Familieopstellingen begeleiden: Kan je houden van Adolf Hitler?

“Wat een vraag, zeg! Dat wil toch niemand? Ja theoretisch misschien, maar echt geaard liefhebben van mens tot mens? Dan vraag je nogal wat!” Inderdaad, dat vraag ik je. Kan je zelfs houden van wat hij heeft veroorzaak en de rol die hij daarvoor heeft moeten dragen? “Pfff, nee natuurlijk niet. Dat is toch ondenkbaar? Waarom vraag je dat eigenlijk?” Nou, ik wil hier iets delen over factoren die betere familieopstellers beter maken in hun therapeutisch werk, en wat ervoor nodig is om in het veld van familieopstellingen te kunnen helpen. De kernvraag die ik stel is: Kan je houden van een dader ongeacht elke pijn die hij gaf aan zijn slachtoffers? Ik kan het ook anders vragen : Kan je de mens nog zien in de dader, of ben je te verblind door je eigen reactie op diens(vermeende) daad?

Houden van daders en hun daad

Waarom zou het eigenlijk nodig zijn, voor familieopstellingen, om te houden van de dader en zijn daad? Wat maakt dat het belangrijk is voor het helpen van slachtoffers om bovenal daders lief te hebben? Ik zal het je toelichten, en je dan een brief aan Hitler van Bert Hellinger (de grootmeester en grondlegger van familieopstellingen) tonen. Het is een lang artikel (10.864 woorden), en als je wat ongeduldig bent kan je ook meteen doorspringen naar de intense lessen van Hellinger aan het einde.

De reis is niet het eindpunt

Weet wel dat het maken van de reis soms nodig is om het eindpunt meer te begrijpen, dus natuurlijk wil ik je graag uitnodigen om het hele artikel te lezen. Voor mij gaat het om het ervaren van de reis, en die kan je stapje voor stapje meemaken. Misschien is dat ook de eerste les die ik je mag aanbieden. Maak je niet zo druk over waar je uitkomt. Begin gewoon aan de reis.

Binnenhalen wie wordt uitgesloten, herinneren wie wordt vergeten

Voor een familieopsteller is het belangrijk om altijd en overal een mens te blijven ervaren en alle mensen te omarmen op een manier die alle mogelijkheden open laat. De client en zijn systeem mogen buitensluiten wie of wat ze maar willen, maar de opsteller moet werken vanuit het besef dat iedereen erbij hoort.

Hij kan dus niet anders dan iedereen willen insluiten en daarbij zijn loyaliteit bovenal richten op degenen die dit het minst krijgen (meestal degene die het meest veroordeeld wordt door de client, familie of omgeving). Elke ander keuze zou een minder werkzame uitkomst geven en heelheid verstoren.

Massaal voor slachtoffers tegen daders

Aangezien wij massaal partij kiezen voor slachtoffers, en hun daders daarbij blind veroordelen en buitensluiten, gaat de loyaliteit van vaardige opstellers dus bijna zonder uitzondering eerst naar daders. Daar is het slachtoffer het meest mee geholpen. Vreemd, he? Veel in familievoorstellingen is contra-intuïtief. Misschien werkt het mede daardoor zo goed.

Wanneer een opsteller dat niet kan, dan kan hij beter doorverwijzen naar iemand die het wel kan. In die specifieke situatie kan hij anders zijn client niet helpen. Hoeveel opstellers zijn daartoe bereid?

De rol van zelfbewustzijn en deemoed

Je client doorverwijzen naar een collega vraagt zelfbewustzijn, ietwat deemoed (nederigheid?),  en een diepgaand begrip in de werking van deze manier van helpen. Zeker wanneer je zelf erg geraakt wordt in het lijden of lot van je client, wil je die misschien graag zelf kunnen helpen en je negeert dan graag hoezeer je ook zelf geraakt ben en in het verhaal van je client bent gezogen.

Het is dan goed om te beseffen dat ook opstellers gewoon mensen zijn, die verstrikt kunnen raken in hun emoties en intenties. Het leren kennen van je eigen blinde vlekken is daarom misschien de eerste uitdaging. Dat kan je niet zonder anderen die weten hoe het werkt. Als je dezelfde boosheid voelt als je client, naar degenen die je client zoveel pijn en onrecht hebben aangedaan, dan kan je eigenlijk al weten dat er iets niet klopt. Maar wie is zo helder?

Ook opstellers kunnen deel worden van een probleem

Natuurlijk kan in een dergelijk bewustzijn de opsteller naar zichzelf teruggaan en nagaan of hij in staat is om terug te keren naar de open ruimte waarin iedereen weer gelijkwaardig ontvangen en gekoesterd kan worden. Als je merkt dat je oordeel blijft trekken en het je echt niet goed lukt, is dit niet het moment om toch door te zetten. Je zou de client en zijn systeem van herkomst geen dienst bewijzen. Je bent deel geworden van het probleem en niet langer de oplossing.

Je kunt het later in jezelf wel gaan oplossen, maar nu moet je helder en eerlijk zijn naar je client en iemand anders laten helpen. Het is even niet anders. Alleen daarmee kan je deze client op dit moment nog helpen. De client kan het nog wel even dragen. Die loopt al langer met deze situatie en gevoelens. Kies gewoon de meest deskundige en vaardige opsteller die je kent, en verwijs door.

Boksers leren houden van pijn

In een aspect kan je het begeleiden van opstellingen vergelijken met leren boksen. Natuurlijk moet een bokser heel fit zijn en lichamelijk sterk, maar hij moet ook precies omgekeerd leren reageren dan een gemiddeld mens intuïtief doet. Dus leunt hij naar de pijn toe en ontspant in pijn, in plaats van zich terug te trekken of verstijven, en dat moet een tweede natuur worden dus wordt net zo lang getraind tot het de oude reflex vervangt. Soms is een succesvolle uitkomst alleen mogelijk als de bokser alle kracht en pijn van die ander kan ontvangen en daarin volledig kan ontspannen.

De bokser wil zijn tegenstander verslaan in het pijnspel waarin ze beiden zijn betrokken, dat is ook de afspraak daar, en op dat moment is de ander misschien een soort vijand. In de ontmoeting met diens kracht en karakter kan hij echter ook respect ontwikkelen voor de mens tegenover zich, voor diens moed, vaardigheid en doorzettingsvermogen.

Het gevecht is gaande, en de pijn vindt plaats, maar dat is slechts wat de context van de ontmoeting voorschrijft, dat is slechts een uitkomst van de omstandigheden. Daarna, als het afgesproken gevecht voorbij is, kunnen de strijders ook heel behulpzaam en opbouwend zijn en kan de winnaar de verliezer liefdevol bemoedigen en een handen reiken en de verliezer kan de winnaar complimenteren. Liefde is goed mogelijk te midden van pijnlijke ontmoetingen, en misschien dat de intensiteit eraan het juist ook uitnodigt.

Familieopstellingen zijn natuurlijk geen bokswedstrijden, maar ook daar zit veel liefde in pijn verborgen. De opsteller moet dat weten en gewoon onbevooroordeeld kunnen waarnemen wat de verbanden en invloeden zijn die onder een situatie of relatie liggen. Het is goed te weten dat er veel waarheid zit n het gezegde “Hoe groter de pijn, hoe groter de liefde”. De familieopsteller moet daarom misschien wel het grootste hart hebben van allemaal. Hij moet houden van pijn, en daarin op zoek gaan naar de liefde. Gelukkig is die er altijd.

Genieten van pijn

Als je houden van al moeilijk vindt, denk dan eens aan wat Marshall Rosenberg zijn leerlingen in Geweldloze Communicatie het volgende voorhoudt: “Kan je genieten van de pijn van een ander?”

Hij doelt dan natuurlijk niet op vormen van sadisme en wreedheid, maar spreekt vanuit verbinding en mededogen, kijkend naar wat de ander in zijn lijden je aanbiedt. Hij wijst op de kansen die dat lijden aan je stelt. Aanwezig blijven in dat moment kan al uitdagend zijn, en meer dan dat is misschien ondenkbaar.

Of toch? Kan je ook vreugde halen uit je eigen lijden?

Niet zomaar iets

Het is niet zomaar iets om zowel vreugde te halen uit lijden, als volledig en meedogend verbonden te zijn met een lijdend persoon. Toch is dat wat zowel uitstekende helpers als folteraars moeten kunnen, volledig toestemmend afstemmen op het lijden van een ander.

De folteraar en de helper

Daar scheiden de paden vervolgens, want een helper wil de ander een weg uit zijn lijden bieden, terwijl een folteraar (of sadist) dezelfde informatie gebruikt om te voorkomen dat de ander zich innerlijk verdooft of anderszins uit zijn lijden weg kan.

Toestemmen in lijden

Het is ongebruikelijk om in lijden toe te stemmen, want de meesten van ons willen daar snel vandaan. Het is de kunst van een grootmeester, of zo je wilt een groot meester, om te blijven en alles met verbonden vreugde te ervaren, de grootmeester kan ervaren en zichzelf daarin compleet dragen en in balans houden.

Niet meer helpen

De grootmeester “helper” gaat nog iets verder, die blijft slechts aanwezig in dat lijden en heeft zelfs de intentie opgegeven om zichzelf of de ander uit het lijden te verwijderen. De noodzaak om uit het lijden weg te gaan is bij hem volledig verdwenen en hij stemt toe in elke uitkomst die de ander kiest.

Lijden (achter)laten zonder weg te moeten

‘Kan jij iemand in lijden laten en achterlaten? Of zou je teveel schuld en schaamte voelen als je dat deed? Degenen die hun eigen lijden nog niet genoeg hebben opgelost en doorzien, kunnen dat doorgaans slecht. Zij verdragen het lijden nog niet, waardoor ze compleet verkrampen in de eigen resonantie met lijden en dan niet anders meer kunnen dan helpen en vechten of verharden en weggaan.

Dat maakt dat grootmeester dus ook bereid zijn om iemand in zijn lijden te laten, wanneer hij merkt dat die ander te geïnvesteerd is in dat lijden en niet echt een hulpvraag heeft. De grootmeester kan zich voorstellen dat lijden soms de gemakkelijkste of beste oplossing is voor een persoon. Hij doorziet meer dan een gemiddeld mens, en heeft zijn eigen innerlijke wereld goed leren kennen.

Familieopstellingen grootmeester Bert Hellinger

Bert Hellinger is zo’n grootmeester, en familieopstellingen begeleiden is een uitnodiging om dat meesterschap ook zelf te bereiken. Dat maakt dat de ene opsteller de andere niet is, en dat is niet alleen een kwestie van eigenheid, maar vooral van het innerlijk bereik en bereidheid van de opsteller om erbij te blijven, en het vermogen om aanwezig te zijn en mee te dragen in het veld. Dat vraagt vaardigheden op het gebied van emoties en helderheid over grenzen en innerlijke staten.

Leer het verschil

Zelfs het herkennen van dit aspect, het diepere niveau van leven, is niet iedereen gegeven en het neemt soms best nauw. Zou jij het verschil merken? Ik hoop van wel, want dan ben je hier op de goede plek, en anders kan je in elk geval verschil in werking gaan ervaren.

Je eigen lichaam bewonen

En als je het nog niet weet, blijf dan gewoon en leer wat hier te leren valt. Het verschil zal vanzelf een keer duidelijk worden en eenmaal geleerd zal je wereld nooit meer hetzelfde zijn. Op deze reis zullen je emoties ook dragelijker en rustiger worden, zodat je niet meer zo snel uit je lijf hoeft en uit situaties.

Ontdekkingsreiziger van de menselijke ervaring

Een deel van de lezers heeft nu besloten dat dit niet voor hen is, en dat ze elke pijn liever veroordelen en vermijden. We zijn dus nu onder gelijken, de dappere ontdekkingsreizigers van de menselijke ervaring.

Ga je mee op reis?

Ik ben benieuwd of je het tot hier gered hebt, en of je met me meegaat op deze reis. Indien ja, dan weet je op zijn minst dat er nog meer te ontdekken valt, en ben je bereid om jezelf in heelheid te ontdekken of herstellen. Laat me alsjeblieft weten dat je mee op reis bent en laat je kennen.

Wat maakt een familieopsteller tot een betere opsteller?

Op weg naar de factoren die een opsteller, en de opstellingen die hij begeleid, krachtiger maken, zal ik je ook vertellen over invloeden die proberen het werken met familieopstellingen ietwat uit te kleden en naar de eigen hand te zetten. Je zult kunnen ontdekken waarom dat mogelijk de kracht van familieopstellingen verkleint, terwijl het de verkoopbaarheid ervan doet toenemen.

Het volgende vertelt je iets over de aard van het werken met opstellingen. En natuurlijk ben ik daarin ook benieuwd naar je eigen gedachten en ervaringen en je toevoegingen zijn zoals altijd weer hartelijk welkom.

Faciliteren vraagt openheid naar het gehele veld

Het faciliteren van familieopstellingen is minder gemakkelijk dan het aan de oppervlakte lijkt, en dat komt vooral omdat de werking ervan zo verbonden is aan de mate waarin de facilitator open en loyaal in het veld kan bewegen. De eerste taak van begeleider is om elke positie in het veld open en met mededogen te omarmen, en dat vinden wij als mens vaak niet zo gemakkelijk.

Familieopstellingen zijn meer dan zinnen, rituelen en bewegingen.

Het werk van een familieopsteller begint daarom in hemzelf. Het begint met zijn draagkracht voor emoties en lijden, en met zijn innerlijke houding. We kunnen allemaal wel snel genoeg leren om te schuiven met plekken en anderen de rituele zinnen laten uitspreken. Ook de tranen en andere emoties zijn altijd wel gemakkelijk genoeg te vinden, en worden vaak ten onrechte als herstel gezien. Tranen en de uiterlijke rituelen is echter niet waar het echt om gaat.

Client zoekt hulp in zijn lijden en drempels

De client zoekt hulp, en die hulp vraagt dat hij of zij innerlijk op reis gaat naar de plekken die vergeten of ongewenst zijn. De client moet geholpen worden naar precies datgene dat hij of zij niet wil, ontkent, of met veel commotie probeert te vermijden. De client moet geholpen worden door te gaan naar datgene wat hij of zij als het grote probleem aan je vertelt, met een verhaal vol met pijn en lijden.

Hoe doe je dat?

Hoe doe je dat, als je zelf ook moeite hebt om het in jezelf te vinden, of het niet verdraagt om bij de client te blijven in wat die doormaakt? Hoe doe je dat, als je het eens bent over de daders die de client aanwijst en die innerlijk net zo veroordeeld en buitensluit als je client? Hoe help je je client, als jij degene bent die een doelstelling heeft voor je client en die vol zit met voorkeuren en meningen?

Diepziel duiken in familieopstellingen

Hoe help je die client als je dieper met je client mee moet gaan als je ooit zelf bent gegaan? Hoe doe je dat, als alles in je die client alleen maar wil troosten en bevestigen, in plaats van hem naar diep in de pijnplekken te brengen tot hij daarmee in harmonie begint te raken en toestemt in de pijn? Hoe kan je daarin je client helpen, als je zelf nog niet hebt doorleefd wat de helende beweging is?

Het idee van klein zijn tegenover het grotere

Het is helemaal niet verwonderlijk dat er velen zijn die de diepgang van familieopstellingen niet echt begrijpen, en het idee van deemoed en klein zijn afwijzen. Het is ook niet verwonderlijk dat zij proberen het terug te brengen naar iets dat meer past bij een veiliger en bekendere manier van werken, of dat nu psychologie is of verheven spiritualiteit.

Stevig aanwezig blijven en de dynamiek doorzien

Diepziel duiken, en tegelijkertijd stevig aanwezig blijven voor de client, de dynamiek ontdekken en weten welke richting nodig is, of gewoon wachten. Er zijn veel aspecten die maken dat velen liever blijven hangen in de psychologische oppervlakte laag en de diepte vermijden, en de interventies zijn lang niet zo voorspelbaar en duidelijk dat ze uit een receptenboek te leren zijn.

Bert Hellinger, een uitzonderlijk helder therapeut

Bert Hellinger is een van de uitzonderlijke therapeuten van zijn tijd. We gebruiken zijn methode, maar dat maakt ons nog geen Bert Hellinger. Dat worden we ook niet als we zijn vernieuwingen volgen, omdat wat hij biedt de optelsom is aan een lange zielenreis en heel veel doorzicht, verdieping en ervaring en een voortdurende bereidheid om te leren in de ervaring.

Geen nood, ook Bert is niet perfect, maar als vakman is hij onnavolgbaar sterk. Geen wonder dat zoveel mensen van over de wereld naar hem toe komen om te leren wat hij kan. Hij was trouwens tot zijn 50ste levensjaar missionaris en begon pas op 55 jarige leeftijd zijn praktijk als therapeut. Een man dus met aardig wat ervaring en diepgang. Vorig jaar werd hij 90 jaar oud, en nog steeds werkt hij door. Hij is Duitser van geboorte.

Botsingen met rechtvaardigheid en moraliteit

Er zijn helende bewegingen van de ziel die door veel familieopstellers niet worden ingezet, omdat die teveel botsen met hun persoonlijke idee van rechtvaardigheid of moraliteit. De ziel stoort zich niet aan dat soort menselijke concepten, maar zijzelf kunnen die bewegingen niet aanvaarden noch toestemmen omdat het zou betekenen dat ze dan moeten toestemmen in pijn, zware offers en zelfs dood. Hoe kan je helpen, als voor jou het voortduren van lijden en persoonlijke offers en het sterven niet aanvaardbaar is?

De client moet wel blijven komen en tevreden zijn

Het is moeilijk om helder naar het systeem te kijken als je niet wil dat je client boos op je wordt en weggaat, maar soms is dat precies wat nodig is. Als je zelf een verlangen hebt om de afronding van de oplossing mee te maken, moet je zorgen dat een client blijft terugkomen totdat jijzelf bevredigd bent in je verlangen en ga je misschien langer door dan dat nodig is om de client of diens systeem te helpen.

Een therapeut is ook maar een mens

Ik heb het dan nog niet eens over de noodzaak om geld te verdienen en je praktijk te vullen. Vragen we niet teveel van familieopstellers? Nee niet echt, maar de opsteller moet dan wel stevig staan en allerlei angsten en pijntjes hebben aangegaan en hopelijk opgelost. Gelukkig kan je best ook helpen als je nog aan het leren bent.

Weten wanneer je klaar bent

Weten wanneer te stoppen is een kunst op zichzelf, om niet te spreken van weten wanneer je niet moet helpen. Als je wilt dat je client terugkomt geef je wat die vraagt, maar wat als de opstelling iets anders vraagt en je weet dat er grote kans is dat de client zich dan tegen jou keert? Hoeveel waarde hecht je dan aan bevestiging en dankbaarheid van die client? Mag de client een beweging naar de dood maken of blijven lijden?

Verzet van de familieopsteller tegen de beweging van de ziel

Regelmatig is het niet alleen de client die zich verzet tegen zijn zielsbeweging, maar ook de familieopsteller. Diep van binnen zit er dan nog een idee van maakbaarheid, weerstand tegen lijden en een ontkenning van de ziel, en dat kan in de weg zitten. Echt toestemmen in je eigen kleinheid in het oog van het grotere kan lastig zijn, en ergens proberen zijzelf nog onschuldig te blijven en het goed te maken.

De uitdaging van een familieopsteller

Voor verdieping en diepe werking is iets anders nodig, en dat iets ligt in de familieopsteller zelf. De uitdaging van de opsteller ligt in wat hij of zij in zichzelf heeft opgelost en bereid is om verder te ontmoeten en aan te gaan. Kan je klein genoeg zijn en groot genoeg en stevig genoeg en open genoeg? Kan je de helper in jezelf voldoende terughouden en slechts waarnemen en wachten?

Levenservaring en veel lijden

Het is niet gemakkelijk, en vraagt levenservaring en de bereidheid om te voelen wat onprettig voelt. Heb je al genoeg ervaring met leven en verbinden, en heb je zelf al een doorleefd inzicht in de bewegingen en dynamieken zodat je ze echt kunt begrijpen en volgen? Heb je zelf ook al genoeg geleden? Lijden is belangrijk als leerschool, en is nodig om voldoende stevigheid te ontwikkelen.

Jezelf tegenkomen en struikelen

Hoe diep ben je gegaan, en hoe ben je eruit gekomen? Ben je jezelf al genoeg tegen gekomen op je pad, echt een paar keer op je snoet gevallen en op de knieën gegaan, ken je de emoties van je client uit eigen ervaring? Je kan niet volgen wat je niet kent en je kent het pas echt als je het ervaren hebt en hebt durven erkennen in jezelf.

Je ouders en voorouders eren

Ben je in staat om je ouders en voorouders en hun lot te eren? Stem je volledig toe in je bestaan, en heb je het leven, inclusief je worstelingen en gemis, al volledig genomen? Als jijzelf nog met openstaande rekeningen voor je ouders staat dan heb je ook zelf nog wat op te lossen. Het is belangrijk dat je dat werkelijk aangaat en je ouders in je ontdekt en gaat toestemmen. We noemen dat ook wel zelfliefde.

Boosheid doorzien en oplossen

Heb je de boosheden in jezelf al opgelost, en je verbonden aan wat daaronder ligt (meestal gemis of angst)? Begrijp je waarom boosheid altijd weg wijst van waar het werkelijk over gaat, en dus een masker is voor iets anders? Weten is niet genoeg, het moet dieper gaan dan alleen je verstand, het moet indalen in je lichaam.

Innerlijk opgroeien tot volle wasdom en verantwoordelijkheid

Sta je al op een volwassen basis en ben je bereid om schuldig en verantwoordelijk te zijn? Zonder volwassenheid, het innerlijk opgroeien tot volle wasdom van je menszijn, is er nog van alles wat je probeert te vermijden. In opstellingen gaat dat in de weg zitten. De client merkt wanneer je hem in de steek laat, ook al is dat misschien niet bewust.

Op eigen benen staan

En er is nog meer. Ben je bijvoorbeeld bereid en in staat om alleen op je eigen benen te staan en toch verbonden te blijven? Heb je ergens toch nog de veiligheid en bevestiging van een groep nog nodig? Begrijp je waarom vergeven iets is dat je nooit moet willen en ook niet mag vragen? Begrijp en voel je het verschil tussen vergeven en verzoenen?

Arrogantie leren kennen en je eigen schuld

En dan is er de altijd op de loer liggende arrogantie. We zijn zo goed in hoogmoed omdat het ons een zo licht en fijn beschermd gevoel geeft, maar het staat gelijkwaardigheid en ontmoetingen flink in de weg. Heb je de arrogantie in jezelf al genoeg ontmoet?  Heb je al genoeg schuld (aan)genomen om een gelijke van elke andere zondaar te zijn? Velen proberen nog onschuldig te zijn als een kind.

Lijden verwelkomen en emotie laten

Hoe is je verhouding met lijden? Verwelkom je het lijden in jezelf? Kan je verblijven in elk  moment en elke emotie zonder het te vergroten of verkleinen? Mensen die drama etaleren zijn vaak heel goed in het uitvergroten van hun lijden. Dat geeft veel aandacht, maar maakt slechte opstellers die gaan betuttelen en pamperen (ook een hoogmoedige beweging waarin je de client miskent en probeert het lijden bij je client weg te nemen).

Het hoeft niet

Gekke vragen, ik weet het, en misschien hier of daar wat cryptisch of onnavolgbaar. Misschien is je ego inmiddels aan het steigeren of denk je er het jouwe van omdat je allerlei bestaande meningen hebt over wat ik schreef en denkt dat ik onzin schrijf. Mogelijk denk je ook dat ik de lat hiermee onhaalbaar hoog leg of dat het allemaal niet nodig is, maar het zijn lessen die de beste opstellers zeker geleerd hebben.

Opsteller worden is een leerweg, geen eindpunt

Ik heb ook nergens gesteld dat je pas kunt beginnen met opstellen, helpen en leren voordat je dit allemaal begrijpt en op orde hebt. Het zijn gewoon onderwerpen waar verdieping tot heel andere verbanden en antwoorden komt dan wat we zoal met elkaar delen in de gebruikelijke fora.

Blijf vooral jezelf

Je hoeft het niet aan te gaan en je hoeft niet te veranderen, het is prima zoals je bent, maar als je wilt groeien en jezelf ontwikkelen tot een krachtiger hulpverlener en familieopsteller, dan zal je iets met al die vragen en onderwerpen moeten.

Een ontdekkingsreiziger worden

Dan zal je een ontdekkingsreiziger worden die geen genoegen meer neemt met antwoorden die suggereren dat liefde vrij is van pijn, of dat verheven staten beter zijn dan andere staten. Dan ben je niet meer op zoek naar vleugels en fijne trillingen om omhoog te gaan (naar de dood), maar ga je juist je wortels ontwikkelen en werken aan je aanwezigheid in dit fysieke lichaam en aan je gelijkheid met iedereen. Dan leef je in lijden en in vreugde en ga je alles ervaren, en meer en meer leren kennen en toestemmen.

Niet voor iedereen, liever een magische pil

Ik geef onmiddellijk toe: Dat is niet voor iedereen! We denken liever dat we beter zijn en proberen van alles (liefst magische pillen en verheven mantra’s) die ons duurzaam uit dat lijden en uit de schuld halen, en daarmee uit de turbulentie van leven.

Kwaliteiten van een ontdekkingsreiziger

De ontdekkingsreiziger wil geen hutje op de top van de Himalaya om daar in meditatie de stilte te vinden. Daarin zit te weinig leven en dat hutje sluit teveel buiten om het hooghartig af te wijzen.  Hij gaat liever de modder onderzoeken en het hele scala aan menselijke, en wereldse ervaringen. Hij ontdekt daarin zichzelf en al het andere in alle kleuren en verschijningsvormen.

Op zoek naar meer ongemak, tot het gemakkelijk wordt

De ontdekkingsreiziger zoekt het ongemak totdat hij ook daarin zijn thuis kan vinden, hij zoekt naar zijn eigen wortels en een plek om die wortels te groeien. Hij vindt gemakkelijk veel te gemakkelijk, en zoekt daarom steeds de uitdaging waarin hij zich verder kan ontwikkelen en leren kennen, de volgende verdiepingskans. Je hebt een beetje masochist nodig om ontdekkingsreiziger te zijn.

Een pionier die voor gaat

De ontdekkingsreiziger is de pionier die volledig bereid is om alleen voor te gaan, waar anderen omkeren of wachten. Gelukkig hoef je het niet alleen te doen, want anderen gingen ook daarin voor. Ben jij een ontdekkingsreiziger? Luister eens naar de beweging van je ziel…

We zitten vol met oordelen, vooral tegen daders

Een gemiddeld mens (en een familieopsteller is er ook een) zit vol met oordelen en psychische thema’s, herinneringen en pijntjes, en van daaruit kiezen we intuïtief meestal voor slachtoffers tegen daders. Dat noemen we moraliteit, en dat staat een open ontmoeting met “wat is” behoorlijk in de weg. Moraliteit verbind ons aan onze cultuur, en daarmee vooral aan de cultuur van onze ouders, en het zit diep.

Hoe kan je open waarnemen buiten je eigen oordeel?

Hoe kan je nog open waar-nemen als je al vol met verhaal zit en intuïtief al geoordeeld en gekozen hebt? Hoe kan je het kind met ouders verbinden als je weet dat de ouders het in de steek hebben gelaten of zelfs misbruikt of mishandeld (misschien zelfs doelbewust verwond), tot aan mismaking toe?

Hoe kan je dat een kind aandoen dat al vol zit met pijn en veroordeling naar de ouders en eventueel zelfs lijdt onder psychoses en je vraagt om de pijn op te lossen?

Houden van ouders ongeacht wat ze gedaan of niet gedaan hebben

Hoe kan je deze ouders nog ooit liefdevol ontvangen en begrijpen wat hen bewoog? Hoe kan je ooit in zo’n daad toestemmen? Nog verder: Hoe kan je naar het kind gaan en hen begeleiden naar een beweging waar de incest door pappa een offer was van haarzelf, een offer waarin ze zich aanboodt uit liefde omdat haar moeder zich niet aan pappa kon geven?

Lieve mamma, ik deed het voor jou

Kan je het kind laten uitspreken “Lieve pappa, ik deed het voor mamma”? Of zou je die kant nooit opgaan, omdat je al besloten hebt dat dit het trauma zou vergroten? Hoe kan je zelfs open laten dat het kind ook maar iets anders dan boos zal zijn? Zoals jijzelf boos bent bij zelfs het idee van dit misbruik- en mishandelingsverhaal.

Alleen echt is goed genoeg

Hoe kan je dit alles doen terwijl je zelf in een liefdevolle verbinding blijft met zowel het kind als de ouders, en met welke andere daders ook, zonder ook maar een van hen buiten te sluiten? Als facilitator moet je dat wel kunnen, en dan bedoel ik echt van binnen, en moet je vaak je loyaliteit vooral daar leggen waar deze het minst vanzelfsprekend is. Als je wilt helpen tenminste, en als je dat niet kunt kan je waarschijnlijk beter doorverwijzen.

Liefde voor groepsverkrachters

Een ander voorbeeld: Hoe kan je liefde, of zelfs enige zingeving, vinden in een brute groepsverkrachting van een tiener die daardoor psychisch gekweld en lichamelijk beschadigd door het leven moet, misschien zelfs geen kinderen meer kan krijgen?

Ook facilitators of opstellers zijn gewoon mensen

Dit voorbeeld werd een half jaar geleden gedeeld in een opstellingengroep, waarbij bleek dat de meeste facilitators in de groep het moeilijk vonden om de daders niet onmiddellijk te veroordelen en aan de schandpaal te hangen. In dit geval zouden zij dus niet kunnen helpen, want het veld is in henzelf niet open.

Verschil tussen weten en doen

Ze weten dit, en toch is hun oordeel te sterk. Zijn ze bereid de consequentie daarvan te nemen, of proberen ze toch zelf te helpen ondanks de grenzen in henzelf? Hun betrokkenheid zal van hen verlangen dat ze helpen omdat het kind zo lijdt, maar kunnen ze het wel echt, zijn ze zelfbewust en vaardig genoeg?

Familieopstellingen gaan zo diep als de opsteller en client kunnen volgen

De diepgang van de opstelling staat in relatie tot de diepgang die de opsteller in zichzelf kan bereiken en dragen, dus is er zeker verschil, ofschoon de gebruikte methode hetzelfde is. De ene opsteller is de andere niet. Als de familieopsteller zichzelf niet kan dragen in een thema of daarin een te sterk vooroordeel heeft, dan is dat dus een belemmering in het werken, en dan zal je merken dat ook de interventies minder krachtig zijn en de werkelijke dynamiek vermijden.

Stokpaardjes in familieopstellingen

Familieopstellingen is een werkterrein waarin velen hun eigen stokpaardjes hebben geweven. Hier en daar is dat ook Hellinger toe te wijzen, maar het is goed om hiervan bewust te zijn en je af te vragen of een aanpassing wel echt een verbetering is of juist een vermijding.

Thema’s van de opsteller kunnen een opstelling beperken

Als iets vaak terugkomt in een opstelling bij een opsteller, is het heel waarschijnlijk dat het ook iets te maken heeft met een thema in de opsteller zelf. Een opsteller die zelf nog wat op te lossen heeft met zijn ouders, zal dan bijvoorbeeld keer op keer de ouder klein maken en het kind groter.

De innerlijke houding van de opsteller naar zijn eigen ouders

Als de opsteller zelf nog boos is op zijn ouders zal hij het kind misschien meer ruimte geven om zijn boosheid te ventileren en zal misschien niet of weinig gaan naar wat daaronder ligt. De methode is dan nog steeds hetzelfde, maar de opsteller begrenst de mogelijke bewegingen en de diepgang. Gelukkig kan ook de opsteller niet anders dan leren van elke opstelling die hij meemaakt, dus ook bij hem zal beweging ontstaan.

Verkoopbaarheid als verleiding

Een aanpassing kan de verkoopbaarheid vergroten omdat het daarmee beter past bij wat mensen (in een subcultuur) toch al denken of omdat het moeilijke onderwerpen uit het verhaal schrijft. Het is daarom verleidelijk om je eigen stokpaardje erin te verwerken of een populaire denkwijze, en het nog steeds familieopstelling te noemen. Bij uitstek vormen familieopstellingen een werkterrein waar oplossingen juist gevonden worden op plekken die tegen onze intuïtie ingaan, dat eruit halen vermindert dan de werking.

Je eigen vakgebied projecteren op opstellingenwerk

Vaak genoeg geldt datzelfde ook voor de intuïtie van een vak-deskundige therapeut, die de methode daarom bijvoorbeeld meer naar lichaamswerk of reguliere psychologie toe wil bewegen, of juist naar een bepaalde stroming in de spiritualiteit of zelfontwikkeling. Het werken met familieopstellingen is zo breed en flexibel dat het dit best kan bevatten, je kan alles wat je wilt opstellen en je kan het als opsteller zo uitleggen als je goed dunkt.

Appels met peren?

Dit heeft natuurlijk het voordeel dat de vak-therapeut zich dan zekerder voelt, en meer in zijn element, maar het zijn soms ook appels met peren die niet goed samengaan (bijvoorbeeld omdat de benadering compleet tegenstrijdige uitgangspunten gebruikt of omdat de interventies an beiden elkaar tegenwerken). Wie merkt het verschil? De client? Vast niet, want die gelooft vast hetzelfde als de familieopsteller die hij kiest.

Kan het geloofssysteem in de weg staan?

Cliënten zijn vaak bereid om lang te investeren in een therapeut die weinig effectief is, maar hen moederlijk (vaderlijk) ontvangt binnen hun geloofssysteem. Ze blijven dan zoeken zonder hun geloofssystem uit te dagen. Lastig als juist het geloofssysteem deel van het ‘probleem’ is. Nog lastiger als ook de therapeut dit niet herkent. Dan kan je zuiver en integer zijn, maar mis je inzicht en overzicht.

Familieopstellingen door Mediums

Soms leidt de aanpassing ook tot een verwarrende vermenging, waarbij begeleiders vanuit hun mediumschap dingen beginnen te roepen die niet perse zichtbaar zijn in de opstelling, en dit verkopen als familieopstelling. Voor een client kan dit heel verwarrend en onduidelijk worden, vooral als diezelfde client later bij iemand komt die meer vanuit Hellinger werkt en slechts kijkt naar de opstelling en wat die toont.

De opstelling zelf is de bron van informatie en volledig transparant voor alle deelnemers

De kracht van familieopstellingen is nu juist dat de informatie uit de opstelling komt en niet uit de therapeut, en dit wordt door dit medium doorbroken. De uitkomst is dan meer gekleurd door de ‘externe’ inbreng van het medium, en de werking daarvan is meer afhankelijk van geloof. Van een zuivere zielsbeweging van binnenuit de client kan dan nauwelijks meer sprake zijn en de informatie is niet meer toetsbaar omdat alleen het medium het waarneemt en kan delen.

Mediums nemen veel betekenis waar, maar zijn niet perse goede opstellers

Als de aanpak van het medium ook nog vooral werkt met symbolieken, zoals in orgaanopstellingen die door het medium geïnterpreteerd en van betekenis wordt voorzien, dan komt de informatie al snel merendeels van het medium en is de familievoorstelling nog slechts een aanleiding voor dit mediumschap in plaats van de beweging van de familieziel of client. De werking zal dan passen bij mediumschap en niet meer uit de familieopstelling voortvloeien.

Sterk geloof in denkbeelden kan snel in de weg staan

Spirituele model met zaken als engelen, vijfde, zesde of zevende dimensies en de aankondigging van een nieuwe tijd, zal dan snel het leidende verhaal zijn. Doen, als je wilt, maar met familieopstellingen heeft dit niets meer van doen.

Mediums zijn goed in afstemmen op energieën (en afhankelijk van je geloof ook in fantasieën), maar niet perse goed in fenomenologisch werk, wat betekent waarnemen wat de opstelling toont en daarmee werken. Vaak richt hun vertrouwen zich meer op hun innerlijke waarneming (weten) dan wat ze buiten zich waarnemen met hun ogen en lichaam.

Het gaat om de client, niet om de begeleider en diens waarnemingsvermogen

Het mag duidelijk zijn dat ikzelf een voorkeur heb voor het zo min mogelijk toevoegen van dat soort informatie. Het liefst laat ik de informatie zoveel mogelijk uit de opstelling en uit de client komen, en kijk daarin slechts mee. Het puur werken vanuit wat zich afspeelt, zonder al te veel symboliek de alleen door de therapeut geïnterpreteerd kan worden, wordt gehanteerd door betere therapeuten ongeacht de stroming en techniek.

De client moet het zelf kunnen waarnemen

Uiteindelijk gaat het om wat de client zelf kan waarnemen en welke beweging de client zelf kan maken. Hoe meer hij of zij die beweging zelf kan maken en begrijpen, hoe sterker de werking. Uitleg die alleen uit de therapeut kan komen en niet uit de client, maakt afhankelijk van die therapeut en staat in de weg van een volwassen innerlijke positie. Het maakt niet uit hoe knap de waarnemingsvermogens van de therapeut of hulpverlener zijn, als de client het niet zelf kan waarnemen en interpreteren is het eerder een belemmering dan een oplossing.

Voor familieopstellingen is gewoon mens zijn al genoeg

Voor het werken met opstellingen is het ook helemaal niet nodig dat je buitengewone vermogens tot waarnemen hebt. Ieder mens heeft genoeg vermogen om af te stemmen op andere mensen. Ieder mens kan de plekken in een opstelling genoeg ervaren om als representant te dienen. Dat is ook meer dan genoeg voor de begeleider. Je hoeft heus geen waarnemerssuperman of -vrouw te zijn. Al te vaak gaan geloof en denkbeelden in de weg staan van gewoon waarnemen wat er is. En eigenlijk is dat laatste vooral wat werkt. Gewoon waarnemen wat is en dat erkennen.

Niet de begeleider maar de familieopstelling en de client zijn de sterren

Alles in een opstelling moet voor de client te volgen zijn, en de informatie moet eerder door hem of haar ontdekt worden dan dat het door de begeleider aangedragen wordt. De opsteller kan wel dingen aanwijzen en verbanden zichtbaar maken, maar het moet altijd uit directe waarneming verifieerbaar zijn voor de client en representanten. Het doel is niet de grotere glorie van de opsteller, maar uitsluitend de uitwerking van de opstelling op de client en het bewegen richting een verandering waarom die client vraagt. Begeleiden is een bescheiden rol, waarin je terughoudend mag zijn.

Methodes scheiden omwille van helderheid en werking

Soms is het veel beter, helderder, krachtiger, om de methodes naast elkaar te gebruiken en familieopstellingen ook echt familieopstellingen te laten zijn. In het werken met familieopstellingen zit uit zichzelf toch al vele disciplines verwerkt, waaronder elementen van lichaamsgerichte psychotherapie en hypnose, dus we mogen er ook op vertrouwen.

Hoe vaardiger de therapeut, hoe minder hij hoeft te sturen

De methode van familieopstellingen staat elke vorm en inhoud toe, en het hangt vooral van het innerlijk bereik en de alerte waarneming van de begeleider af hoe diep de werking kan gaan. En natuurlijk kan het niet gaan waar ook de cliënt niet kan volgen en gaan.

Een gedragen veld ontwikkelt vanzelf

Mijn eigen ervaring is dat de client en de familieopstelling vooral het tempo bepalen en dat het dus zinloos is voor de werking om dat te forceren. De client begrijpt het dan niet, en het veld heeft dan nog tijd nodig om mee te bewegen. Liever geduldig zijn en het zichzelf laten ontwikkelen. Misschien een kleinere positie voor het ego van de therapeut, maar het werkt beter.

Scoren door niets doen

Als de therapeut vaardig genoeg is, dan kan hij het veld zo vrij mogelijk laten in zijn eigen beweging. Vreemd he, hoe de meest vaardige therapeuten minder eigen verhaal en richting inbrengen? Dat is een van de vele tegenstrijdigheden in dit werk.

Hoogmoedige voorkeuren

Velen houden niet zo van het idee dat de uitkomst niet maakbaar is, houden er niet van dat we in zekere mate overgeleverd zijn aan bewegingen van iets dat groter is dan wij, dat we niet in het centrum van alles staan. Velen houden ook niet van de deemoed die Hellinger suggereert, en het feit dat de uitkomsten niet gebruikt mogen worden als dogma of regel, zodat je er geen beeld uit kan halen van wat een gezond mens is met een bijbehorend stappenplan.

Verlangen naar maakbaarheid

Velen houden helemaal niet van uitkomsten waarin pijn mag blijven bestaan, of waarin de opsteller moet aangeven niet te kunnen helpen omdat de beweging niet gemaakt kan worden. We houden van het idee van maakbaarheid en onszelf in het centrum, en we houden totaal niet van buigen, volgen en klein zijn. Buigen, volgen en klein zijn is juist dat is wat familieopstellingen vaak van ons vraagt, en niet iedereen verdraagt dat idee echt.

Opstellingen van het verlangen

Dus toen kwamen er de opstellingen van het verlangen, als populair voorbeeld van een dergelijke aanpassingen. Het biedt dezelfde methodiek maar vermijdt minder controleerbare concepten als ziel en komt met een verklaringsmodel dat poogt om opstellingen (wat mij betreft) te beperken tot de waarheid van de klinische psychotherapie (die meer uitgaat van de door een therapeut maakbare mens, een meer machinaal of functioneel georiënteerd mensbeeld). Het ego van de therapeut gered, maar is het een verrijking of juist een verarming?

Het eren van je leraar en voorganger

Opvallend is dat grondlegger van deze stroming, Franz Ruppert, zijn leraar Hellinger expliciet geen eer geeft en vooral zichzelf op de borst klopt. Een vreemd verschijnsel voor familieopsteller dat vergelijkbaar is met de dynamiek van een kind dat zijn ouders niet eert en zich van hen afzet. Zo’n kind mist kracht en wortels, en het zou een familieoptelling waard zijn om te onderzoeken. Zelf mis ik bij hem de diepere lagen, en dit zou het verklaren.

Geheim van therapie

Natuurlijk kunnen ook opstellingen van het verlangen nuttige uitkomsten geven, vooral als het door iemand wordt gebruikt die voldoende in zichzelf al heeft ontdekt en in het reine is met zijn oorsprong. Het geheim van therapie is dat de methode niet zo belangrijk is als de therapeut die hem hanteert. Elke methode kent heel krachtige therapeuten.

Het begin van dogma en de maakbaar gezonde mens

Hier begint dus opeens een opsteller uit te leggen wat een gezond mens aan eigenschappen en kwaliteiten heeft (moet hebben) en past concepten in zoals het altijd populaire innerlijk kind. En ofschoon ook daarmee waardevolle ervaringen en bruikbare uitkomsten behaald worden, mist het ook diepere lagen en een aantal bruikbare lessen. Geen deemoed, maar hoogmoed, zoals het een mens betaamt, wij staan weer in het centrum waar we willen staan.

Bert  Hellinger als voorbeeld

Bij Bert Hellinger zal je dat soort beelden moeten missen en is de opstelling zelf leidend, hij vindt elke uitkomst acceptabel. Misschien is dat ook wel nodig want als je uitkomsten uitsluit dan breng je snel je eigen doel in de vraag en gaat je het systeem aanpassen naar dat eigen doel. Het is beter als de client de vraag heeft en de begeleider slechts aanwezig (of op zijn hoogst dienstbaar) is. Een eigen doelstelling hebben oor een client is meer iets voor klinisch psychologen die denken te weten wat goed is voor hun cliënten.

Niet helpen als interventie

Hellinger toont zich evenzeer bereid om niet te helpen, dan wel te helpen, en ook al laat hij daarin schijnbaar zijn client in de steek, blijft hij toch verbonden en werkt het wonderbaarlijk goed uit. Hij stelt zichzelf heel treffende vragen, met diepgang en doorzicht. Zeker niet een therapeut van “jij vraagt dus ik ga rennen”.

De client naar een krachtige staat ‘dwingen’

Ook in zijn boeken lees je regelmatig dat hij juist niet met een client werkt en de client daarmee ‘dwingt’ om een meer volwassen en meer verantwoordelijke innerlijke positie in te nemen. Niet iedereen zal een Hellinger kunnen zijn, of hem zelfs begrijpen, maar het laat wel zien dat net als andere methoden ook hier er verschillende vaardigheidsniveaus zijn, en Hellinger toont zich een waar grootmeester.

Omstreden grondleggers

Zoals elke grootmeester en grondlegger toont hij zich omstreden en nogal eigengereid, en schopt op weinig subtiele wijze regelmatig tegen heilige huisjes. Het woord innerlijk kind heb ik hem echter nog nooit horen uiten, sterker nog, als iemand een psychologische diagnose noemt (depressie bijvoorbeeld) of komt met zoiets als een probleem van een innerlijk kind, dan wordt hij direct gecorrigeerd met een opmerking over teveel therapeutische ideeën.

Warrig van psychologentaal en diagnoses

Hellinger wil gewoon in normale mensentaal horen wat de client ervaart, en houdt zich ver van de gangbare psychologische taal. De inzichten die hij weergeeft zijn diep en tonen zijn lange onderzoek die begon in de tijd dat hij missionaris was.

God als oplossing voor een ontbrekende vader

Hij heeft gewerkt voor de Christelijke God, maar heeft deze God doorzien en is nu slechts deemoedig in de kleinheid van elk mens in het oog van het grotere. De levensbrengende kracht die door ons heen werkt noemt hij vervolgens de ziel, en een ervan is de familieziel of groepsziel wiens invloed we in opstellingen onderzoeken.

Therapeutisch minimalist

Hellinger is een diepe met een filosofische inslag, en een neiging naar deemoed en therapeutisch minimalisme, al klinkt hij in de stelligheid van zijn woorden ook wel hoogmoedig. Hij compenseert dat gelukkig door steeds weer te verrassen door met eenzelfde stelligheid op een ander moment het compleet omgekeerde te zeggen of zijn woorden snel los te laten als er nieuwe informatie zichtbaar wordt.

Opnieuw beginnen

Hij begint dan bijvoorbeeld met de stelling dat een relatie volgens de opstelling onvermijdelijk klaar is, en laat dat sudderen, maar geeft dan later alsnog een heel ander alternatief bijvoorbeeld opnieuw beginnen met de voorwaarde dat nooit meer over het pijnlijke verleden wordt gepraat. Timing is alles, en zo’n actie moet ook bij je passen om ermee weg te komen.

Bert Hellinger de eenling

Zijn overzicht en diepgang missen hun uitwerking niet, en tonen de grote ontwikkeling en ervaring van deze man. Maar diezelfde diepgang maakt hem niet voor iedereen navolgbaar, en in zekere zin een eenling. Hijzelf ziet dat als de natuurlijke uitkomst van ontwikkeling en legt uit dat het vraagt dat je steeds opnieuw je weer los zult moeten maken van een groep tot je uiteindelijk alleen zult staan. Als je lid blijft van een groep, bepaalt de groep de grenzen van je ontwikkeling, dus vandaar.

Nauwelijks verhaal van de client

Drie zinnen en een opstelling is vaak alles wat hem de belangrijkste informatie geeft. Als hij verder nog iets nodig heeft dan vraagt hij tijdens de opstelling ernaar. De client weet per definitie toch niet wat er aan de hand is (want anders was het al opgelost) en mag het net als hijzelf leren uit de opstelling.

Het innerlijk kind is al ingebouwd in familieopstellingen

Dat Hellinger niet werkt met concepten als het innerlijk kind, klopt voor mij helemaal. Elk persoon in het veld staat er per slot al als kind van zijn ouders, dus is een innerlijk kind overbodig en verstoort het toevoegen ervan de eenheid in de mens.

Liever aanpassen dan verdiepen

Niet iedereen wil daar echter aan en we willen onze overtuigingen toch graag terugzien in wat we opstellen, omdat we denken dat het noodzakelijk is. Liever dan zelf te leren en verdiepen passen we het werktuig daarom aan onze overtuigingen aan.

Opstellen van vorige levens

Anderen missen spirituele componenten uit hun geloof en gaan vervolgens vorige levens en andere spirituele concepten opstellen. En dat kan allemaal. De ervaring zal nog steeds indrukwekkende emoties opleveren, wat wij vaak uitleggen als een bewijs van succes of kracht, maar het is de vraag of het een verrijking is of juist een verarming.

Het motief van de methode-aanpassing

Als het is omdat we bepaalde onderdelen van familieopstellingen niet willen zien of vertrouwen, dan zal het geen verrijking zijn. Dan vermijden we te verbinden met onze familie om het te zoeken in vorige levens. Laat de uitkomst maar tonen of het net zo goed werkt.

Spiritualiteit als overlevingsreactie

Mijn eigen ervaring is dat spirituele concepten vaak een masker blijken (een overlevingsreactie) op pijn en gemis uit het familiesysteem. Als je vervolgens dat laat liggen en blijft hangen in de overlevingsreactie (die dan eigenlijk gaat over de relatie tot je vader of moeder) dan mis je een kans om heelheid te bereiken omwille van het verlangen van je client of jezelf om een spiritueel idee te bevestigen. Het is gewoon gemakkelijker om uit te reiken naar een idee waardoor je niet kan worden afgewezen of teleurgesteld, dan naar een mens.

Is klanttevredenheid een goede maatstaf?

De client merkt het verschil  niet, en misschien jijzelf ook niet, maar er is wel verschil in de uitwerking. Jouw bereidheid, als begeleider, om de client in zijn voorkeur te bedienen (of om je eigen dogma te projecteren), heeft de client iets ontnomen en de opstelling gekleurd.

Vastklampen aan overtuigingen

In mijn ervaring houden mensen erg vast aan hun spirituele- of zelfontwikkelingsovertuigingen, en dat is begrijpelijk als je bedenkt dat ze houvast gaven in moeilijke omstandigheden en nu vol zitten met loyaliteit aan de leraren en groepen waaraan ze zijn verbonden. Deze ideeën zijn echter zelden helpend in het werken met familieopstellingen en vaak deel van het probleem waarmee de client naar je toe komt.

Succes is heel stil

Als de opstelling eenmaal goed is verlopen, is de spirituele hoogmoed verdwenen en blijkt er een ander persoon te zitten die ook minder hoeft uit te reiken naar dat soort ideeën. Het idee en het geloof zullen om allerlei redenen nog wel blijven, maar hebben vanaf dat moment minder grip op die persoon. Iets in de basis is dan hersteld, en de persoon heeft nu wortels in plaats van alleen vleugels.

Persoonlijk belang van hulpverleners

Hoe zit het eigenlijk met de invloed van het financiële belang van de hulpverlener? Is het belangrijk dat de client blijft komen, om de eigen angst voor schaarste te kalmeren? Hoe vaak gebeurt het dat een therapie voortloopt terwijl de vraag al lang is beantwoord en opgelost? Hoeveel van de huidige client-vraag komt eigenlijk van de therapeut die het werken aan nieuwe thema’s en onderwerpen heeft gesuggereerd?

Werken zonder hulpvraag

Is er zelfs een duidelijke hulpvraag door de client geformuleerd als basis voor de therapie, of is de therapeut gewoon begonnen? Ikzelf wacht demonstratief op een hulpvraag voor ik ook maar iets doe, maar ik ken voorbeelden van het alternatief.

Is er wel hulp nodig en aan wie?

Hellinger stel ook de volgende vraag: Is hulp zelfs wat nodig is, of zoekt de client slechts bevestiging in een al gemaakte keuze? Hij leent zich daarvoor niet. Er zijn allerlei scenario’s denkbaar, en therapeuten zijn ook gewoon maar mensen met dezelfde menselijke bewegingen en belangen als wij allemaal.

Familieopstellingen bieden een kortlopende therapie

Ofschoon familieopstellingen in hun aard een intensieve kortlopende therapie bieden, kan ook die methodiek gebruikt worden voor langlopende relaties (met alle nadelen en valkuilen daarvan). Of dat nog in lijn is met de methode is een legitieme vraag. Vooralsnog denk ik dan vooral aan supervisie met behulp van familieopstellingen.

Hoe lang kan je werken met dezelfde persoon?

Mijn eigen ervaring is dat het zinvol kan zijn om meermaals een opstelling te doen om een thema op te lossen, maar eigenlijk heb ik dat nog nooit meer dan drie keer nodig gehad en is meestal een keer genoeg. Waar andere meer traditionele methoden (gesprekstherapie, lichaamsgericht therapie, etcetera)  vaak maanden of jaren nodig hebben voor hun beoogde werking, en psychoanalyse jaren intensief contact vraagt, kan ik me daar bij opstellingen nog weinig voorstellen. Net als bijvoorbeeld NLP is het vanuit zijn aard kortlopend en krachtig, en in een tot drie sessies kan je vaak al zoveel oplossen dat je er al snel aan went om het in die tijd te doen.

Hulpvragers weten niet wat de oplossing is (ook al denken ze het wel te weten)

Hulpvragers hebben vaak niet door dat de helende beweging vaak juist van hen verlangt om te doen wat ze niet wilden. Als je terugdenkt aan dat bruut verkrachte meisje (die groepsverkrachting), en nu geen kinderen meer kan krijgen als gevolg van wat haar is aangedaan? Kan je aan zo’n meisje (inmiddels vrouw) vragen om haar eigen aandeel in die gebeurtenis te nemen? Kan je je zelf voorstellen dat er een eigen aandeel kan zijn? Dat is best moeilijk, toch? We willen zo graag denken dat er nooit een aandeel is bij slachtoffers, vooral naarmate de daad gewelddadiger is geweest

Hoe schuldig is een slachtoffer?

Wat als de opstelling laat zien dat het slachtoffer zelf ook schuld draagt, en dat de dynamiek zelfs omgedraaid is? Wat als de opstelling toont dat de daad, hoe gruwelijk en pijnlijk ook, helend is geweest voor je client, of diens familiesysteem, en daarom noodzakelijk was? Wat dan? Kan je dat zeggen of zou je ervan weg gaan?

Bij de client blijven

Kan je bij je client blijven in al deze bewegingen en toch ook genoeg op afstand blijven en loyaal aan alle plekken om zelfs het niet-helpen helpend te maken? Kan je stoppen met inmengen, stil aanwezig, en het slechts laten ontwikkelen? Het neemt best nauw en ook als facilitator kom je alles wat je nog meedraagt en vermijdt zeker ook tegen.

Het gaat niet om de techniek

We kunnen allemaal leren om met de plekken te schuiven en de zinnen uit te spreken, de regels uit opstellingen van anderen aan te leren, maar dit aspect verlangt zelfinzicht, verwerking van de eigen trauma’s en pijnplekken, en een vermogen om lief te hebben wat niet is lief te hebben.

Lief hebben wat niet lief te hebben is

Het zal je daarom niet verbazen dat niet iedereen deze diepgang kan bieden, en dat velen pogingen hebben gedaan om begrippen als ziel uit familieopstellingen te halen en het te degraderen tot reguliere psychologie dat alleen gaat over het zelf en hoe die gevormd en vervormd is, terwijl anderen het juist van alle wortels ontdaan hebben. Wat is wijs? De werktuig is zo effectief als de handen die het hanteren.

Onze eigen diepe pijn wordt aangeraakt

Allemaal hebben we wel een pijn die ons heel boos kan maken en waar we onmiddellijk voor op de bres gaan als we het ontmoeten. Ik denk aan incest, verkrachtingen, kindermishandeling, dierenmishandeling, geweld naar bejaarden, andere geweldsdelicten, moord, en wat je verder maar kan bedenken aan pijnlijke vormen van daderschap. Voor velen is ook de relatie een oorlogsterrein, en het verhaal van een gemiddeld (hobby-) psycholoog gaat dat ouders hun kinderen behoorlijk van trauma’s kunnen voorzien.

Wat resoneert sterk in je?

Ga eens in jezelf na, welke pijn (of pijnlijke herinnering) resoneert zo in je dat je helemaal op rood gaat en meteen actie wilt nemen in welke vorm ook? Welke pijn maakt je zo kwaad, dat als iemand je erop wijst, je antwoord ofwel direct lik op stuk is, ofwel dat je jezelf iets hoort zeggen als “Ja maar ik ben toch mens. Heb jij geen hart soms?” Geen pretje om daaraan te denken, niet?

We willen onschuld, en daarvoor hebben we daders nodig

Als we aan dergelijke ondragelijke pijn denken, dan gaat onze aandacht meteen op zoek naar een dader om die energie heen te brengen. We houden niet van daders, of alleen om tegen aan te schoppen, en ze van alles en meer de schuld te geven. Zij vervullen een belangrijke rol in onze onschuld (althans ons onschuldige zelfbeeld).

Hitler als ultieme dader

Voor de meesten van ons is Hitler zo ongeveer het symbool voor al het kwaad dat wij  mensen elkaar doelbewust kunnen aandoen. Hij is als ultieme dader verantwoordelijk voor een van de meest grootschalige, meedogenloze en doelbewuste vernietigingscampagnes tegen onze voorouders, en eindverantwoordelijk  voor een flinke reeks mishandelingen en wrede pijnlijke experimenten op mensen.

Hitler bestrijden

Er is flink gestreden om zijn macht over ons af te breken en hem uit de wereld te verwijderen, en nog steeds wordt het gevaar van de wederopstanding van zijn erfenis gevreesd en bestreden. Natuurlijk is het Islamitisch terrorisme inmiddels flink om die plek in onze aandacht aan het strijden.

Sociale outcast

Zeggen dat je van Adolf Hitler houdt, of je zoon de naam Adolf naam geven, maakt onmiddellijk ofwel een wereldvreemde dwaas en social outcast van je, ofwel een extremist en Nazist die onze haat en angst verdient. Van een beschaafd sociaal aangepast mens wordt verwacht dat hij dat soort dingen niet eens denkt, laat staan zegt. Elke associatie met deze naam is ongewenst.

En als familieopsteller kunnen we ons een dergelijke escape niet permitteren, want het staat ons werk in de weg. Hoe kunnen we Hitler een plek geven en eren, zodat we de mens kunnen zien met zijn lot, en hem liefhebben zonder ook maar iets van zijn schuld weg te nemen of ontkennen?

Het gaat niet om resolutie of vergeving, maar om de houding waarin we daders onbevooroordeeld kunnen zien in hun zielsbeweging en mens zijn. In de onderstaande brief gaat Bert Hellinger ons voor.

Hitler,

Velen beschouwen je als een onmens, alsof er ooit iemand bestaan heeft die men zo mag noemen. Ik zie jou als een mens zoals ik, met een vader en een moeder en een bijzonder lot.

Ben je daarom groter? Of ben je kleiner? Ben je beter, of slechter? Als je groter bent, dan ben ik dat ook. Indien kleiner, dan ik ook. Als je beter of slechter of slechter bent, ben ik dat ook. Want ik ben een mens, net als jij. Als ik jou respecteer, dan respecteer ik mijzelf. Als ik jou verafschuw, dan verafschuw ik mijzelf.

Mag ik je dan liefhebben? Moet ik je misschien zelfs liefhebben, omdat ik anders ook mijzelf niet mag liefhebben?

Als ik beken dat je ook een mens bent, zoals ik, dan kijk ik innerlijk naar iets dat op dezelfde manier over ons beide beschikt, iets dat zowel jouw als mijn oorzaak is – en ons einde. Hoe zou ik mij van deze oorzaak durven uitsluiten, doordat ik jou uitsluit? Hoe zou ik deze oorzaak durven aanklagen, en mij zo daar boven verheffen, doordat ik jou aanklaag?

Maar ik mag ook geen medelijden met je hebben. Jij staat en valt met dezelfde oorzaak als ik. Ik vereer dit in jou, zowel als in mij, en onderwerp mij daaraan in alles wat zij in jou heeft bewerkstelligd, en in wat zij zowel in mij als in andere mensen bewerkstelligt.

Daarom ben ik vrij van jou en jij bent vrij van mij.  Wat mij betreft mag je je vrede hebben, want ik laat alle gedachten los over wat jij hebt gewild en gedaan, zoals ik ook alle gedachten loslaat over de oorzaak die jou en mij veroorzaakt. Want hoe zouden mijn gedachten die oorzaak ooit kunnen bereiken of daarin zelfs kunnen doordringen?

Daarom vergeet ik je, en ik ontsla je uit mijn gedachten en gevoelens, en ook uit mijn liefde en respect, en uit mijn oordeel. Net zoals ik ook onafhankelijk van de gedachten en gevoelens van anderen, van hun liefde en respect en van hun oordeel, mij geheel wil kunnen overgeven aan de laatste oorzaak, wat die ook over mij beschikt.

Bert Hellinger

Hij heeft deze tekst voor het eerst gepubliceerd in zijn boek “Gottesgedanken” in 2004, in het Nederlands uitgegeven onder de titel “Gedachten aan God”.

Intense lessen van Bert Hellinger

Bert Hellinger houdt ons op treffende wijze voor dat er liefde zit in pijn, dat er tussen mensen pijnlijke offers en diensten worden uitgewisseld, dat alles wat we doen is bedoelt om elkaar te helpen, af te maken wat onaf is  en degenen terug te halen die achterbleven.

Hij leert ons dat daders en slachtoffers liefdevol en soms voor de eeuwigheid zijn verbonden en wat ervoor nodig is om die verbinding zacht te maken, en hij leert ons ook hoe al deze levensprincipes werken en dat alle offers zin hebben en om liefdevolle erkenning vragen.

Bovenal leert Bert Hellinger ons hoe pijnlijk liefde en hoe diep loyaal wijzelf zijn, ook als we dat niet weten, en dat er voor iedereen, zonder ook maar een uitzondering een plek is.

Allemaal hebben we een vader en een moeder, en allemaal zijn we uit liefde geboren en in liefde verbonden met elkaar, en met iets dat groter is dan wijzelf in wiens licht wij ons klein mogen weten en iets bescheidener mogen zijn.

Eigenlijk toont Bert Hellinger ons een geweldig mooie wereld waarin alles liefde is en iedereen liefdevol, zelfs de grootste dader. Hitler stond niet alleen, en als we de opstellingen over de tweede wereldoorlog geloven, had hij geen keuze en werd meegesleurd in een krachtige beweging van een grote ziel die hele volkeren met zich meesleept.

Adolf Hitler is een ideale zondebok als we vergeten dat er onder zijn volk, maar ook onder de volkeren die zijn legers veroverden, miljoenen waren die meededen aan het geweld, de overheersing en de massamoord, en velen van hen deden dat actief en enthousiast en zonder mededogen.

“De verzetsstrijder is even gewelddadig als degeen die hij bestrijdt”, houdt Hellinger ons dan graag voor, en natuurlijk heeft hij daarin gelijk. Ook nu nog kunnen we vaststellen hoe gewelddadig wijzelf reageren op degenen die we als dader aanwijzen, en er zijn vele daders die we aanwijzen.

En ofschoon wij graag en snel oordelen over onze ouders en hun liefde op basis van wat wij kregen of juist niet kregen, heeft hij ook gelijk als hij ons erop wijst dat elke ouder perfect is in zijn ouderschap, omdat daarvoor slechts nodig is dat de bevruchting, zwangerschap en geboorte succesvol tot stand kwam.

Het kwam ons alleen niet goed uit om dat te denken, omdat het ons geen mogelijkheid gaf om de pijn van ons gemis op een ander te richten. Liever dan de pijn te nemen, wijzen we iemand af en blijven boos. Maar pijn blijkt slechts het wisselgeld van liefde en opoffering, tot aan de dood, en opoffering blijkt het instrument van liefde. Wat doe je met dat inzicht, als je er niet aan wilt dan pijn erbij hoort, en zelfs nodig is voor heelheid?

Wat na onze geboorte kwam blijkt vol liefde en opoffering te zitten, en is dus een daad van liefde, hoe pijnlijk het ook manifesteert in de wereld van verschijnselen. Die liefde blijkt veel dieper te gaan en veel pijnlijker te zijn dan we onszelf zo graag voorhouden, maar op een dieper niveau kiezen we voor die pijn en doet die pijn er niet toe.

Voor de ziel is het onbelangrijk, zoals dood en pijn ook in natuur slechts noodzakelijke instrumenten zijn om leven te dienen. Dienen? Wij denken liever dat we God zijn, de almachtige heerser. Maar we denken omgekeerd, en hebben ons vervreemd van onze werkelijke natuur, die veel loyaler, moediger en dienstbaarder is dan wij ons ooit voorstelden. Pijn is er voor anderen, niet voor ons.

Bert Hellinger leert ons dat onschuldig zijn geen deugd is, en dat ons vasthouden aan onschuld ons uit verbinding haalt en een grote prijs heeft voor onszelf. Zondaars kunnen het goed hebben met elkaar, zegt hij dan als milde aanmoediging om je eigen aandeel in een situatie te onderkennen.

Ook Adolf Hitler had een moeder en een vader, en ook hij offerde veel om het goed te maken voor zijn volk, hoe pijnlijk de kracht die via hem manifesteerde ook is geweest. Hij is geliefd geweest door velen die hem gevolgd hebben, en die later zo van hun eigen liefde en hun volgen geschrokken zijn, dat ze het liever ontkenden en uit het zicht hielden.

Onder degenen die de kracht ontvingen en hun lijden tegenkwamen hebben er velen gehaat, en misschien waren er nog meer die haten en pijn uitdeelden die slechts toegekeken hebben wat er gebeurde, of die in opdracht moesten vechten.  Maar in dit alles is er ook veel moois wat we kunnen ontdekken, en we kunnen leren over die andere kant in ons die we liever negeren en ontkennen.

Maar in die modderpoel van pijn zijn er ook die diepe liefde hebben geleerd en die er schoon en dienstbaar uit zijn gekomen. Diepe wonden komen met een diepe liefde, en soms staat dan een Nelson Mandela of een Mahatma Gandhi op uit de modder en toont ons een wijs en liefdevol hart.

We kunnen veel leren van deze man, en we hebben al veel geleerd via zijn erfenis: de familieopstelling en via zijn boeken en beeldmateriaal. Ik eer hem zo, en geef graag door vanuit zijn gift aan de wereld.

Zijn inzichten neem ik met me mee:

1. We zijn allemaal gelijk, de grootste dader is gelijk aan het grootste slachtoffer, en jij bent gelijk aan mij. Niemand is beter, niemand is slechter dan elk ander levend wezen.
2. Alles is liefde. Er zijn geen uitzonderingen.
3. Liefde is pijnlijker, en verlangt meer vrijwillige opoffering, dan we ons willen voorstellen.
4. De groep of het systeem is belangrijker dan het individu. Pijn is onbelangrijk en zelfs geluk en vrede kan gevonden worden in pijn als het systeem dat verlangt. Wij zijn loyaal tot aan de dood, ook al weten we dat vaak niet.
5. Er is geen één vorm van geluk, maar velen, en ons verhaal over geluk vol vreugde, lichtheid en vrijheid is een naïef (kinderlijk) verhaal dat ontkent dat veel geluk een loyaliteit is aan je familiesysteem en dus de cultuur van je ouders.
6. Geluk en vrede worden gevonden in de erkenning van je oorsprong en de vervulling van je lotsbestemming, wat die ook is. Soms betekent dat een leven vol pijn en dienstbare opoffering, is zal je merken dat iemand die dat leeft compleet in harmonie is met dat lot.
7. Iedereen heeft een plek in het geheel. Er zijn geen uitzonderingen.
8. Iedereen hoort erbij. Er zijn geen uitzonderingen. Iedereen heeft een vader en een moeder en is verbonden in liefde.
9. In het oog van het grotere zijn we allemaal even klein.
10. We zijn veel minder vrij en almachtig dan we ons voorstellen, en zullen nooit helemaal vrij en onafhankelijk worden. Wat we kunnen doen is slechts het erkennen van de simpele waarheid van wat er is, en de datgene waaraan we verbonden zijn. Geluk zit in het eren van onze oorsprong en het grotere. We zijn veel beter af in het eren van dat grotere dan door het ertegen vechten, we zijn beter af als we met de intrinsieke ordening van leven meewerken, want het is deel van ons. Wij zijn de voortzetting van onze ouders, en nog wat van onszelf.
11. Ons bewustzijn en denken snappen weinig van de ordening van leven en hebben nog veel te leren.

Alles is liefde, en iedereen is geliefd…. een mooie gedachte… ook al is die liefde misschien een beetje pijnlijk.

Laat van je horen, schrijf een reactie

Ik ben heel benieuwd naar je reactie op dit artikel, hieronder is ruimte voor jouw woorden…