antwoord heb je een innerlijk plaatje nodig.
Als je die procedure een aantal keren hebt herhaald, dan heeft je systeem geleerd een plaatje te maken als je leest en is leren spellen verder een kwestie van genoeg lezen. Na een uurtje zo bezig zijn konden de leerlingen van Richard een spellingtest van een veel hoger niveau dan van hun klas met perfecte scores beantwoorden.
Het grootste probleem van leerlingen is hun leraar
De klas in zijn verhaal bestond uit de leerlingen die apart waren gezet als onhandelbaar en niet in staat tot leren op normaal niveau. Richard geeft de schuld voor dat oordeel aan leraren die niet in staat zijn de les interessant te maken zodat ze dingen leren die ze leuk vinden en willen leren. Hij gelooft dus ook niet in psychische diagnoses in het algemeen en ADHD in het specifiek.
Leraren wilden niet veranderen en dus blokkeerde het schoolsysteem dat er een school zou komen die het op de manier van Richard ging doen. Is dat geen groot gemis? Hoeveel talent en creativiteit is daardoor verloren gegaan?
Soms is zien beter dan luisteren
Het is slechts een voorbeeld van hoe NLP een model maakt op basis van vorm. Ze hebben gewoon ontdekt hoe de beste spellers woorden innerlijk hebben georganiseerd en hoe slechte spellers dat doen en wat het verschil is. Vervolgens gebruiken ze die kennis.
Spellen door in jezelf naar de klank van een woord te luisteren werkt niet, je hebt een afbeelding nodig. Zo simpel, niet? De kern van NLP is dat modelleren van succes, maar dat levert vervolgens een grote rijkdom aan educatieve modellen op die ook gewoon gebruikt kunnen worden.
Hoe lang heeft het oplossen van een fobie nodig?
NLP zegt: 3 seconden.
NLP-ers bestuderen steeds op die manier succes en oplossingen. Het enige wat ze dan nog moeten weten is of het probleem bij de oplossing past. De fobie-oplossing van NLP, die 3 seconden nodig heeft, werkt bijvoorbeeld niet op een angststoornis. Het verschil is dat een fobie een onmiddellijke reactie is en dat een angststoornis een innerlijk opbouwproces heeft.
Elke oplossing hoort bij een specifiek probleem
Als je weet wat het is dan weet je hoe je het kan oplossen en als het echt iets nieuws is, dan heb je een methode om de oplossing te vinden. Met al het afzetten tegen traditionele therapie heeft Richard vooral therapeuten tot klant gemaakt. Inmiddels vind je NLP in allerlei verpakkingen en verwerkt in allerlei zelfhulp- en educatievormen terug.
Best gaaf om een taalkundige en een wiskundige op therapie los te laten
NLP is wat je krijgt als je een uiterst creatief, eigenzinnig, buiten de box denkend, team buitenstaanders loslaat op het terrein van menselijke verandering. Niet belast door verleden, hebben zij heel het gebied van therapie, spirituele- en andere zelfontwikkeling en het domein van menselijk leren samengevoegd tot een algehele benadering van hoe je menselijk talent en succes kan modelleren en aanleren.
Voor Richard Bandler en John Grinder zijn psychische- en gedragsproblemen geen ziekte, maar een leerkans. Elk gedrag ooit begonnen als en reactie op een probleem of omstandigheid en dus aangeleerd.
Als het snel geleerd is, dan kan je het dus net zo snel kan veranderen. Zij haalden gevestigde aannamen en uitgangspunten flink op de kop. Alles wat niet paste ging eraan en eerbied was er al helemaal niet. Eerder rebelse uitdaging.
Een enorm succes in zelfontwikkelingsland
Ik hou wel van creatieve rebellen. Ze zijn levendig en onderzoekend en komen soms met geniale ontdekkingen. Enige verstoring is soms heel nuttig. Een frisse wind die weer ruimte schept voor veel nieuwe ontdekkingen. Dus NLP.
De ontwikkeling en populariteit van NLP is een groot succes. Het voldoet aan de eisen van een snelle cultuur die uitermate gericht is op succes en productiviteit. Alles moet meer en snel en tegen lagere prijzen, dus ook het project mens zelf. De maakbare mens? Ach, er is altijd meer dan dat wat je ontdekt. Maar het helpt wel.
Is er nog plek voor gesprekstherapie?
Ikzelf ben nooit zo enthousiast geweest over het idee van jarenlange gesprekken als therapie. Ik zie de zin daar niet zo van in en wil liever de leiding van iemand die doorheeft welke vaardigheden ik nog mis en hoe ik die kan leren.
NLP doet dat meer dan therapie deed. Ook innerlijke staten en gevoelens zijn daar merendeels een gevolg van creatie die je kunt leren. Maar waar het natuurlijk niet aan voldoet is de behoefte om een nabije getuige te hebben in je levensverhaal en gehoor te vinden van iemand die je steunt. We leven in een drukke maar ook eenzame cultuur.
Er is dus nog zeker behoefte aan allerlei vormen van hulp en begeleiding die uit gesprekken bestaat en je gehoor geeft. Waarschijnlijk zal die ook wel blijven. We zijn erg sociaal en sommige dingen deel je ook in je nabije kring niet zo snel en moeten naar buiten.Maar de inhoud van de gesprekken en de rol van de therapeut erin zal ongetwijfeld voor altijd veranderd zijn.
Luisteren naar problemen is een negatieve hypnose
Als ik denk aan de traditionele psychoanalyse dan bekruipt het me al om al die problemen aan te horen. Ik zie mezelf al zitten dag in dag uit als een soort vuilnisbak van innerlijke rommel, met een beroepsethiek die zegt dat ik geduldig moet blijven luisteren en geen sturing mag geven. Nee, dat is niet mijn ding.
Voor mij is het luisteren naar ellenlange verhalen vol met vastzittende problemen, zware emoties en belemmerende overtuigingen een zware belasting waar ik vervolgens mezelf weer van moet reinigen. Ik weet inmiddels hoe hypnose werkt en sta niet meer zomaar toe om dergelijke hypnose te ontvangen.
Aandachtig luisteren als mindfulness praktijk
Ook boeddhisten hebben dat trouwens door. Zij leren ons in mindfulness (leven in aandacht, of het boeddhistische pad) weliswaar dat je iemand die lijdt vanuit vrede moet ontvangen, maar vertellen er ook bij dat als je vrede teveel verstoord is geworden door het luisteren, zodat je niet meer helemaal in vrede aanwezig en beschikbaar kunt zijn voor die ander, dat je dan moet aangeven dat je even pauze nodig hebt en later verder zult luisteren.
Vervolgens is je werk om via meditatie, de hulp van anderen en tijd je eigen vrede te herstellen. Dit erkent dat luisteren naar pijn en problemen belastend doorwerkt en dat je dus meer vrede moet voeden en consumeren dan dit soort pijn.
Boeddhisten stimuleren dat je een gemeenschap vindt van mede beoefenaars in vrede. Dat geeft jou steun in jouw vrede en beoefening. Voor een groot lijden heb je dus misschien een grote gemeenschap nodig met genoeg innerlijke vrede en stabiliteit om het te ontvangen en transformeren.
Wat als de gemeenschap massaal in psychisch pijn en tekort leeft?
Maar wat als de gemeenschap als geheel meer pijn dan vrede in zich heeft? Als de manieren en leefwijze van de gehele omgeving onlosmakelijk leidt tot heel veel psychisch lijden en gemis aan en echte aandacht en intieme verbinding (nee geen seks: echte menselijke nabijheid en betrokkenheid)? Dan heb je dus een probleem.
Niet voor niets is de traditionele therapeut levenslang patiënt en verkorten er velen hun bestaan actief. Hun weg is een lijdensweg waarin ze overeind proberen te blijven. Hun houvast is de intimiteit en echtheid die in hun praktijkruimte ontstaat als het werkt. Wellicht heeft ook deze mens een Sangha nodig (gemeenschap vrede-beoefenaars) om overeind en licht te blijven.
Een vuilnisbak kan niet transformeren
Als ik teveel in iemands problemen meega en alle verhalen zou ontvangen, dan helpt mij dat niet en ook niet mijn cliënten. Ik herken die momenten, waarin luisteren een last voor me wordt, doordat er fantasieën over mezelf als vuilnisbak omhoog komen. Dat betekent dat het genoeg was en dat verder doorgaan geen oplossing biedt.
Tijd om de cliënt te stoppen en stil te zetten en weer even terug te brengen in zijn lichaam en uit het verhaal te halen. Meer van hetzelfde gaat hem niet helpen en zulke verhalen worden meestal op de automatische piloot vertelt met als uitkomst dat de cliënt terugkomt in een plek van diepe wanhoop, woede en onmacht.
Genoeg informatie, nu aan de slag
Even een moment nemen om na te gaan waar we heen gaan en wat goed is om te doen. We kunnen natuurlijk naar de pijngeschiedenis gaan, maar niet te intens en niet te lang. De cliënt komt voor verandering, komt voor een oplossing, niet voor de zoveelste bevestiging van pijn en onmacht.
Misschien lijkt het wat ongevoelig, maar het komt juist uit invoelendheid dat ik zo reageer. Ik moet mijn taak in het oog houden en heb dan all genoeg informatie om verder te kunnen. De ach’s en och;s krijgen slachtoffers van tegenslag al genoeg, dus ik mag dat anders doen. Uiteindelijk komen hulpzoekers voor hulp en geef ik ze liever wat lucht en mogelijkheden dan dat ik hun vastzitten verder vast zet.
Therapeuten hebben een eigen verantwoordelijkheid
Ook volgens mij heeft een therapeut wel degelijk een eigen rol en verantwoordelijkheid los van de cliënt en wordt ingehuurd om te zorgen dat zijn cliënten sneller en gemakkelijker naar oplossingen komen dan zijzelf dachten te kunnen of konden. Waarom zou je anders tijd en geld investeren? Inhoud is leuk, maar aan vaardigheid heb je meer.
Net als Richard benader ik dus elke ontmoeting met cliënten als een leer-probleem en elke hulpvraag als een verzoek om hulp in de vorm van educatie. Ik maak geen levenskeuzes voor mijn cliënten, maar help ze wel om meer mogelijkheden en zelfstandigheid te ontwikkelen en om vaardig te worden waar ze dat nog niet zijn.
Extra’s geven waar je cliënt nog niet aan gedacht heeft
Daarnaast geef ik ze soms wat zaken waar ze niet direct om gevraagd hebben, maar wat ze wel zal helpen op dit pad. Cliënten willen vaak weten waar iets vandaan komt en waarom het is of hoe het past in hun levenshistorie enzovoort. Ik vraag ze dan of het mag veranderen ook zonder deze antwoorden. Dat mag gelukkig altijd. Soms zeg ik ook gewoon nee tegen iets wat een cliënt wil.
Therapeuten zijn ingehuurd om te manipuleren
Niets van dit alles mag natuurlijk als je psychoanalyticus bent, of een vorm van hulp geeft waarin de hulpverlener de opdracht heeft om de eigen vorm onaangeraakt te laten. Het lijkt soms net of psychosociale hulpverleners bang zijn om invloed uit te oefenen in het oplossen van een hulpvraag. Terwijl ze het stiekem natuurlijk altijd doen.
Ik zie daar zelf het nut niet van in. Hulpvragers zijn duidelijk niet blij met elementen van hun huidige vorm (of hoe dat uitwerkt) en dan help ik liever wat sneller. Ook hebben ze doorgaans niet echt door waar iets echt door komt en misschien is dat ook niet van belang.
De hulpverlener moet dus iets kunnen toevoegen wat er nog niet was en heeft zelfs de opdracht om de huidige vorm te (helpen) veranderen. Dat stelt hoge eisen aan de therapeut natuurlijk, want dezelfde technologie waarmee je goed kan doen kan ook minder goed uitwerken.
Manipuleren is heel gewoon
Dat is echter een risico dat de cliënt in elke ontmoeting loopt, want elke verkoper en eigenlijk elk mens is een meester hypnotiseur, als het erop aan komt, en beïnvloed dus onbewust de vorm van de cliënt. Veel contact beoogt een reactie uit te lokken en daarin begint dus all de manipulatie. We doen dat op ontelbare manieren waarvan misschien de meeste onbewust doelgericht (onze gewoonten)
Therapie en begeleiden is doelgerichte manipulatie
Een professional weet hopelijk iets bewuster wat hij doet en dient de vraag en belangen van de cliënt. Je kunt echter pas een professional zijn als je ook technologie hebt die werkt voor de vraag die gesteld wordt. Dat doel zou je in elk geval moeten hebben.
Als hulpverlener zou je in staat moeten zijn om doelbewust een hulpvraag te kunnen oplossen. Sterker nog: Je moet dat kunnen terwijl alles in je cliënt tegenwerkt. Denk er maar eens over.
Een lange duur van een therapie met een hoogdravend verhaal is echter niet perse beter dan een snellere therapie die blijvend effect heeft.
Een mislukte therapie toont de beperkingen van de therapeut
Mislukking is dus altijd een onvermogen van de therapeut, een grens aan zijn vermogen om een probleem bij de cliënt effectief op te lossen.
De therapeut die stelt dat zijn cliënt er niet klaar voor was, sust zichzelf met de gedachte dat het niet aan hem lag. In werkelijkheid liep hij tegen de grenzen van zijn eigen hulpverlening aan en wist niet hoe hij de verandering anders tot stand kon brengen.
Hoe zou een eerlijke reactie klinken?
Dergelijke zinnen leggen ook een oneerlijke context neer. Eerlijker zou zijn om te zeggen “Ik weet eigenlijk niet goed hoe ik je hiermee verder kan helpen. Mijn oplossing heeft bij jou niet gewerkt.” gevolgd door het advies “Misschien kan je beter verder zoeken naar iemand die dat wel kan”. Per slot kan je niet van een hulpvrager verlangen dat hij ook nog de hulp biedt. Daar ben jij voor ingehuurd.
Dient de cliënt zijn therapeut of omgekeerd?
De intentie om de cliënt te verdiepen of diepere betekenis te vinden is vooral een mooi continuïteitsplan, maar niet perse noodzaak om bij een doel te komen. Hoeveel reeksen en hulpverleners die je hebt bezocht hebben je vervolgens niet volgepompt met een uitgebreid model over hoe jijzelf in elkaar zit, hoe leven werkt en hoe de wereld in elkaar zit om je vervolgens te leren dat ontwikkeling een levenslang pad is?
Therapie als levenspad
Ook dat is een continuïteitsplan, maar wellicht mag je een keer stoppen met al dat gewroet en gewerk en gewoon eens gaan leven en van de ervaring genieten? Voor velen is therapie een soort uit de kluit gegroeide hobby geworden, of zelfs een levenspad.
Als de vorm van therapie van je verlangt dat je voortdurend ermee bezig blijft om jezelf een beetje goed te voelen en je leven vorm te geven, dan is dat wellicht ook een teken dat er geen sprake is van een blijvende verandering. Zoek dan liever een andere vorm. Levenslange inspanning is een signaal dat iets niet echt werkt.
Wil je mij veranderen alsjeblieft?
Een psychosociale hulpvraag is uiteindelijk een naar buiten gericht verzoek om een (liefst moeiteloze) manipulatie die van binnen niet was gelukt. Dat betekent dat manipuleren altijd deel is van het contract en dat kan je direct doen of je of de tijd van de cliënt opeten met het helpen zoeken naar antwoorden die je misschien al weet.
Inhoud is een lange weg omdat er zoveel van is
Het nadeel van graven in de inhoud is dat je cliënt nog niet weet waar je naar op zoek bent en dus heel wat moet vertellen eer jij de juiste analyse kan stellen. De therapie moet echter eindig zijn en de cliënt zelfstandig en vaardig laten gaan. Levenslang therapie is goed voor de therapeut, maar niet goed genoeg voor de cliënt. Verhalen uitwisselen kan ook met intieme vrienden.
Weerstand is een gegeven, geen reden
Per definitie zit de cliënt zijn verandering in de weg. Er is altijd iets wat de bewuste beweging naar een gevraagde oplossing blokkeert. Als je dat weerstand wil noemen, dan is dat dus geen teken dat de cliënt er nog niet aan toe was, maar een teken dat hij oprecht hulp nodig heeft. Als dat er niet was, dan kon de cliënt het ook wel zonder therapeut of coach.
De cliënt vraagt eigenlijk om hulp tegen zichzelf, een feit dat manipulatie door de therapeut niet alleen wenselijk maakt maar ook noodzakelijk. Je kan natuurlijk aan je cliënt vragen of hij liever heeft dat je het nu meteen even oplost, of dat je het over 5 jaar spreidt, maar welke cliënt zal dat laatste dan kiezen?
Het almachtige bewuste brein wil geen effectieve therapie
Misschien hooguit het brein dat niet verdraagt dat het tijdelijk de macht op moet geven. Die graaft liever door het bewustzijn. Gelukkig weten vaardige hypnotiseurs hoe ze dergelijke breinen genoeg kunnen bezighouden terwijl ze ondertussen toch doen wat ze anders zouden doen.
Het beste voor een dergelijk brein is dus maar om ver weg te blijven van vaardige hypnotiseurs. De normale doorlooptijd van de therapie is gelukkig een indicatie. Of je kan een shopper worden die van de ene vorm naar de ander springt zonder het lang genoeg een kans te geven om te werken.
Ook dat soort mensen zijn er genoeg. Ze zitten vol met verhalen over hun pogingen en allerlei benaderingen, maar niets heeft geholpen. Nee, natuurlijk niet. Ze komen ook bij jou voor de volgende mislukking. Ga je ze laten slagen of niet?
Per definitie is de cliënt er klaar voor
De cliënt is er klaar voor, want hij is naar je toe gekomen. Meer bewijs dan dat zul je niet krijgen of nodig hebben. Elk ander argument is slechts voor je eigen gemoedsrust.
Richard Bandler gaat zelfs zover dat de hulpverlener onafhankelijk van de cliënt de oplossing realiseert. Hij braveert daar graag over, omdat cliënten als je ze de kans geeft de therapeut graag laten mislukken. Die kans moet je ze dus niet bieden. De andere kant is dat je ook hen niet mag laten mislukken.
De therapeut als onverschrokken leider
Hij legt daarmee de lat behoorlijke hoog voor hulpverleners en als het een eis zou zijn, dan zou het een stuk leger zijn aan de aanbodkant. Gelukkig is er ruimte ook voor ontwikkeling en leren onder therapeuten en psychosociale hulpverleners. Per slot weet je nooit helemaal zeker wat voor therapie iemand nodig heeft. Soms is het maar een enkele zin, maar ben je 20 jaar bezig om die te vinden. In het land van inhoud ben je altijd blind tot je ziet.
Deze lat zou echter wel het streven mogen zijn van elke beroepstherapeut. Als je een oplossing wilt zijn voor je cliënten moet je daarin bekwaam zijn en over bewezen werkende methoden beschikken. Liever snel dan langzaam, liever gemakkelijk dan moeizaam.
Misschien ben je daar nog niet, en dat is prima. We bevinden ons allen op een niveau van vaardigheid op weg naar grotere vaardigheid, maar als je jezelf serieus neemt in wat je aanbiedt moet voorspelbare effectiviteit wel je doel zijn. Daarin kan je jezelf niet te gemakkelijk weg laten komen.
Als hulpverlener heb je daadwerkelijk een eigen verantwoordelijkheid, je hebt gekozen om een leider te zijn en niet een volger. Je bent ingehuurd voor je leiderschap en vaardigheid in het bereiken van doelen. Het leren begint bij jou.
Therapie is ook een beetje ploeteren
Natuurlijk moet de therapeut gericht kunnen helpen en cliënten kunnen leiden en manipuleren. Natuurlijk moet je die cliënt zelf zowel meewerken als tegenwerken en is het aan de therapeut om daarmee om te gaan. Natuurlijk moet de therapeut dan echt weten wat hij doet en of dat verantwoord is, of actief op zoek zijn om dat te leren.
Natuurlijk is de inhoud van de cliënt en mag behandelen niet afhankelijk zijn van de inhoud van en het geloof in een specifiek verhaal. Hoe zou je voorspelbaar en snel succesvol kunnen zijn als het nodig zou zijn heel de inhoud van je cliënt te kennen en veranderen? Wil je een kans maken, dan moet de ingang wel een andere zijn dan dat.
Het aangaan van vooroordelen
Ook ik ben dus blijven zoeken naar andere antwoorden en heb vele methoden onderzocht op hun werking, toepassingsterrein en werkwijze. Ondanks mijn duidelijke vooroordeel naar psychoanalyse vond ik de boeken van de praktiserende psychoanalyticus en begon daar ook stukjes waarde te vinden.
Ik kan me gerust wat sterk en stellig uitdrukken, misschien net als Richard of andere rebellen en pioniers (allemaal rebellen in hun tijd), maar vind het ook leuk aan mezelf dat ik mijn vooroordelen graag uitdaag en leer waar ze onterecht zijn. Ik verdiep me graag in dat waar ik nog weinig van weet. In dit geval dus de psychoanalyse, niet via saaie tekstboeken maar via anekdotische verhalen van een gerenommeerd psychiater..
Irvin Yalom, onze gids door psychoanalyse
De Russisch-Amerikaanse psychiater Irvin Yalom (1931- ) schrijft prachtige verhalen rondom de psychoanalyticus en zijn klanten. Hij laat glimpen zien van de dilemma’s waarmee een psychoanalyticus worstelt, de fouten die hij maakt, de existentiële thema’s waarmee we allemaal wel worstelen en de arrogantie van de psychoanalyticus die voor zijn klanten besluit wat goed is en wat niet.
Irvin Yalom is rond 86 jaar oud en blijft nog productief. Het is een beroep waar je oud in kunt worden, net als Bert Hellinger oud is geworden in zijn familieopstellingenwerk. Hij heeft naast boeken waarin hij praktijkverhalen en romans rondom de psychotherapeut en zijn klanten opschrijft ook tekstboeken geschreven waaronder een handboek voor groepstherapie. Allemaal heel interessant.
De arrogantie van de psychoanalyticus
De arrogantie van de psychoanalyticus uit zich in alle aspecten, onder andere door het kader waarin klanten geen klanten maar patiënten zijn en hijzelf een dokter. De psychoanalyticus weet het beter en leidt geduldig zijn hulpeloze patiënt naar het licht door het donkere oerwoud van zijn onderbewustzijn. Met dank aan dokter Freud, Nietzsche en ander oude grootheden.
Diagnoses maakt van de therapeut een dokter
De psychoanalyticus stelt net als andere artsen diagnoses waarmee persoonlijke worstelingen en problemen tot een ziekte worden gemaakt en de therapeut de patiënt mag genezen. Het zijn allemaal voetstukken voor de therapeut om zich veilig, machtig en onaantastbaar in te voelen. En het rechtvaardigt natuurlijk een hoog tarief.
Goddelijke status
We stappen in een begrippenkader en de onaantastbare Goddelijkheid van de psychoanalytisch therapeut, een kader dat is ontleend aan de analogie van de traditionele medische dokter die het lichaam analyseert en repareert alsof het een machine was. Ook de medische dokter was een soort God in zijn beroep. Ze hadden status. Iemand die je met bijzonder respect en achting behoort te benaderen.
Mensen worden patiënt en levens diagnoses
Het reduceren van mensen tot patiënten, levens en ervaringen tot diagnoses en de verkrampte ontkenning van elke vorm van menselijke relatie tussen patiënten en zijn therapeut beschermen de therapeut maar werken die hoogmoed ook in de hand en bevorderen die, al toont Irvin Yalom ook vooral de twijfelaar en de van het voetstuk afvallende therapeut.
De patiënt kijkt met ontzag op tegen de behandelaar
De hele setting en terminologie is opgezet om achting en ontzag bij de klant te wekken en de therapeut op grote hoogte van autoriteit te verheffen. Dat aura van autoriteit en onaantastbaarheid is belangrijk en is vergelijkbaar met hoe bedrijven soms hetzelfde doen om zichzelf een betere onderhandelpositie te verschaffen. Het beoogt de ander al op voorhand te intimideren en klein te maken.
Hoe prenten onderhandelaars ontzag in?
In bedrijven die van onderhandelen hun vak hebben gemaakt (inkoopafdelingen of juridische bedrijven waar grote bedragen en zakelijke belangen over tafel gaan) hebben daar soms een kunst van gemaakt. De parodie is de baas die voor zijn gasten een veel lagere stoel heeft staan, maar het is niet veel anders
Degene die opgehaald wordt heeft lagere status dan degene naar wie hij gebracht wordt
Een tijdje werkte ik voor een grote inkoopbedrijf waar dat heel zichtbaar was. Je kwam binnen in een grote ruimte van het type oud Romeinse marmeren rijkdom met een ronde balie waar je jezelf eerst moest melden en dan instructie kreeg om te gaan zitten wachten tot je werd opgehaald (les 1: opgehaald worden is een gunst en niet vanzelfsprekend en degene die belangrijk is hoeft niet te wachten dus ben jij minder belangrijk dan naar wie je toe wilt).
Degene die moet wachten heeft lagere status dan degene op wie gewacht wordt
Vervolgens wordt je niet opgehaald door de persoon met wie je een afspraak hebt, maar door diens secretaresse. Je wordt vervolgens naar een bespreekkamer gebracht waar je koffie krijgt en weer mag wachten. De kamer ziet er ook strak en zakelijk uit en is ruim genoeg om rijkdom en macht uit te drukken net als de entree.
Degene die aandacht krijgt is belangrijker dan degene die aan zichzelf wordt gelaten
Je mag weer een tijd wachten en wordt alleen in de ruimte achtergelaten eer degene voor wie je komt tijd heeft voor je. Ook de secretaresse is namelijk belangrijk genoeg om niet haar tijd te verdoen met “op je passen” terwijl je wacht.
Degene die de tijdsduur, de inhoud en het tempo bepaalt heeft hogere status dan degene die daarin mee moet gaan
Na een tijdje komt degene met wie je een afspraak hebt en die straalt zakelijke bondigheid en no nonsense uit, oftewel “Ik ben belangrijk en heb het druk, je krijgt maar heel even”. Ook die houding bevestigt dat je je aanwezigheid moet verdienen en niet zomaar belangrijk bent.
Degene die moet reizen voor de afspraak heeft lagere status dan degene naar wie hij toe gaat
Natuurlijk ga ik er dan al vanuit dat je afspraak naar je toe komt. Je zou ook weer door een secretaresse gehaald moeten worden en naar je afspraak gebracht worden om te demonstreren dat hij niet naar jou komt en jij de stappen naar hen moet maken (zowel fysiek als in de toekomstige onderhandeling).
Als je op kleine punten bij herhaling toegeeft, dan is de kans groot dat je ook op grotere punten gaat toegeven.
Inmiddels zou het kunnen dat je door al die stappen al wat uit balans bent gebracht en onbewust jezelf al zwakker en meer onzeker presenteert dan je anders gedaan zou hebben en dan was dat nog maar het voorspel. Tijdens de onderhandeling kunnen er nog tal van stappen ingebouwd zijn om je nog verder in de war en uit balans te halen.
In internet marketing noemen ze kleine keuzen die je aangeboden worden microkeuzen die je alvast in de stemming brengen om ja te zeggen tegen de grote keuze. Hoe meer ja’s je geeft hoe waarschijnlijker het wordt dat je daarmee door wilt gaan. Ook dat is hypnose en ook enquêteurs die vragenlijsten ontwerpen zijn er bekend mee.
De psychoanalyse neemt zichzelf wetenschappelijk serieus
Psychoanalytici beschouwen zichzelf traditioneel ook als wetenschappers en hebben daarmee (in elk geval traditioneel) ook de inherente hoogmoed van de wetenschap aangenomen. Het idee dat wetenschap alle antwoorden zal kunnen achterhalen, waarbij alles tot een maakbaar object of machine wordt gereduceerd (wiskunde is de taal van wetenschap).
Hoogmoedig als een religieus leider
Het is ook de hoogmoedige positie van de religieuze leider die uitverkoren is om meer waarheid te kennen dan zijn volgers en een speciaal lijntje heeft naar de bron van zijn religie (zowel in contact als in interpretatie). Zo bijzonder, hij is nog ontzettend bescheiden ook voor iemand in zijn positie (ook dat onderstreept zijn autoriteit alleen maar, omdat hetzelfde bij anderen heel normaal gevonden zou worden).
De boeken van Irvin Yalom
Ofschoon ik weinig heb met een dergelijke verhouding, vind ik het wel interessant om ook in die keuken eens mee te kijken en te ontdekken wat er voor waarde daar te vinden is. De boeken van Irvin Yalom geven in verhaalvorm dat kijkje, en laten een therapeut zien in al zijn glorieuze dilemma’s en twijfels.
Ook heb ik verschillende momenten dat ook bij mij de spanning voelbaar is, mijn tenen krommen, of de tranen vloeien en ik meeleef met de personages die hij beschrijft. Een echtpaar dat al decennia vast zit in een beperkt leven dat zich alleen thuis en in de werkkamer afspeelt.
De Schopenhauer-kuur
Ik lees het verhaal van een ex-patiënt, die na zijn mislukte therapie zelf probeert therapeut te worden maar niet door heeft hoe hij zich onpersoonlijk, afstandelijk en bijna autistisch gedraagt en alleen maar praat in citaten van de filosoof Schopenhauer (ook antisociaal en hopeloos alleen).
In de loop van het boek loopt hij tegen zijn grenzen aan en raakt betrokken bij anderen in een groepstherapie, komt zijn eenzaamheid tegen en nadat hij breekt treedt hij samen met een groepsgenoot in de voetsporen van de inmiddels overleden therapeut. Een prachtig verhaal.
Psychoanalyticus zonder kleren
In de boeken van Irvin Yalom vind je zeker die afstandelijke strikte therapeuten terug die elke vorm van wederzijdse intermenselijke relatie tussen patiënt en therapeut ver op afstand houden en ontkennen. Zijn hanteren een strikte beroepsethiek en keuren beroepsgenoten af die experimenteren met de persoonlijke relatie of die zichzelf minder buiten beeld houden.
Therapeutische afstand als leugen
Irrationele Emoties (zijn er ook andere?) die uit de relatie met patiënten voortkomen worden overdracht en tegenoverdracht genoemd en zijn het onderwerp van onderzoek. Het maakt dat de relatie in zekere mate een leugen moet zijn omdat de therapeut niet vrij is om te erkennen wanneer zijn patiënt een terechte waarneming heeft over zijn therapeut.
De relatie met patiënten wordt daarbij ook geprostitueerd als verliefdheid of afhankelijkheid van de patiënt naar zijn therapeut wordt bevorderd om vervolgens gebruikt te worden om de therapie te verlengen of de patiënt vanuit die afhankelijkheid te leiden.
Het is niet zo dat deze therapeuten zoveel minder manipuleren, maar ze ontkennen het alleen vaker en denken hun schuldgevoel weg met het idee dat ze het in het belang van de cliënt of patiënt doen. Ze houden zich vast aan hun zelf geschoonde zuivere motieven, ook al maakt hun superieure positie dat motief al op voorhand enigszins verdacht omdat het afhankelijk is van hun vermogen zichzelf perfect te kennen en doorzien. De belevingswereld van de psychotherapeut zit vol met dat soort mechanismen en wordt mede bewoond door vormen van machtsgebruik vanuit de therapeut naar zijn patiënt.
Een echte arts vertelt je gewoon hoelang je hoe ziek moet blijven
De therapeut geeft in die wereld gerust opdracht om x aantal jaren therapie te moeten hebben (5, 9,12) en bepaalt voor de patiënt dat het niet goed is om te stoppen met therapie wanneer de patiënt wil stoppen voordat de therapeut vind dat de patiënt klaar is.
Milton Erickson verbaasde zich hogelijk over psychoanalyse
Milton Erickson, een andere therapie-grootheid en de man die in zijn eentje het vakgebied van klinische hypnose naar een veel hoger plan heeft getild, toonde zijn verbazing al over dat feit. Hij vertelt dat een van zijn beste leerlingen, toen hij psychoanalyse ging studeren, eerst opdracht kreeg om zelf 7 jaar in psychoanalyse te gaan en vervolgens daarna nog 6 jaar eraan vast moest plakken. Het mag duidelijk zijn dat Milton dit volstrekt onnodig vond.
Ontkenning van relatie en onaanvaardbare inmenging
Een psychoanalyticus kan besluiten dat iemand uit zijn relatie moet stappen ook al is dat niet de wens of vraag van zijn patiënt, om vervolgens die patiënt te beïnvloeden en sturen om die scheiding te willen en doen. Er is veel mogelijk als je “almachtig bent” en onaantastbare autoriteit hebt gekregen van je volgers.
De therapeut en de onmogelijkheid van seks
Het boek “De Therapeut” begint ook met een interview van een oudgediende die door zijn beroepsgroep wordt veroordeeld omdat hij seks met zijn patiënt gehad heeft (een thema wat meermaals terugkomt in het boek).
Hij verhaalt hoe hij voor elke patiënt een unieke therapie heeft ontwikkeld en hoe een aantal onorthodoxe keuzen bij deze patiënt goed heeft gewerkt. Deze patiënt was gedurende haar leven al zelfdestructief in alle opzichten, zelfbesnijding (automutilatie), roekeloze seks buiten het huwelijk, en nog wat zaken.
Om haar te helpen gebruikte hij haar verliefdheidsobsessie voor hem, en maakte een afspraak die hij niet wilde houden maar zij vergat niet en het koste hem zijn beroep. Hij was oud en zou invalide worden door een progressieve ziekte en zij wilde bij hem blijven en bleef uiteindelijk bij hem als zijn vrouw.
Moet de therapeut eerlijker en authentieke zijn in contact?
Het boek gaat over hoe het verder ging met de therapeut die hem interviewde en hoe die therapeut vervolgens gaat experimenteren met een eerlijker en authentieker contact in zijn praktijk. Is het beter of minder goed voor de patiënt als de therapeut eerlijker en opener wordt over zichzelf en waar liggen dan de grenzen?
Natuurlijk zitten daar doorheen geweven diverse patiënten en een supervisor met hun ontwikkeling. Mooie verhaallijn vol met dilemma’s en lessen.
Irvin Yalom heeft me overtuigd van zijn waarde
Voordat ik de boeken van Irvin Yalom had gelezen had ik weinig hoop voor psychoanalyse als therapievorm. Het stramien van eindeloos laten praten en associëren en een therapeut die buiten beeld probeert te blijven (letterlijk) en een soort blanco canvas probeert te bieden waarop de patiënt al pratend na maanden en maanden tot eigen inzichten komt, lijkt weinig rol voor een therapeut te hebben en op zijn minst zeer inefficiënt en weinig effectief te zijn.
De ondernemers’ melkkoe: het inkomenscontinuïteitsplan
Natuurlijk is het een uitstekende financiële melkkoe, waar menig ondernemer met enige jaloezie naar zal kijken, maar het lijkt me dat je ook als therapeut wel meer positiefs wilt kunnen bijdragen aan iemands leven dan zo’n intens langzaam proces. Hoeveel vorming heb je als therapeut ondergaan eer je deze vorm gaat beschouwen als het beste wat je te bieden hebt en snelle vormen begint af te wijzen?
Yalom schroomt ook niet om een tarief te noemen in zijn boek. In zijn boek “De therapeut” wordt de eerder door mij gebruikte 150 dollar per uur genoemd als een gangbaar tarief voor psychoanalytici. Hij vertelt erbij dat hun praktijk niet eens een secretaresse of receptionist heeft om patiënten op te vangen. Het tarief is dus alleen voor de therapeut.
Zelfontwikkeling is ons wel erg veel waard
Als hij een patiënt langs laat komen die over 5 jaar 80.000 dollar heeft besteed aan de vele bezoeken, dan doet me dat terugdenken aan het opleidingscircus van commerciële grootheden in de wereld van zelfontwikkeling en succes-goeroes, zoals Tony Robbins.
Moderne mensenmakers (succes en geluk goeroes) weten met een boodschap van maakbaarheid, positief denken en succes nog wel hogere bedragen te vissen bij enthousiaste volgelingen. Een Tony Robbins organiseert evenementen voor honderden mensen tegelijk, misschien wel duizenden, en zijn boeken, video’s en andere materialen worden grif verkocht.
Tony is nog maar een van de velen in dit segment die met zelfvertrouwen en opzwepende shows bakken met geld verdienen en rijk leven. Mensen zijn bereid veel te investeren in geluk en succes, maar de meesten die worstelen hebben geen toegang tot dergelijke bedragen of moeten heel hun bezit eraan offeren.
Een interessante vraag is natuurlijk: waarom?
Wat is er voor ons zo waardevol dat we er gerust een of meer jaarlonen voor willen neerleggen. Ik stel de vraag omdat therapie natuurlijk niet het doel is, maar slechts een manier om iets te verkrijgen. Welke behoefte in ons is zo onvervuld dat het zoveel geld waard is om tot vervulling te komen?
Mijn eigen vermoeden is dat we diep van binnen de verbinding missen, een gevoel van gemeenschap, relevantie en plek, maar misschien denk jij er anders over. Misschien wil je het me vertellen?
Oordelen is gemakkelijk totdat je weet waarover je spreekt
Door het lezen van de boeken van Irvin Yalom ben ik wat milder geworden in mijn oordeel en dat is ook wel logisch. Oordelen zijn het hards naarmate je verder weg staat en minder weet. Dat is ook wat Irvin trouwens zegt over diagnoses stellen.
Volgens hem ervaren de meeste therapeuten dat het stellen van een diagnose moeilijker wordt naarmate ze langer met een patiënt werken. Hoe rijker en voller hun beeld van de mens tegenover hen, hoe minder gemakkelijk ze die mens kunnen reduceren tot een ziektebeeld.
De therapeut als mens zonder voetstuk
Irvin Yalom maakt van de psychoanalyticus een feilbaar mens die minder zeker en almachtig is dan zijn beroepsimago doet geloven. De personages in Irvin’s boeken komen hun grenzen tegen en worden daarmee ook zelf in menselijk perspectief geplaatst. De therapeut heeft zelf ook zijn twijfels, gebreken, dilemma’s en onderzoekingen, maar houdt die weg van zijn patiënten (wat een oneerlijke en ongelijkwaardige context creëert).
Ik heb stukjes waarde gevonden in psychoanalyse en dat waardeer ik in de verhalen. Ik zie nu hoe ook via de moeizame weg van analyse en bewustzijn veranderingen tot stand kunnen komen. De weg mag misschien erg lang zijn en de puzzelstukjes ver verspreid, maar ook hier is waarde terug te vinden.
Er is plek voor iedereen
Natuurlijk had ik ook verwacht dat te vinden en zoek ik vooral naar het hoe en waar die stukjes waarde te vinden zijn. Daarin heb ik dan soms mijn eigen bevinding, gebaseerd op mijn eigen leerweg. De werkelijkheid van hulp bieden is dat je nooit weet wat iemand precies nodig heeft.
Het is altijd een zoeken naar wat werkt en hoe meer puzzelstukjes je hebt verzameld en geprobeerd, hoe groter de kans dat je in elk geval eentje vind die werkt. Vaak genoeg zal je tegen je onmacht aanlopen en een lesje in nederigheid en deemoed krijgen. Dat is onvermijdelijk voor onverschrokken onderzoekers.
De helende ruimte van een oprechte aanwezigheid
Tegelijkertijd ben ik ervan overtuigd, net zoals Irvin Yalom dat verwoord, dat het de relatie is die heelt. De warme steun en geduldige aanwezigheid van een groep of ander mens, die je vorm accepteert en helpt dragen, de nabijheid van een getuige in je zoeken, je uitreiken, je pijn, je gefrustreerde verlangen en gemis. Dat soort aanwezigheid die ruimte geeft en stil genoeg is kan in zichzelf al veel goed doen.
In zo’n ruimte, een dergelijke relatie, kan je niet meer verbergen. Zo’n ruimte nodigt uit, nee dwingt af, dat je echt en oprecht jezelf laat zien in al je kwetsbaarheid en angst. zijn om te werken. De betrokkenheid moet echt zijn in zo’n ruimte en niemand kan zich terughouden.
Het is misschien niet zo gemakkelijk, maar als het er is, dan is dat een hele goede basis voor de reis naar heelheid. Misschien is die aanwezigheid wat we liefde noemen. Liefde doet vaak pijn, maar kan helen ook.
Natuurlijk komt in de verhalen van Yalom ook de hoogmoedige purist voorbij, die alles wat ruikt naar openheid en wederzijdse relatie met de therapeut afkeurt als therapeutische incontinentie, maar de meeste helden in zijn boeken zijn therapeuten die helemaal niet zo perfect blijken te zijn en die zich juist ontwikkelen naar een vorm van therapie waarin de menselijke relatie en eerlijkheid in contact weer ruimte krijgt.
De therapeuten die Irvin Yalom tot leven brengt zijn vooral therapeuten die ook zelf op een zoektocht zijn en die aan het leren zijn in het contact met hun patiënten. Ja, ook zij neigen nog naar professionele arrogantie, maar stuk voor stuk pogen ze van het voetstuk af te stappen en worden ze regelmatig verrast en met hun neus op hun onmacht en onwetendheid gedrukt.
Yalom is ook al oud, en misschien is het vooral de vele jaren ervaring die leer relativeren en vermenselijken. Niets zo gezond als ontdekken dat je niet zo almachtig bent dan je dacht te zijn. Van je eigen voetstuk vallen zou wel eens het beste kunnen zijn wat je kan overkomen.
Onderdompeling in menselijke verhalen
De afgelopen weken heb ik me daarom weer ondergedompeld in de boeken van Irvin Yalom, boeken als “Therapie als geschenk“, “De therapeut“, “In Therapie“, “Eendagsvlinders“, “Scherprechter van de liefde“, “Tegen de zon in kijken“, “De Schopenhauer-kuur“. Allemaal zijn ze erg de moeite waard als je in de keuken van deze oude vorm van psychotherapie wilt meelezen en anekdotische verhalen interessant vindt.
Als je Irvin Yalom’s boeken leest dan kom je terecht in een beroep vol afstand en strengheid aan de kant van de therapeut. Ook zij sluiten elkaar buiten als ze ook maar iets van de norm afwijken en er is duidelijk machtsstrijd en ambitie en het daarbij behorende spel.
Verhalen over verborgen ambities en misbruik
Hij laat je de ambities ervaren van de verschillende personages en de oneerlijkheid die ertoe leidt dat bijvoorbeeld een supervisor zijn supervisant bij zich houdt, manipuleert en masseert om hem later te kunnen gebruiken als coauteur om zijn eigen glorie en positie in de vakgroep te vergroten. Carrière en ambities maken mensen niet perse mooier.
Het is de relatie tussen therapeut en patiënt die het meest helend is, aldus Irvin Yalom, en hij onderzoekt in zijn boeken erg de grens en zin van deze strikte afstand-regel. ZIjn hoofdpersonen, zeker in het boek “De Therapeut”, twijfelen aan wat hen is geleerd op dit vlak en onderzoeken wat de waarde is van een eerlijker en meer eerlijke en wederzijdse interactie voor de ontwikkeling van hun patiënten.
Verhalen over de worsteling met verlangen
Hij laat therapeuten worstelen met macht en met hun seksualiteit en met overdracht en tegenoverdracht, en laat ze ontdekken dat wat ze dachten te weten over hun patiënt slechts een stuk was van wie die persoon was en niet alles. In de context van diens leven komt er dan weer een ander beeld.
Verhalen over teleurgestelde grootsheid
Hij beschrijft hoe een patiënt in 5 jaar met drie tot vier sessies per week maar nauwelijks vooruitgang boekte terwijl hij vastzat in een uiterst destructief huwelijk, en hoe vervolgens de therapeut tegen zichzelf aanloopt (ego, reddersyndroom) wanneer de patiënt niet door het slagen van de therapie en de genialiteit van zijn therapeut uiteindelijk uit zijn destructieve huwelijk is gestapt, maar moeiteloos weggaat nadat zijn nieuwe jongere vriendin (die hij voor de therapeut geheim had gehouden) aangaf dat het tijd werd dat hij bij haar zou komen wonen.
Verhalen over menselijke relaties in vele vormen
Yalom beschrijft de therapeut in zijn menselijkheid en in ontwikkeling. Daarmee komt het netwerk van relaties meer tot leven. En als interessante intrige besluit de ex-vrouw van de patiënt haar haat om te zetten in wraak op de therapeut door ook patiënt te worden en hem te verleiden tot seks (om hem vervolgens uit zijn beroep te laten zetten). Helaas had haar haat niet gerekend op dat therapie ook kan werken en het komt dus goed.
Psychoanalyticus als patiënt
Psychoanalyse mag zijn werking hebben. De andere kant is dat het zelfmoordcijfer onder deze vorm van psychotherapeuten het hoogste is van alle beroepen. Je moet het ook maar kunnen dragen om zo lang zoveel probleemverhalen aan te horen.
De psychoanalyticus spekt daarom op twee manieren de economie. Hij analyseert zelf, maar zit grote delen van zijn loopbaan ook zelf weer op de bank bij psychoanalytici in de vorm van therapie en supervisie. Dat is hardcore therapie, al kan je van een therapie die verandering beoogt en daarvoor 700 uur en een totaalbedrag van 80.000 dollar vraagt moeilijk stellen dat het een erg efficiënte of uiterst effectieve therapie is.
Bewustzijn is het lange pad
Ze proberen ook via het bewustzijn de verandering te brengen. Dat is altijd een uiterst moeizame weg om tot verandering te komen. Wie kan dat nog betalen in onze tijd en welke verzekering zou dat nog dekken? Het lijkt daarmee een enigszins uitstervend beroep te zijn. Het pad door bewustzijn leidt over bergen en dalen. Interessant, maar is doorgaans erg lang en moeizaam.
Waar blijft die psychische gelukspil?
Nee psychotherapie heeft zijn hoop in toenemende mate gestort op psychofarmaca, de magische pillen die alle pijn zal oplossen. Het wachten is op die ultieme gelukspil, waaronder ons bewustzijn en lichaam wakker en gezond houdt.
Natuurlijk moet zo’n pil wel zorgen dat we nog blijven verlangen naar meer en genoeg drive en kracht hebben om productief werknemers te zijn. Anders komt het op de verboden drugs lijst. De kosten van de pil? Ach de verzekering heeft er minder moeite mee om 80.000 euro aan een pil of operatie te besteden dan aan een therapie. Een kwestie van verkopen natuurlijk.
Wat is een gezond mens?
Psychoanalyse creëert niet alleen erg arrogante en afstandelijke therapeuten, een intellectuele elite boven de elite, maar probeert mensen te maken tot een soort stereotype beeld van wat de psychoanalyticus een gezond mens vindt.
Waarop anders moet je je analyses en adviezen baseren als je uitgaat van diagnosestelling. Net als een gezond werkend lichaam moet je dan ook een idee hebben over een gezonde geeft. Of dat nu realistisch is of niet.
De analist wil diepgang
Gedragsverandering is te oppervlakkig voor de psychoanalyticus, bij wil boven alles het onderbewuste veranderen. De therapeut wil daarin zelf ook bevredigd worden.
Alleen al de doorlooptijd relativeert de werking
Ik vraag me af: Wat zou er in die 12 jaar gebeurd zijn met die “patiënt” als hij al die jaren regelmatig had gemediteerd, zich had opgeleid, of simpelweg meer leven aan zijn of haar leven had toegevoegd? We zullen het nooit weten.
Geld stimuleert vooruitgang
Het is wel zo dat verzekeringen steeds minder psychische hulp uitbetalen, terwijl het aantal mensen dat psychisch in de knoop zit en daarvoor hulp zoekt steeds groter is. Veel nieuwere vormen van therapie moeten het doen met particuliere bijdragen of aanvullende verzekering voor alternatieve zorg.
NLP put alleen uit die eerste bron, omdat het zich niet eens als therapie positioneert. Dat is ook goed, omdat cliënten dan van nature bewuster voor waarde kiezen, maar geeft degenen die hulp bieden vanuit het vangnet van verzekering nog wel een oneigenlijk voordeel. Gelukkig kan je diezelfde NLP ook gebruiken om je inkomsten te leren vergroten, waar mensen gemakkelijk geld aan blijven uitgeven.
De nieuwe lichting is minder geduldig
De meester veranderaar Richard Bandler (grondlegger van NLP) heeft nooit zoveel geduld gehad. Hij vind “Sick man Freud” maar een vieslap die met zijn perverse fantasieën de wereld op hol bracht. Hij is van een heel andere lichting die allerlei belemmeringen van het oude denken over persoonlijke verandering allang heeft omver geschopt. Zijn boeken zitten vol met voorbeelden van hoe het anders kan. Niet diepgravend, maar lekker praktisch en snel werkend.
Hypnose is wat je altijd al deed
Wat je met hypnose kan is eigenlijk wat we zelf al dagelijks doen in onze geesten. Het is hoe je een gemoed, bui, of emotie verandert, hoe je anderen enthousiast maakt, of tot rust maant als je wilt dat ze zich anders gedragen, maar ook hoe je jezelf voorbereid op je nachtrust. Mantra’s, affirmaties, geleide meditaties, satsangs, Dharma lezingen, politieke redevoeringen zijn allemaal voorbeelden van meer of minder geslaagde hypnose. Ook verleiden en flirten valt daar natuurlijk onder.
Je hypnotiseert met je lichaamstaal, met je aanrakingen, met je innerlijke staten, je woorden, en ga zo maar door. Veel meditatie is een vorm van zelfhypnose. Hypnose maakt dat je je kunt concentreren en weer contact kunt krijgen met je omgeving.
Elke verandering van een innerlijke staat is hypnose, dus ook het troosten van een kind. Hypnotiseurs hebben slechts kennis en vaardigheid opgebouwd waarmee ze vanuit intentie en met meer succes dat soort beïnvloeding kunnen uitvoeren. Hypnotiseren is eigenlijk niet meer dan effectief communiceren. Meestal doen we het zonder een ander in trance te brengen.
Podiumhypnotiseurs
Trouwens als je bang bent voor die hypnotiseur die mensen op een podium op een been laat springen, terwijl ze kakelen als een kip of blaffen als een hond… dat is grotendeels een truc waarin begonnen wordt met een grote groep en steeds degene die het minst reageert wordt weggestuurd.
Degene die elke suggestie al uit zichzelf waarmaakt blijft het langst op het podium. De rest, die niet gingen hoppen en kakelen, waren inmiddels al van het podium afgestapt.
Denk dus niet dat elke hypnotiseur dat met elk mens kan doen. Het is veel gemakkelijker mensen tot zelfdestructief gedrag te brengen terwijl ze niet in trance zijn dan terwijl ze wel in trance zijn. Je onbewuste beschermt je goed.
Angst voor manipulatie
De somatische kracht van ons brein is veel groter dan we onszelf vaak erkennen. Er zijn er echter die niet alleen die kracht ontkennen, maar ook afkeren van alle vormen van manipulatie die vanuit een bewuste intentie wordt uitgevoerd. Manipulatie mag misschien, maar je mag het niet merken en degene die het beoefend mag het niet doelbewust toepassen.
Een wat naïef oordeel natuurlijk, zeker als je vervolgens naar een therapeut of coach stapt met de vraag om je te helpen, of naar een docent of trainer om je iets te leren. We doen echter graag aan zelfbedrog en zelfontkenning, en misschien tref je een therapeut, coach of leraar die je niet vertelt hoe hij je manipuleert (of het zelf niet eens weet). Bij mij weet je het nu.
Wat is mijn voorkeur in het werken met cliënten?
Nu vind je het misschien interessant om te weten waar mijn voorkeur heen gaat? Ik ben zelf het meest gecharmeerd van hypnose die op procesniveau plaatsvind. De inhoud kan dan zelfs onbekend blijven voor de hulpverlener en daarmee is het een erg zuivere vorm die zoveel mogelijk het individuele intact houdt. Zowel Richard Bandler als Milton Erickson demonstreren tal van dit soort voorbeelden en die zijn erg interessant.
Werken met aanwezigheid en contact
Als ik mensen help dan put ik uit alles alles van waarde dat ik door mijn leven heen heb geleerd en verzameld. Soms gaat dat puur over aanwezigheid, soms meer over contact, soms over hoe ze zichzelf projecteren op hun omgeving, soms gebruik ik taal op een manier die iets opent.
Afstemmen en waarnemen
Afstemmen is een belangrijk aspect van dit soort werk, dat betekent dat het veel leunt op mijn vermogen om door te hebben vanuit wat voor staat en innerlijke houding iemand contact inzet. Gewoon aanwezig zijn en afwachten of observeren is een belangrijk aspect van elke psychosociale hulpverlening.
Weten wanneer je niet moet helpen of stoppen
Door hebben wat nodig is ook en wanneer je klaar bent ook. Het is niet altijd helpend om helpend te zijn, vaak is het belangrijk om iets anders inbrengen. Hellinger zelf heeft soms uitstekend geholpen door demonstratief niet te helpen. Dat hangt er dus vanaf.
Persoonlijke mix van waardevolle elementen
Verder dan dat maak ik gebruik van elementen uit lichaamsgerichte psychotherapie, vormen van geweldloze communicatie, NLP, hypnose en voor het versterken van de innerlijke basis gebruik ik vaak familieopstellingen.
Familieopstellingen
Familieopstellingen zijn sterk in het herstellen van liefdevolle verbinding en bereiken daarmee sneller dan andere methoden dat iemand emotioneel stabieler wordt en innerlijk wat sterker. Dat lijkt een klein verschil, maar heeft groot effect.
Alles in het moment
Het werk zelf gebeurt altijd in het moment zelf. Ik vraag de eerste keer wat informatie over je achtergrond en vraag, maar dat is het wel. De rest doen we tijdens de sessie, waarbij de verandering in het moment wordt bereikt. Er is dus geen huiswerk en meestal werk ik maar een of een paar sessies met iemands vraag.
Vaardigheidstraining
Als gebrek aan vaardigheden deel is van een probleem, kan ik adviseren om een cursus of training te volgen om in een groepsverband iets te leren (bijvoorbeeld op het gebied van sociale vaardigheden). Dat kan natuurlijk ook in sessies, maar is vaak goedkoper en leuker in een cursus.
Therapie is maatwerk
Verder dan dat, hangt het ervan af. Het is altijd maatwerk, zelfs al klopt het dat bepaalde tekorten of patronen heel gangbaar zijn. Als je ervan uitgaat dat alles eigenlijk heel eenvoudig is en dat oplossingen dat ook altijd zijn, dan ben je in elk geval in een uitstekende positie om elke situatie met meer gemak te lijf te gaan. Veranderen mag leuk zijn en gemakkelijk!
Wederkerig leren
Net als anderen ben ik zowel een leider als een leerling en dat zal ik vermoedelijk altijd wel blijven. Het is waar ik van hou: ontdekkingsreizen. Elke reis is een nieuw experiment.
De waarde van gewoon leven
Mijn behoefte is de grootst mogelijke waarde ontdekken en doorgeven. Je mag me daarin natuurlijk volgen, maar het is niet nodig dat we allemaal therapeut of goeroe worden. Gewoon je leven leiden is minstens even waardevol en misschien wel veel leuker voor je. Dit is waar mijn leven me geleid heeft, maar het is niet voor iedereen.
De therapeut en de goeroe leven zelf in het schemergebied
De therapeut levert een deel van zijn eigen leven in, zodat anderen meer leven kunnen hebben. Zij zijn noodzakelijke toeschouwers die inspringen, slechts gespecialiseerd op helpen zonder ooit echt deel te nemen.
Therapeuten en goeroes zijn vanuit hun rol slechts muzen en aangevers, die zich gespecialiseerd hebben in toeschouwen, analyseren en het begeleiden van hen die de bewegingen van leven willen ontvluchten of te moeilijk vinden. Hun vraag is steevast om hun leven gemakkelijker te maken zodat ze niet langer uit hun ervaring (lichaam) hoeven te vluchten.
Willen ze goed zijn in die rol, dan zullen muzen een groot deel van hun levende bestaan moeten wijden aan waarnemen, studie en het inleven in de ervaringen van anderen. Zij moeten begrijpen op een ander niveau dan de deelnemer en moeten meer overzicht hebben.
De muze is de aangever, de toeschouwer, de inspirator, de nar, niet de speler die op het veld staat. Dat is de aard van zijn vak en daarin kan hij zijn voldoening en plezier vinden. Natuurlijk leeft de ene muze meer dan de ander, deels afhankelijk van zijn werkwijze. Zonder leven verliest hij ook waarde.
Het is de cliënt die zijn heldentocht mag beleven
Als de cliënten of leerlingen hun leven niet genieten, of tenminste aanwezig zijn in hun ervaring van leven, dan doet de gids en leraar zijn werk onvoldoende. Helaas leert een goeroe je vaak vooral hoe je een scherpzinnig toeschouwer kunt worden net als hij. Daarmee neemt de intensiteit van je deelname af en dat gebrek aan deelname leidt dan tot een meer een gelijkmatige staat.
De prijs die je op dat pad betaalt, is dat je de volheid van je ervaring opgeeft ten gunste van het gemak van een toeschouwer die slechts fragmenten van die volheid mag ervaren. Vervolgens kan je helaas slechts nog een leraar worden, net als je leraar, en je spitsvondigheid en nieuw geleerde inzichten doorgeven aan anderen, die vervolgens ook zullen stoppen met leven. Dood is een epidemie.
Dat is dus niet mijn doel. Jij hoeft geen waarnemer te worden aan de zijlijn van je leven. Jij mag lekker deelnemen en proeven zoveel je wilt. Ik gun jou nog veel meer leven, met alle ervaringen en emoties die daarbij horen. En mocht je op een punt komen waarin je mijn hulp nodig hebt of wilt… vraag het me maar.
Geef een reactie